KARABEK‹R, Kâz›m
365
biyat tarihçisi, elefltirmen. Orta-
ö¤renimini Eskiflehir Lisesi’nde
(1935), yüksekö¤renimini Yük-
sek Ö¤retmen Okulu Türk Dili ve
Edebiyat› Bölümü’nde tamamlad›
(1939).
Yap›tlar›:
Hareket
(1947-1949), fiad›rvan (1949),
‹stanbul (1953-1957), Yol, Ça¤r›,
Hisar, Meydan, Türk Edebiyat›
dergilerinde ç›kt› (1958-1972).
Yap›tlar›: “Tevfik Fikret ve fiiiri” (1946), “Nam›k Kemal,” (1948),
“Tanp›nar’›n fiiir Dünyas›” (1964), “fiiir Tahlilleri” (I. cilt 1954,
II. cilt 1965), “Nesillerin Ruhu” (yaz›lar, 1967), “Büyük Türkiye
Rüyas›” (makale, deneme, 1969), “Türk Edebiyat› Üzerine Arafl-
t›rmalar” (1976), “Edebiyat›m›z›n ‹çinden” (yaz›lar, 1978), “Hi-
kâye Tahlilleri” (1979).
KAPLICA
→
ILICA
KAPLUMBA⁄A
, özel olarak kara kaplumba¤alar›ndan, sert
ve kemiksi bir kabuk içinde yaflayan, a¤›r yürüyüfllü, tosba¤a da
denen bir hayvan›n (Testuda), genel olarak sürüngenlerin bir alt
s›n›f›na giren hayvanlar›n ad› (Testudinae). Bafllar› büyük, a¤›z-
lar› diflsiz, vücutlar› kemik levhalardan oluflmufl ve sonradan is-
keletle kaynaflm›fl boynuzsu bir s›rt ve kar›n z›rh› (ba¤a) ile kap-
l›d›r. Uzun y›llar yaflar, yumurta ile ço¤al›rlar. Karada, tatl› ve
tuzlu sularda yaflarlar. Otçul ve etçil türleri vard›r. Karada yafla-
yanlar›n parmak aralar› perdesiz, parmaklar› t›rnakl›d›r. Hint Ok-
yanusundaki adalarda yaflayan dev bir türünün boyu 1,5 m.yi,
a¤›rl›¤› 250 kg.› bulur; sürekli avland›¤›ndan say›s› çok azalm›fl-
t›r. Deniz kaplumba¤alar›, karada yaflayanlardan daha büyüktür-
ler. Kaplumba¤alar›n 250 kadar türü bilinmektedir.
KAPTANIDERYA
, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda deniz kuv-
vetlerinin en büyük komutan›. ‹lk kez Y›ld›r›m Bayezit zaman›n-
da böyle bir görev oluflturuldu. O zamanki ad› “Derya beyi”ydi.
Zamanla pafla unvan› verildi ve Divan›hümayun üyesi oldu.
1867 y›l›nda kaptan›derya unvan› ve makam› kald›r›ld›, onun ye-
rine “Bahriye Nezareti” ve “Bahriye Naz›r›” makam ve unvanlar›
kullan›lmaya baflland›.
KAR
, havada donarak beyaz, hafif kristalleflmifl yap›lar biçi-
minde yeryüzüne düflen su buhar›. Bulutlardaki zerreciklerinin
donmas›yla oluflan hafif buz i¤necikleri, yeryüzüne düflerken
birleflerek alt› köfleli biçimler olufltururlar. Kar kristallerinin ça-
p› 2-4 mm., a¤›rl›¤› 0,005 gr. kadard›r. Kar, s›cakl›¤›n 0ºC’›n al-
t›nda bulundu¤u s›rada ya¤ar. Rüzgâr taraf›ndan h›zla savrulan
ince ve kuru kar kristallerinin ya¤›fl›na tipi, kar taneleri bol sulu
olursa bunlara sulu sepken denir. Kar, akarsular›, gölleri ve
yerlt› sular›n› besler, topra¤› korur.
KARA DEL‹K
, çok kuvvetli bir çekim alan›na sahip oldu-
¤undan, çevresindeki uzay›n rölativistik bükülmesi kendi üzeri-
ne örtülü bir çekim alan› oluflturan gökcismi. Bir baflka deyiflle,
kara delik, içinden parçac›klar›n ve fotonlar›n kaçmas›na izin
vermeyecek kadar güçlü bir çekim alan› oluflturan gökcismidir.
Kara delikler, çok büyük y›ld›zlar›n evriminin son aflamas›d›r.
Kara deli¤in ortas›nda birkaç kilometre geniflli¤inde son derece
yo¤un bir y›ld›z kal›nt›s› bulunur. Çok güçlü çekim alan›ndan
ötürü ›fl›¤›n bile uzaklaflamad›¤› kara delikler baflka gök cisim-
lerine yapt›klar› çekim etkileriyle ve kendilerine çarpan madde-
lerden yay›lan x ve gamma ›fl›nlar›yla tan›n›rlar. Evrenin, sonun-
da tek bir kara deli¤e dönüflece¤i öne sürülmüfltür.
KARA HARP OKULU
, Türk ordusuna subay yetifltiren
okul. ‹lk temelleri 1831’de oluflturuldu. Mektebi Hassa ya da
Mektebi Harbiye ad›yla resmen 1 Temmuz 1835’te II. Mahmut
taraf›ndan ö¤renime aç›ld›. I. Dünya Savafl› s›ras›nda ordunun
subay gereksiniminin artmas› üzerine ö¤renciler subay say›larak
orduya kat›ld›lar ve Harp Okulu kapat›ld› (4 A¤ustos 1914).
1919’da tekrar aç›lan ve 1920’de ‹stanbul’un iflgali üzerine yeni-
den kapanan okul 25 Eylül 1923’te ‹stanbul’un kurtulufluyla bir-
likte Pangalt›’daki eski binas›nda yeniden aç›ld›. Son olarak da 7
Eylül 1936’da Ankara’daki binas›na tafl›nd›. ‹lkin 2 y›l olan e¤itim
süresi 1970-1971 ö¤retim y›l›nda 3, daha sonra 4 y›la ç›kar›ld›.
KARAA⁄AÇ
, ikiçeneklilerin karaa¤açgiller familyas›ndan,
k›fl›n yapra¤›n› döken bir orman a¤ac› (Ulmus). 30-40 m.ye ka-
dar boylanabilirler. Yapraklar›n›n kenarlar› diflli, dip taraflar› çar-
p›kt›r. Erselik olan çiçeklerinin birço¤u bir arada bulunur. Mey-
ve, küçük ve kanatl›d›r. Sert, aç›k kahverengi, sa¤lam, iyi cila tu-
tan odunu de¤erlidir. Kimi karaa¤aç türleri parkç›l›kta da kulla-
n›l›r. Is›y› seven, sulak yerlerde güzel yetiflen a¤açlard›r. Kuzey
Yar›kürede yetiflen 18 türünden üçü Türkiye’de do¤al olarak bu-
lunmaktad›r. Bunlar; ova karaa¤ac› (Ulmus campestris), da¤ ka-
raa¤ac› (Ulmus montana) ve hercai karaa¤açt›r (Ulmus laevis).
KARABATAK
, karabatakgillerden bir kufl (Phalacrocorax
carbo). Tüyleri kara, gagas› uzunca ve sivridir. Baz›lar›n›n karn›
beyazd›r. Yüzü ç›plak ve renkli, ayaklar› perdelidir. Boyu 60-80
cm. kadard›r. Yavrular› koyu esmer olur. Deniz, ›rmak ve göl k›-
y›lar›nda topluca yaflar, bal›kla beslenirler. Dünyan›n her yerin-
de görülürler. Karabataklar Çin’de bal›k avlamaya al›flt›r›l›rlar.
KARABEK‹R, Kâz›m
(1882
‹stanbul-1948 Ankara), asker ve
siyaset adam›. 1905 y›l›nda kur-
may yüzbafl› olarak orduya kat›ld›.
1908’de tümen komutan› oldu. 31
Mart Olay›’n›n bast›r›lmas›na 2.
Tümen komutan› olarak kat›ld›.
Balkan Savafllar›’nda bulundu. I.
Dünya Savafl›’nda Çanakkale’de,
Do¤u Anadolu’da görev yapt›.
Mondros Mütarekesi imzaland›¤›
zaman Tebriz’de bulunuyordu.
Mütarekeden sonra ‹stanbul’a geldi ve Do¤u Anadolu’da 15. Ko-
lordu’nun komutanl›¤›na getirildi. Kurtulufl Savafl› s›ras›nda da
Mustafa Kemal ve arkadafllar›na yard›mc› ve destek oldu. Kurtu-
lufl Savafl›’na asker ve Edirne milletvekili olarak katk›larda bu-
lundu. ‹ktisat Kongresi’nde, bu kongrenin baflkanl›¤›na seçildi.
Kimi arkadafllar›yla birlikte Terakkiperver Cumhuriyet F›rkas›’n›
