KOLOMB‹YA
394
monlar› ve safra asitleriyle yak›ndan ilintilidir. Kanda çözünen
proteinlerle birlikte dolafl›r. Besinler arac›l›¤›yla, özellikle et ve
yumurtadan al›n›rsa da vücutta daha çok karaci¤erde, ba¤›rsak-
larda ve deride sentez yoluyla üretilir. Atardamar çeperlerinde
kolesterol birikimi ile arterioskleroz, yani damar sertli¤i, yak›n-
dan ilintilidir. Bu nedenle doktorlar, doymufl ya¤lar yerine doy-
mam›fl ya¤lar, yani kolesterol üretimini art›rmayan ya¤lar içeren
besinler önerirler. Safra tafllar›n›n da bafll›ca bileflenlerinden bi-
rini kolesterol oluflturur.
KOLOMB‹YA
(‹sp. ve ‹ng.: Colombia, Fr.: Colombie), Gü-
ney Amerika’n›n kuzeybat›s›nda devlet. Panama k›sta¤›n›n iki
yan›nda, Antil Denizi (Atlas Okyanusu) ve Pasifik Okyanusu ara-
s›nda, kuzeyde Panama, do¤uda Venezuela ve Brezilya, güney-
de Brezilya, Peru ve Ekvador ile s›n›rlan›r. Halk›n %74’ü çeflitli
melezler, %20’si beyaz, %4’ü zenci ve %2’si yerlilerden oluflur.
Resmî dili ‹spanyolcad›r, ayr›ca yerli lehçeleri konuflulur. Bafl-
kent Bogotá’n›n nüfusu 5.237.635 (1995). Do¤u Kolombiya ge-
nifl bir ovalar alan›d›r. Andlar’dan inerek Amazon ya da Orenok
›rmaklar›na kar›flan akarsular bu genifl ovay› sular. Büyük bölü-
mü ekvator orman›yla örtülüdür ve ülkenin en ›ss›z bölgesi olup
bat› ve kuzey bölgeleri da¤l›kt›r. Andlar genel olarak kuzey-gü-
ney do¤rultuda, birbirine paralel s›ralar olufltururlar. Aralar›nda
derin vadiler yer al›r. Bunlar›n en genifli ve uzunu Magdelena
Vadisi’dir. Kolombiya Andlar› üzerinde birçok yüksek koniler s›-
ralan›r. Bunlar›n en önemlileri Colomb Doru¤u (5.775 m.), Ne-
vado del Tolima’d›r (5.620 m.). Yükseklik farklar› de¤iflik iklim
bölgeleri yaratm›flt›r: Alçak yerlerde ve k›y›larda tierras calientes
(s›cak bölge); 1.000 m.den sonra tierras templadas (›l›man böl-
ge) ve 2.000 m.den sonra tierras frias (serin bölge). Her bölge
kendine özgü ürünler yetifltirir. Birinci bölgede flekerkam›fl›, pi-
rinç, pamuk; ikincide kahve ve kakao; üçüncüde tah›l üretimi
yap›l›r. Yeralt› kaynaklar›n›n en önemlisi petrol ve demir cevhe-
ridir. Y›ll›k petrol üretimi 8 milyon ton kadard›r. Sanayi kurulufl
hâlindedir ve bafll›ca sanayi merkezi Medellin’dir. Kahve, petrol,
fleker ve muz bafll›ca ihraç maddelerini oluflturur. Kahve üreti-
minde Brezilya’dan sonra dünyada ikincidir.
KOLON‹,
bir devletin kendi ülkesinin s›n›rlar› d›fl›nda ele ge-
çirdi¤i ve yönetti¤i, ekonomik ve politik ç›karlar sa¤lad›¤› ülke.
Baflka bir ülkeye yerleflmeye giden göçmen toplulu¤u ya da bu
toplulu¤un yerleflti¤i yer. Bir ülkede bulunan yabanc›lar toplu-
lu¤u da koloni olarak adland›r›l›r. Bir bey ya da kraliçe baflkan-
l›¤›nda bir kovanda ya da yuvada yaflayan ar›lar ve kar›ncalar
toplulu¤u için de kullan›l›r.
KOLONYA,
içinde az miktarda koku bulunan tuvalet suyu.
Ad›n› Köln kentinin ‹talyancas› olan “Colonia” sözcü¤ünden
al›r. Kolonyaya koku verici madde olarak bergamot, limon, la-
vanta, biberiye, turunç çiçe¤i ya¤› kar›flt›r›l›r. Sanayide tüm çe-
flitleri, uçucu ya¤ ya da kokulu maddelerin etil alkolde eritilme-
siyle elde edilir. ‹lk reçetesini 17. yüzy›l›n sonlar›nda Giovanni
Paolo Feminis, Köln’e getirmifl ve ölümünden sonra ç›ra¤› Gi-
anmaria Farina, suyun yap›m›n› sürdürmüfltür. Bugün, kolonya-
dan çok farkl› tuvalet sular›na da bu ad verilmektedir.
KOLORDU,
de¤iflik say›da tümen ve baflka tamamlay›c› bir-
liklerden kurulmufl askerî görev gücü. Birli¤in komutan› korge-
neraldir. Bir ordu kuruluflunda yer al›yorsa, yönetim bak›m›n-
dan ordunun emrindedir. Ba¤›ms›z kolordular, do¤rudan do¤-
ruya Kara Kuvvetleri Komutan›’na ba¤l›d›r.
KOMA,
d›fltan gelen fizyolojik uyar›lara hastan›n yan›t verme-
di¤i derin bilinçsizlik durumu. A¤›r komada hasta hiçbir biçim-
de tepki göstermez, refleksler bile yoktur. Hafif komada ancak
güçlü uyar›c›larla hasta hareket edebilir. Koma durumu, beyin
kanamalar›ndaki gibi birdenbire ya da fleker komalar›ndaki gibi
uyuflma ve sersemleflme biçiminde belirebilir. Hastan›n duyum
ve alg›lama yeteneklerini yitirdi¤i koma uzun sürerse, hasta da-
mardan beslenir. En çok beyin kanamas›nda, afl›r› içki ve uyku
ilâc› almalarda, karbon monoksit zehirlenmesinde, fleker hasta-
l›¤› ve kalp krizinde görülür.
KOMANDO,
ba¤›ms›z olarak çal›flan ve bask›n, sabotaj gibi
görevleri yapmada uzmanlaflm›fl az say›da askerden kurulu bir-
lik. Bu birli¤i oluflturan askerler, karada ve hava indirmelerinde
ya da amfibi harekât›nda çeflitli görevleri üstelenebilecek biçim-
de yetifltirilirler. Komando deyimi ilk kez 1899-1902 Boerler sa-
vafl›nda kullan›lm›flt›r. Bu savaflta ‹ngiliz k›talar›na karfl› gerilla
savafl› veren ve genellikle atl› olan ba¤›ms›z birliklere “koman-
do” ad› veriliyordu. Sözcük, sonraki y›llarda çeflitli anlamlarda
kullan›ld›.
KOMB‹NEZON,
n elemanl› bir kümenin r elemanl› alt kü-
melerinden her biri, bileflim. n’nin sonlu, r’nin de en çok n’ye
eflit olabilece¤i aç›kt›r. Böyle bir durumda tüm kombinezonlar›n
say›s› C (n,r) ya da (
n
r
) ile gösterilir ve tan›m olarak
dir. Sözle, n elemanl› bir kümenin tüm r’li kombinezonlar› say›-
s›, bu tür tüm permütasyonlar› say›s›n›n r! ile bölümüne eflittir.
r! ile bölmenin nedeni, kombinezonlardaki s›ran›n önemsiz olu-
fludur. Örne¤in A = {k, l, m} kümesinin iki elemanl› tüm alt kü-
meleri {k, l}, {k, m}, {l, m} dir ve bunlar›n say›s› gerçekten
tür. Bir baflka örnek olarak 16 tak›mdan oluflan bir futbol ligin-
de her tak›m›n birbiriyle karfl›laflmas› için tak›mlar›n toplam
120 maç yapmas› gerekir. Lig deplasmanl›ysa bu say› 2 x 120
= 240 olur.
KOMED‹
ya da
KOMEDYA,
insanlar›n, olaylar›n ve du-
rumlar›n gülünç yanlar›n› ele al›p iflleyen oyun türü. Yunanca
“komoidia”dan (flenlik türküsü) gelen sözcük Lâtincede “como-
edia” biçimini alm›fl, Bat› dillerine Lâtinceden geçmifltir. Tanzi-
2
3
16
2 16 2
16
2 14
16 15
2
=
−
=
=
=
!
!( )!
!
! !
.
2
3
3
2 3 2
3
=
−
=
!
!( )!
C(n,r)
=
r
n
(
)
=
P(n,r)
r!
=
n!
r!(n
−
r)!
