ITR‹
327
daki kadar belirli olmamakla beraber, yaz yine en kurak mev-
simdir. Ormanlar az yer kaplar (% 10 kadar). Kuzeydeki ovalar-
da bozk›r topluluklar›, güney kesimde ise Akdeniz bitkileri daha
egemendir. 1927’de 144 bin olan genel nüfus, 1980’de
350.000’e, 1997’de 456.421’e yükselmifltir. Tar›msal üretimler
Türkiye bütünü içinde dikkati çekecek bir düzeyde de¤ildir.
Bafll›ca tar›m ürünleri, tah›l, endüstri bitkilerinden fleker- pan-
car›, meyve ve çeflitli sebzelerdir. Hayvanlar içinde en çok bes-
leneni koyun ve k›lkeçisidir. Tar›m hayat›nda dikkati çeken yan,
Türkiye’de gülya¤› üretiminin en önemli merkezi olmas›d›r. Is-
parta çeflitli yeralt› kaynaklar›na sahiptir. Bunlar içinde kükürt
önemlidir. Etibank’›n Keçiborlu Kükürt ‹flletmesi Türkiye’nin bu
alanda en büyük endüstri kurulufludur. ‹ldeki öteki endüstri ku-
rulufllar›n›n bafll›calar› da flunlard›r: Sümerbank Hal› Fabrikas›,
Tekel fiarap Fabrikas›, çimento, yem fabrikalar›, ayr›ca birçok
dokuma, boya, yün ipli¤i, kereste, tu¤la-kiremit, tabakhane ve
ilin her yan›na da¤›lm›fl birçok hal› tezgâhlar› vb. Akda¤’›n ku-
zey ete¤inde, ayn› ad› tafl›yan bir ovada kurulmufl olan il merke-
zi, Ege, Akdeniz ve ‹ç Anadolu’yu birbirine ba¤layan yollar üze-
rinde, ulafl›m bak›m›ndan avantajl› durumdad›r. Dinar-Karakuyu
üzerinden E¤ridir’e uzanan demiryoluna Bozanönü ‹stasyo-
nu’nda 13 km’lik bir hatla ba¤l› olduktan baflka, A¤lasun üzerin-
den Antalya’ya, Dinar üzerinden Denizli ve Afyonkarahisar’a,
E¤ridir-Beyflehir üzerinden Konya’ya ve E¤ridir-Barla-Çay üze-
rinden de Eskiflehir ve Ankara’ya düzenli floselerle ba¤l›d›r. Ya-
p›lan kaz›lar yörenin tarihöncesi ça¤larda bile bir yerleflim yeri
oldu¤unu ortaya koymufltur. Antikça¤’da Isparta’n›n yerinde Ba-
ris kenti bulunuyordu. Pek önemli olmayan bu kentin ad› Arap
kaynaklar›nda “Sabarta” olarak geçmektedir. Anlafl›ld›¤›na göre
flimdiki “Isparta” ad› da “baris”in bafl›na “Is” edat› eklenerek
üretilmifltir. Yörede bulunan bir baflka eski kent ise Augustus
döneminin en önemli kentlerinden olan “Sagalassos”tur (A¤la-
sun). Roma ‹mparatorlu¤u’nun ikiye ayr›lmas›ndan sonra yöre
Bizans s›n›rlar› içinde kald›. Kasaba 1203-1204’te III. K›l›ç Ars-
lan taraf›ndan al›narak Selçuklu yönetimine geçti. Selçuklu Dev-
leti’nin da¤›l›fl› s›ras›nda Hamito¤lu Beyli¤i’nin pay›na düfltü.
1391’de ise Osmanl›lara geçen Isparta, Hamit Sanca¤›’n›n mer-
kezi oldu.
IfiIK
, göz retinas›na düfltü¤ünde görme duyumuna yol açan
elektromanyetik ›fl›n›m. Ifl›k, elektromanyetik tayfta 400 ile 700
nanometre aras›ndaki dar bir bölgeyi oluflturur. Ifl›k terimi tayf›n
görünür bölgesinin d›fl›nda kalan dalga boylar› için de kullan›l›r.
Görünür ›fl›¤›nkinden daha büyük enerjiye sahip olanlar moröte-
si, daha az enerjiye sahip olanlar da k›z›lötesi ›fl›k olarak adlan-
d›r›l›r. Beyaz ›fl›k, görünür tayf›n bir kar›fl›m›d›r. Kendileri ›fl›k
saçmayan cisimler, yans›tt›klar› ›fl›kla görünürler. Hiç ›fl›k yans›t-
mayan cisimler siyah görünür. Ifl›¤›n yap›s› fizikçiler aras›nda
uzun y›llar tart›flma konusu olmufltur. Huygens dalga kuram›n›
getirirken, Newton, ›fl›¤›n parçac›klardan olufltu¤unu düflünmek-
teydi. Young, giriflim deneyleriyle dalga varsay›m›n› öne ç›kard›.
Fresnel buna matematik bir temel kazand›rd›. 20. yüzy›l bafllar›n-
da Planck ve Einstein’›n kara cisim ›fl›n›m› ve fotoelektrik olay›
aç›klamalar›yla ›fl›¤›n yap›s› yeniden tart›flma gündemine geldi.
Bu kez ›fl›¤›n kuvanta (foton) hâlinde enerji tafl›d›¤› öne sürüldü.
Günümüzde fizikçiler ›fl›¤›, hem dalga (optik olaylar), hem de ku-
vanta (kara cisim ›fl›n›m›, fotoelektrik yay›n›m gibi olaylar) yak-
lafl›m›yla ele al›rlar. Yeryüzünde günefl ›fl›¤› bafll›ca enerji kayna-
¤›n› oluflturur. Fotosentez baflta olmak üzere, birçok kimyasal
tepkime ›fl›kla gerçekleflir. Fotosel kullan›larak ›fl›k, elektri¤e dö-
nüfltürülebilir. Ayd›nlatmaya yönelik ›fl›k, fotometrinin konusunu
oluflturur.
IfiILAY
, Sadi (1899 ‹stanbul-1969 ‹stanbul), Türk bestecisi.
‹lk keman derslerini babas›ndan ald›. Osmanl› Musiki Cemiye-
ti’ne girdi. ‹smail Hakk› Bey’den dersler ald›. Tanburi Cemil’den
etkilendi. Gülflen-i Maarif ve Vefa ‹dadîsi’nde okudu. Kurtulufl
Savafl›’na jandarma olarak kat›ld›. Savafltan sonra bir süre ‹z-
mir’de yaflad›. 1926’da ‹stanbul’a gitti ve Radyo’da çal›flt›. Kon-
servatuvar ‹cra Heyeti üyeli¤inde ve Konservatuvar Türk Musi-
kisi Kurulu üyeli¤inde bulundu. TRT Repertuvar Kurulu’nda gö-
rev yapt›. 100'e yak›n bestesi vard›r.
IfiIN
, ›fl›k enerjisinin yay›lmas›n› ve geometrik opti¤in temelini
oluflturmak üzere kullan›lan matematiksel kavram. Ifl›k ›fl›n›, ›fl›k
kayna¤›ndan ç›kan bir çizgi gibi düflünülür. ‹zotrop (özellikleri
her yönde ayn› olan) bir ortamda ›fl›nlar dalga yüzeyine diktir.
Çift k›r›lma olay›nda normal ›fl›n bu özelli¤i gösterirken, ola¤a-
nüstü ›fl›n böyle davranmaz. Genel olarak ›fl›nlar dalga yüzeyle-
ri aras›ndaki en k›sa optik uzakl›kt›r.
ITIR Ç‹ÇE⁄‹,
turnagagas›gillerden bir süs bitkisi; turnagaga-
s› (Garanium). Yapraklar› güzel kokulu, basit flemsiye durumun-
daki çiçekleri türlü renklerdedir. Çiçeklerde çanak ve taçyapraklar
düzensiz ve büyük, üst çanakyapra¤› uzun bir mahmuz biçimin-
dedir. Çiçek ve yapra¤›ndan kozmetik sanayiinde yararlan›l›r.
ITR‹
, Buhurizade Mustafa (1640 ‹stanbul-1712 ‹stanbul), Türk
bestecisi. ‹lkö¤reniminden sonra Yenikap› Mevlevihanesi’nde
Türk dinî musikisini ö¤rendi. Edebiyat, hat ve musiki dersleri
ald›. Enderun’da müzik dersleri verdi. 50 yafl›ndayken saraydan
ayr›l›p esirciler kâhyas› oldu. Hattatl›k ve bahç›vanl›k yapt›. Ya-
z›lar›nda Itri mahlas›n› kulland›. Dinî ve dind›fl› birçok (binin üs-
tünde) eser besteledi. Notaya almad›¤› için, günümüze bu bes-
telerin ancak 40’› ulaflabildi.
