KIZAMIKÇIK
388
lay sindirilecek yemekler verilmeli; a¤z›, burnu temiz tutulmal›-
d›r. K›zam›k afl›s›, %90 olas›l›kla hastal›¤› önler. K›zam›k ç›kar-
mam›fl küçük çocuklar›, k›zam›kl› hastalara yaklaflt›rmamal›d›r.
K›zam›kl› çocuklar, atefl düfltükten on befl gün sonra okula gön-
derilmelidir.
KIZAMIKÇIK,
k›zam›¤a benzeyen, döküntülü ve bulafl›c› bir
hastal›k. Mikrobu bir virüstür. K›r›kl›k, halsizlik ve bafl a¤r›s›yla
bafllar. Bütün vücutta ufak, k›rm›z› lekeler görülür. Birkaç gün
sonra, bu lekeler kaybolur. K›zam›k盤› k›zam›ktan ay›ran belir-
tiler flunlard›r: Atefl yüksek de¤ildir; hastal›k pek a¤›r bir durum
almaz; vücudun birçok yerinde, özellikle ensede lenf bo¤umlar›
flifler. Hasta yatakta dinlenmeli, üflütmemeli ve hafif olmakla bir-
likte besleyici g›dalar almal›d›r. K›zam›kç›kl› hastalar, sa¤lam-
lardan ayr›lmal›d›r. K›zam›kç›k, özellikle gebe kad›nlar için teh-
likelidir. Bu durum, çocu¤un sakat do¤mas›na neden olabilir.
KIZIL,
bulafl›c› bir hastal›k. Deride, k›z›l renkli genel bir dö-
küntü ve a¤›z ile yutakta döküntülerle kendini gösterir. Özellik-
le, el ve ayaklarda genifl parçal› pullanmalar görülür. K›z›l›n
mikrobu, zincir biçimi bir streptokoktur. Bo¤aza, bademciklere
yerleflip iltihap yapar, oradan sald›¤› zehirleri bütün vücuda ya-
yar. Aks›r›k, öksürükle çevreye bulafl›r. Hastal›k, k›z›l mikrobu
al›nd›ktan 3-4 gün sonra üflüme titremeyle bafllar. Atefl çok yük-
selir, bademcikler k›zar›p anjin olur. Hastada bulant›, kusma,
bafl a¤r›s›, yutkunmada zorluk görülür; dil paslan›r, dudaklar
kurur. Bütün vücut, genifl ve yayg›n lekelerle kaplan›r. K›z›l, ki-
mi hastalarda nefrit, kulak iltihaplar›, romatizma ve uzun süren
iltihaplara yol açabilir. Hastal›¤›n bulaflmamas› için, hastan›n
tecrit edilmesi gerekir. K›z›la tutulan çocuklar, 40 gün okula
gönderilmezler. Tedavide, antibiyotikler ve penisilin kullan›l›r.
KIZILAY,
savafl, deprem, yang›n, hastal›k salg›n›, su bask›n›
gibi felâketlerde zarar görenlere ve yoksullara yard›m eden ku-
rum. 1868 y›l›nda Serdar›ekrem Ömer Pafla’n›n deste¤iyle, Dr.
Marko Pafla baflkanl›¤›nda, Hilâliahmer ad›yla kuruldu. Hilâli-
ahmer Cemiyeti’nin temelini, T›bbiye Mektebi ö¤retmenlerinden
Miralay Abdullah Bey atm›flt›r. 1935 y›l›nda Atatürk’ün önerisiy-
le, Türkiye K›z›lay Cemiyeti ad›n› alan kurulufl, 1947 y›l›nda
Türkiye K›z›lay Derne¤i ad›n› ald›. Genel merkezi Ankara’dad›r.
Türkiye’nin çeflitli yerlerinde flubesi bulunur. K›z›lay’›n beyaz
zemin üzerinde k›rm›z› ay bulunan bayra¤› vard›r. Savafl ve fe-
lâket dönemlerindeki yard›mlar›ndan baflka, hemflireler ve has-
tabak›c›lar yetifltirir; dispanserler açar. Hac döneminde kafileye
refakat eder. K›z›lay; ulus, ›rk, dil, din, toplumsal durum ve si-
yasal inanç gözetmeksizin yard›ma koflar.
KIZILCIK,
k›z›lc›kgillerden, a¤aç ya da çal› durumundaki bit-
kiler
(Cornus)
ve bu bitkilerin yemifli. K›z›lc›¤›n çiçekleri,
türlerine göre sar› ya da beyaz olabilir. Meyvesi güzün olgunla-
fl›r. Zeytin büyüklü¤ünde, k›rm›z› renkli ve tek çekirdeklidir. Ta-
d› buruktur. Reçeli, flerbeti, ezmesi ve pestili yap›l›r.
KIZILDEN‹Z,
Arap Yar›madas› ile Afrika aras›nda iç deniz.
Uzunlu¤u 2.300 km.yi, alan› 460.000 km
2
’yi bulur. Ya¤mur ve
özellikle ald›¤› akarsu bak›m›ndan çok yoksuldur. Ayn› zaman-
da, yeryüzünün en s›cak bölgelerinden birinde yer al›r. Bu ko-
flullardan ötürü, dünyan›n en tuzlu ve en s›cak denizlerinden bi-
ridir. Tektonik bir çukurlu¤u kaplad›¤› için derindir (ölçülen en
derin yer 2.271 m.) ve k›ta sahanl›klar› dard›r. Tuzluluk derece-
si her yerinde yüksek olmakla birlikte, güneyden kuzeye artar.
Yo¤un buharlaflman›n yol açt›¤› su kayb›, Babülmendeb Bo¤a-
z›’ndan giren sularla karfl›lan›r.
KIZILDER‹L‹LER,
Amerika k›tas›n›n, kuzeyde Eskimolar-
dan güneyde ‹nka ve Mayalara kadar uzanan, bugün ço¤u kim-
li¤ini yitirmifl ya da yitirme durumunda olan yerli halklar›n›n tü-
müne, de¤iflik renkleri ve törenlerde süründükleri k›rm›z› toprak
boyalar›na bak›larak, göçmen beyazlar taraf›ndan verilen ad.
Hem Kuzey hem de Güney Amerika K›z›lderililerinin, günümüz-
den 15-20 bin y›l kadar önce, Asya’y› Amerika’dan ay›ran Bering
Bo¤az›’n›n henüz çökmemifl oldu¤u dönemlerde, hayvan sürü-
lerini izleyerek Amerika’ya geçen Asya’daki Mo¤ol as›ll› toplu-
luklar oldu¤u san›lmaktad›r. Amerika k›tas› Avrupal›lar taraf›n-
dan keflfedildi¤inde, K›z›lderililer, Kuzey Amerika’n›n hemen her
yerine da¤›lm›fllard›. Avrupal›lar›n Kuzey Amerika’ya yerleflme-
leriyle birlikte, soyk›r›mlar, hastal›klar ve do¤al kaynaklar›n yok
edilmesi sonucunda K›z›lderili nüfus h›zla azald›. Kuzey Ameri-
ka K›z›lderilileri, kültürel aç›dan büyük farkl›l›klar ve benzerlik-
ler gösteren birçok kabileler oluflturdular. ‹nsanbilimciler, bu
kabileleri, yaflad›klar› co¤rafî bölgeleri temel alarak de¤iflik kül-
tür alanlar› alt›nda incelemifllerdir.
KIZILHAÇ,
savaflta ve bar›flta felâkete u¤rayanlara yard›m
etmek üzere kurulmufl uluslararas› örgüt. 1963’te Cenevreli Je-
an Henri Durant taraf›ndan kurulmufltur. Önceleri yaln›z savafl
yaral›lar› için düflünülen örgüt, bugün her türlü felâkete yard›m
elini uzat›r duruma gelmifltir. Sürekli olarak Cenevre’de bulunan
on sekiz üyeli bir uluslararas› “K›z›lhaç Komitesi” vard›r. K›z›l-
haç bayra¤›, beyaz üzerine k›rm›z› bir haçtan oluflur.
KIZILIRMAK,
Türkiye’nin orta-kuzey bölümünde ›rmak.
Tüm 盤›r› Türkiye’de kalan akarsular›n en büyü¤üdür. Zara’n›n
do¤usunda K›z›l ve Dumanl› da¤larda do¤ar. Tuz Gölü’nün do-
¤usunda Gülflehri’ne dek genellikle kuzeydo¤u-güneybat› yö-
nünde akar; ard›ndan, ‹ç Anadolu’da büyük bir yay çizer; önce
kuzeybat› Tuz Gölü’nün kuzeyinden itibaren kuzey, daha sonra
da kuzeydo¤u yönünde akar. Bafra’dan sonra, genifl bir delta
oluflturarak Karadeniz’e dökülür. Uzunlu¤u 1.355 km, beslenme
havzas›n›n geniflli¤i 76.250 km
2
’dir. Bafll›ca kollar›; Delicesu,
Devrez ve Gök›rmak’t›r. Üzerindeki en önemli barajlar Hirfanl› ve
Kesikköprü’dür.
KIZKULES‹,
‹stanbul’da, Bo¤aziçi’nin giriflinde, Üsküdar’a
yak›n, deniz ortas›nda, bir kaya üzerine yap›lm›fl tarihî kule. ‹.Ö.
410 y›l›nda Atinal› komutan Alkibiades taraf›ndan yapt›r›ld›. 12.
yüzy›lda Bizans ‹mparatoru Manuel Komnenos taraf›ndan yap›-
s› de¤ifltirildi. Söylentiye göre, imparator, suç iflleyen k›z›n› bu
kuleye kapad›¤› için, bu kuleye “k›zkulesi” denmifltir. Bir yang›n
geçiren kule, III. Ahmet döneminde bugünkü biçimiyle yeniden
yapt›r›ld›. Pek çok söylentilere konu olan kule, 18 m. yüksekli-
¤indedir. 1992’de K›zkulesi’nin turistik bir tesise dönüfltürülme-
sine karar verildi.
