IKTA
324
zidir. Kilise, manast›r, keflifl mezarlar› Bizans devrine aittir.
20-25 y›l öncesine de¤in pek az tan›nan vadi, bu süre içinde
yap›lan araflt›rma ve bulgular sonucu Ürgüp ve Göreme çap›n-
da tan›nm›fl bir yöre oldu. Kapadokya’n›n çok önemli bir kesi-
midir. Özellikle ilk Hristiyanlar›n özel ve gizli etkinliklerine
sahne oldu¤undan Hristiyan dünyas›nca kutsal say›l›r. Hasan
Da¤›’nda kurulan bir manast›rda yetifltirmek için devflirilmifl,
fakat binlercesi birden ölmüfl çocuklar ilk azizlerden say›lm›fl-
t›r. Bu çocuklar›n rastlant›larla bulunan mumyalar›n› ilk za-
manlar çevre köylüleri ya¤mur duas›yla çaya atarlard›. Sonra
bu olay› haber alan eski eser koleksiyoncular› ve kaçakç›lar›
bu mumyalar› ele geçirip Avrupa’da satmaya bafllam›fllard›r.
Bugün Ihlara Vadisi, Türkiye’nin turistik bölgelerinden biridir.
IKTA
, eski Selçuklu toprak sistemi. Kimsenin mülkiyetinde
bulunmayan topraklar›n vergi gelirlerinin hizmet karfl›l›¤› asker
ya da devlet adamlar›na verilmesi uygulamas›. Selçuklu Devle-
ti bu uygulamay› yayg›nlaflt›rd›. Askerlerden ve devlet adamla-
r›ndan baflka; din adamlar›na, bilim adamlar›na, hükümdar ai-
lesinden gelenlere de ›kta verildi. Osmanl› t›mar sistemi, ›kta
sisteminden esinlenerek kurulmufltur.
ILGAZ, Afet
(1937 Ezine), öykü, roman yazar›. Yüksekö¤-
renimini ‹stanbul Çapa E¤itim Enstitüsü ile Edebiyat Fakültesi
Felsefe ve Klasik Diller Bölümü’nde tamamlad›. ‹zmit’te ve ‹s-
tanbul’da ö¤retmenlik yapt›. Yaz›lar›, öyküleri, ‹stanbul, Türk
Dili, Varl›k, Gelecek, Yeni Gazete, Yans›ma, Sanat ve Toplum
dergi ve gazetelerinde yay›mland›. Bafll›ca yap›tlar›: “Eflikteki-
ler” (roman, 1960), “‹talya Mektuplar›” (gezi notlar›, 1962),
“Bedriye” (öykü-roman, 1963), “Bafl Örtülüler” (1965 Türk Dil
Kurumu Ödülü, 1964), “Toprak ‹nsanlar›n” (öyküler, 1971),
“Halk Hikâyeleri” (1972), “Annem Annem” (çocuk roman›,
1972), “De¤iflen Sevgiler” (çocuk roman›, 1976), “Aflamalar”
(roman, 1977), “Ölü Bir Kad›n Yazar” (hikâye, 1983), “Sendi-
ka” (1987), "Bir Feministin Do¤ruya Yak›n Portresi" (1988),
“‹kindi Günefli” (2003).
ILGAZ DA⁄LARI
, Bat› Karadeniz bölümünün en yüksek
da¤ kütlesi. Kastamonu-Çank›r› yolunun 1.775 m.lik bir geçit-
le aflt›¤› Ilgaz Da¤›, do¤u-kuzeydo¤u, bat›-güneybat› do¤rultu-
sunda 50 km uzunlu¤unda oval bir kütle oluflturur. Büyük Ha-
cettepe (Koca Ilgaz 2.587 m.), Küçük Hacettepe (Çatal Ilgaz
2.546 m.) bu kütlenin dalgal› s›rt› üzerinde yer al›r. Da¤›n ya-
maçlar› 2.000 m.ye kadar sar›çam, köknar; alçak bölümleri ar-
d›ç, mefle, karaçam a¤açlar›yla kapl›d›r.
ILGAZ, R›fat
(1911 Cide-1993 ‹stanbul), flair, yazar. Orta-
ö¤renimini Kastamonu Ö¤retmen Okulu’nda, yüksekö¤renimi-
ni -Gerede, Akçakoca ve Düzce’de alt› y›l ö¤retmenlikten son-
ra- Ankara Gazi E¤itim Enstitüsü Edebiyat Bölümü’nde tamam-
lad› (1938). Adapazar› (1939), ‹stanbul Niflantafl› Erkek ve Ka-
ragümrük ortaokullar›nda Türkçe ö¤retmenli¤i yapt› (1944).
1948’de ö¤retmenlikten ayr›larak gazetecili¤e bafllad›. Marko-
pafla, Malumpafla, Merhumpafla dergilerinin yaz›iflleri müdür-
lü¤ünü yapt›. Adembaba (1952) adl› mizah dergisini ç›kard›.
Dolmufl, Tafl, Karikatür, fiaka, Külah dergilerinde, Yeni Gaze-
te’de yazd›. Mizah yaz›lar›ndan ve “Devam” (1953) adl› fliir ki-
tab›ndan aç›lan davalardan ötürü 5 y›l 5 ay 25 gün tutuklu kal-
d›. Nazikter, Aç›kgöz (ilk fliirleri, Kastamonu 1927-1928), Gü-
nefl, Ç›¤›r, Olufl, Yücel, Varl›k, Hamle (1930-1939), dergilerin-
de yay›mlad›¤› fliirlerle tan›nan Ilgaz, ilk deneylerinde gelenek-
sel naz›m biçimlerine ba¤l› kalm›fl, kendi deyifliyle “aylak s›n›-
f›n, geçim derdinden azade insanlar›n hofluna giden” konular›
ifllemiflti. 1940’tan sonra topluma bak›fl›, dünya görüflü belir-
lendikçe fliirini h›zla de¤ifltirdi. Yürüyüfl, P›nar, Yurt ve Dünya,
Ant, Gün (1942-1946), Yeryüzü, Beraber (1951-1953) dergile-
rinde ç›kan fliirleriyle toplumsal gerçekçi ak›m içinde kendine
özgü kiflilik kazand›. 1955’ten sonra çal›flmalar›n› mizah, öykü
ve roman türünde yo¤unlaflt›rd›.
IRAK,
Orta Do¤u’da devlet. Türkiye, ‹ran, Kuveyt, Suudi Ara-
bistan, Ürdün ve Suriye ile s›n›rlan›r. Güneyde Basra Körfezi’ne
aç›l›r. Irak ve Suudi Arabistan aras›nda kalan küçük bir “tarafs›z
bölge”, her iki devletin ortak yönetimi alt›ndad›r. Merkezî ve en
kalabal›k kenti Ba¤dat’t›r 3.800.000 (1993). Öteki önemli kent-
leri ise Basra (1.008.626), Musul (526.000) ve Kerkük’tür
(585.000). Nüfusun % 75’i Arap, % 20’si Kürt, % 1,4’ü Türk’tür
(geri kalan›n ço¤u ‹ranl› olmak üzere öteki az›nl›klar). Dini Müs-
lüman, resmî dili Arapçad›r. F›rat’›n bat›s›nda kalan ve ülke ala-
n›n›n dörtte birini kaplayan bölge ile Yukar› Cezire’nin baz› ke-
simleri, Suriye Hamadas› ve Nefut çöllerinin bir devam›d›r. Bu-
rada F›rat’a do¤ru e¤imli baz› kuru dere yataklar› bulunursa da,
bu çok azd›r ve do¤al olarak bir göçebe hayvanc›l›k alan›d›r. Bu
bölge bir yana b›rak›lacak olursa, geri kalan as›l Irak iki k›sma
ayr›l›r: Yukar› Irak ve Afla¤› Irak. Kerkük ve Musul’un güneyin-
den geçen 35. paralel iki bölge aras›nda s›n›r oluflturur. Baz› ay-
r›cal›klar d›fl›nda, bu s›n›r kuru tar›m›n güneyidir. S›n›r›n üstün-
de kalan bölge kuru tar›ma (hiç de¤ilse baz› ürünler için) elve-
rifllidir. Oysa s›n›r›n güneyinde sulama kesinlikle zorunludur.
Bu durumuyla, Irak üç do¤al bölgeden meydana gelmektedir:
Kuzey ve do¤uda da¤l›k Irak, bat›da çöl ve Dicle ile F›rat aras›n-
da da tarihî Mezopotamya. Bu üç bölge ekonomik ve beflerî ha-
yatlar› bak›m›ndan da farkl›d›r. Çölde göçebe hayvanc›l›k ege-
mendir. Da¤larda daha çok yaylac› afliretler ve yar› göçebeler
yaflar. Yukar› Irak’›n da¤ ete¤i bölgesi as›l tar›m alanlar›n› olufl-
turur ve sulama kesin bir zorunluk hâlinde de¤ildir. Burada da-
ha çok Türkler, Kürtler ve öteki az›nl›klar yaflar. Arap nüfusun
yo¤un olarak yerleflmifl oldu¤u bölge, ülkenin en genifl bölü-
münü meydana getiren Afla¤› Irak’t›r (Arak-› Arabi). Bu bölgede
nüfus ›rmak ve kanallar boyunca toplanm›flt›r. M›s›r’da Nil Vadi-
si’nde de oldu¤u gibi, hayat ve yerleflme tamamen suya ba¤l›-
d›r. Son y›llarda sulama ve yerleflme ifllerinde büyük geliflmeler
olmufltur. Yeni barajlar kurulmufl, sulama kanallar› iyilefltiril-
mifl, yenileri aç›lm›fl; motorlu pompa istasyonlar› art›r›lm›flt›r.
Fakat bu geliflmelere karfl›n ekili topraklar›n alan› yine de s›n›r-
l›d›r. Hurma d›fl›nda (dünyan›n en çok hurma üreten ülkesi),
öteki tar›msal üretimler azd›r ya da orta derecededir. Irak dünya-
n›n bafll›ca petrol üreticisi ülkelerinden biridir ve ulusal geliri-
nin çok önemli bölümünü petrolden sa¤lar. 1927’den beri sür-
mekte olan petrol üretimi, uzun süre birkaç milyon ton dolay›n-
da kalm›fl, fakat 1970’li y›llarda h›zla artm›flt›r (1948’de 5,
