I
323
I,
Türk alfabesinin on birinci harfi. Sesbilim bak›m›ndan dar, düz
ve kal›n ünlü. S›n›flama ve s›ralamalarda, maddelerin s›ras› harf-
lerle gösterildi¤inde, on birinci maddenin bafl›na getirilir. Roma
rakamlar›nda 1 say›s›n› gösterir. Fizikte, çekirdek dönü (spin)
kuvantum say›s›n›n, elektrik ak›m fliddetinin, ›fl›k fliddetinin, ey-
lemsizlik momentinin; kimyada, iyot elementinin simgesi.
I⁄DIR
, Do¤u Anadolu Bölgesi’nde il. Kuzey ve do¤uda Erme-
nistan, güneydo¤uda Nahçivan ve ‹ran, güney ve bat›da A¤r›,
kuzeybat›da Kars illeriyle çevrilidir. ‹lin güneyinde Karasu-Aras
Da¤lar›’n›n do¤u uzant›lar› bulunur. Aras Güneyi Da¤lar› deni-
len ve do¤u-bat› do¤rultusunda uzanan bu da¤lar Güney Ana-
dolu k›vr›m sistemine ba¤l›d›r. Bat›dan do¤uya Perli Da¤›
(2.231 m.), Zor Da¤› (Akp›nar Tepesi, 3.196 m.), Pamuk Da¤›
(2.634 m.) ve Türkiye’nin en yüksek da¤› olan A¤r› Da¤› (5.137
m.) bu da¤lar›n en yüksek noktalar›d›r. ‹lin en önemli akarsuyu
Bingöl Da¤lar›’ndan kaynaklanan Aras Irma¤›’d›r. Kuzeyde Kars
iliyle s›n›r çizen Aras, kuzeyden Arpaçay kolunu ald›ktan sonra
I¤d›r Ovas›’na girer. Bu ovada Ermenistan s›n›r›n› izledikten
sonra Nahçivan’la Türkiye aras›ndaki k›sa s›n›r› oluflturur. Aras
Irma¤›’n›n tafl›d›¤› alüvyonla dolan ve A¤r› Da¤›’ndan inen vol-
kanik maddelerin de kar›flt›¤› topraklar›yla I¤d›r Ovas›, en önem-
li tar›msal üretim alan›d›r. ‹lin güneyindeki da¤l›k yörede kom-
flu illerdeki gibi sert karasal iklim egemen olmas›na karfl›n I¤d›r
Ovas›’nda bütünüyle farkl›, yumuflak bir iklim görülür. K›fllar
pek sert geçmedi¤i için ancak s›cak iklimlerde rastlanan pamuk
gibi ürünler yetiflir. I¤d›r’da y›ll›k s›cakl›k ortalamas› 11,2ºC’dir.
Oysa komflu il merkezlerinden A¤r›’da y›ll›k ortalama 6,1ºC, Er-
zurum’da 6,1ºC, Kars’ta 4,2ºC’dir. I¤d›r’›n y›ll›k ya¤›fl ortalama-
s› flehirde 251,6 mm’dir. Güneydeki da¤l›k kesimde ya¤›fl daha
fazlad›r. ‹lin as›l ekonomik etkinli¤i tar›ma dayan›r. En önemli
tar›m ürünü flekerpancar›d›r. Bunun yan›nda bu¤day, arpa gibi
tah›llar ve yem bitkileri yetifltirilir. I¤d›r Ovas›’nda pamuk, çeltik,
tah›l›n yan› s›ra karpuz, kavun, üzüm, erik gibi meyveler ve çe-
flitli sebzeler yetifltirilir. ‹lin güney kesiminde, yaylalardaysa
hayvanc›l›k yap›l›r. Baflta koyun olmak üzere s›¤›r ve k›lkeçisi
beslenir. Hayvanc›l›k yapanlar, yöre meralar› yetiflmedi¤i için
A¤r› ‹li’nden de mera kiralarlar. Mand›ralarda kaflarpeyniri, ya¤
ve kaymak elde edilir. I¤d›r il merkezi 1950’li y›llara kadar geli-
flemedi. 1952’de I¤d›r Dokuma Tesisi, 1953’te I¤d›r Devlet Üret-
me Çitfli¤i aç›ld›. 1950’li y›llarda yap›lan devlet yat›r›mlar›yla
yöre, ülke pazarlar›yla bütünleflme olana¤›na kavuflturuldu. Do-
kumac›l›k, tar›m aletleri ve oto onar›m› ve bak›m› gibi alanlarda
çal›flan baz› küçük üretim birimleri bulunur. 1992’de Nahçivan
s›n›r kap›s›n›n aç›lmas›yla yöre canl›l›k kazand›.
I⁄RIP
, bir tür torbal› büyük a¤; ›r›p. Deniz ya da göl dibinden
az yukar›da yüzen bal›klar› avlamak için, kenarlar›na a¤›rl›k
ba¤lanarak kullan›l›r. Bu, genifl alanda avlan›rken dik durmay›
sa¤lar. ‹ki ya da tek tekneyle k›y›da duran bir grup taraf›ndan
çekilir. Özellikle Marmara sular›nda bu biçimde bal›k av› yapan
tak›ma da ayn› ad verilir.
IHLAMUR
, ikiçeneklilerin ›h-
lamurgiller familyas›ndan, bü-
yük boylu a¤aç cinsi (Tilia). Il›-
man iklimli bölgelerde, her çeflit
toprakta yetiflir. 30-40 m.ye ka-
dar boylan›r; k›fl›n yapra¤›n› dö-
ker. Çiçekleri erdifli, sar›mt›rak
beyaz renkli ve güzel kokuludur;
kurutularak çay gibi içilir, terle-
tici ve a¤r› dindiricidir. Bu ne-
denle eczac›l›kta da kullan›l›r.
Özellikle ince marangozlukta
kullan›lan kerestesi çok de¤erli-
dir. Kömüründen resim ve desen çiziminde, barut yap›m›nda
yararlan›l›r. Ihlamur ayr›ca süs a¤ac› olarak da yetifltirilir.
IHLARA VAD‹S‹,
Aksaray ilinde vadi. Bugünkü ad›n› Ih-
lara köyünden alan vadinin eski ad› Peristrema’d›r. Bu dar va-
dinin içinden Melendiz Çay› akar. Selime ve Ihlara köyü ara-
s›nda, 10 km kadar uzunluktaki vadinin iki yamac›nda kayala-
ra oyulmufl pek çok dinî yap› yer al›r. Vadinin içindeki Yaprak-
hisar Köyü tamamen kaya içine oyulmufl bir yerleflme merke-
