KLOROF‹L
391
K‹T‹N,
kabuklu eklembacakl›lar›n kabuklar›n›n ya da iskeletle-
rinin özünü oluflturan, selüloza benzeyen azotlu organik madde.
KLAN,
aralar›nda kan ba¤› bulunan bireylerden oluflan top-
lumbilimsel birim. Klan içindeki kan ba¤›, klan bireylerinin or-
tak atas›, genellikle bir bitki ya da hayvan› simgeleyen totemler-
le gösterilir. Klan bireyleri aras›nda kan ba¤› ya da akrabal›k ne
biçimde olursa olsun, ço¤unlukla d›flar›dan evlenmeyi gerekti-
rir. Klanlar ya eski ‹skoçya’da oldu¤u gibi çok say›da bireyden
ya da Avustralya yerlilerinde görüldü¤ü gibi birkaç bireyden
oluflabilir. Klanlarda toprak ya da ad ortakl›¤› görülebilir. Klan
örgütlenmesi uzun süre ‹rlanda ve özellikle Kuzey ‹skoçya’da
sürmüfltür.
KLARNET,
bir üfleme çalg›s›. Orkestrada önemli bir yeri
vard›r. Silindirik gövdesi a¤açtan, perdeleri metalden yap›lm›fl-
t›r. A¤›zl›ktaki basit dilin titreflimiyle sesler oluflur. ‹lkel biçim-
lerinden birine “chalumea” ad› verilir. Geliflmifl biçimi 1690 y›-
l›nda Nürnbergli çalg› ustas› Denner taraf›ndan yap›lm›fl ve 19.
yüzy›lda Boehm taraf›ndan gelifltirilmifltir. Genifl bir ses alan›
olan bir çalg›d›r. Türkiye’de bugünkü biçimiyle M›z›kay› Hüma-
yun’un kurulmas›yla görülmüfltür.
KLAS‹K,
kültür, sanat ve edebiyat alan›nda, belirli dönemle-
ri ve özellikleri tan›mlamak için kullan›lan kavram. Lâtince
“classicus” sözcü¤ünden gelen kavram, eski Roma’da, en üst
vergi s›n›f›na dahil kiflileri anlatmak için kullan›l›rd›. Giderek,
klasik kavram›, daha yayg›nlaflm›fl bir anlam kazand› ve “her-
hangi bir alanda maddî ve manevî olarak en önde gelen” anla-
m›nda kullan›lmaya baflland›. Rönesans döneminde, antik Yu-
nan, Helen ve Lâtin kültürünün, sanat›n›n ve edebiyat›n›n yeni-
den canland›r›lmas›yla birlikte; klasik kavram› bu dönemlerin
ürünlerini anlatmaya bafllad›. Bugün en genifl anlam›yla klasik,
bir halk›n en üstün kültürel ve sanatsal yap›tlar›n›n yarat›ld›¤›,
üzerinden çok zaman geçti¤i hâlde de¤erinden kaybetmeyen
ça¤lar› ya da bu ça¤lar›n sanatç›lar›n›, düflünürlerini ve yap›tla-
r›n› anlatmak için kullan›lmaktad›r.
KLEPTOMAN‹,
baz› kimselerin, kendilerine ait olmayan
eflyay› gizlice ele geçirmek biçiminde duyduklar› dayan›lmaz
ruhsal itki; çalma hastal›¤›. Kad›nlarda erkeklere oranla daha
çok görülür. Kleptomanlar davran›fllar›na mant›ksal nedenler
gösteremezler. H›rs›zl›¤›, salt h›rs›zl›k amac›yla yaparlar. Bu
özellik, birçok durumlarda, çal›n›p saklanan fleylerin de¤ersiz
olmas›ndan da anlafl›l›r. Kleptomaninin nedenleri tam olarak bi-
linmemekle birlikte, cinsel dürtü ve doyum oldu¤u san›lmakta-
d›r. Psikoterapiyle iyilefltirme yoluna gidilir.
KL‹fiE,
bask›da kullan›lmak amac›yla üstüne kabartma resim,
yaz› ya da flekil ç›kar›lm›fl maden levha. Çeflitli maddeler (bak›r,
çinko, plastik vb.) kullan›larak ve çeflitli yöntemlerle (oyarak, kim-
yasal y›kama yöntemleriyle vb.) haz›rlanm›fl birçok klifle tipleri
vard›r. Klifleler ayr›ca kullan›lacaklar› bask› makinelerine göre de
farkl›l›klar gösterirler. Bunun d›fl›nda foto¤rafç›l›kta foto¤raf bas-
maya yarayan negatiflere, gravürcülükte ›stampa basmak için kul-
lan›lan madenden, tafltan ya da tahtadan kal›plara da klifle denir.
KLONLAMA,
doku kültürü haz›rlanmas›nda, bir hücreden
t›pat›p ayn› genetik yap›ya sahip pek çok hücre elde etmeye da-
yanan teknik. Klonlama, en genel anlamda, hücre biyolojisinde,
mitoz ço¤alma yoluyla tek bir ana hücreden hayvansal veya bit-
kisel hücreler veya bakteri kolonileri elde etme yöntemidir. Böy-
le bir koloninin bütün hücreleri t›pat›p ayn› genetik yap›ya sa-
hiptir ve dolay›s›yla bir klon olufltururlar. Bu anlamda, tar›msal
genetikte, her zaman bitki klonlar› elde etme olana¤› vard›r; zira
bu bitkiler, iki efley hücresinin kaynaflmas›ndan de¤il, özel bir
ortama yerlefltirilmifl tek bir hücreden üretilmifltir. T›bbî araflt›r-
malarda, gerek afl›lar›n haz›rlanmas›nda gerek teflhis araçlar›n›n
üretiminde, bir baflka klonlama biçiminden yararlan›l›r. Teflhis-
te kullan›lan hibridomlar, içlerinden biri antikor salg›lama özel-
li¤ine sahip efleysiz iki hücrenin kaynaflmas›ndan elde edilmifl-
tir. Doku içinde yetifltirilen hibridomlar, klonlar oluflturmak üze-
re ço¤al›rlar ve monoklon antikorlar› denen antikorlar› üretirler.
Klonlama terimi genetik mühendisli¤inde daha çok, içine bir
hayvan veya bir bitkiden al›nm›fl bir genin yerlefltirildi¤i bir bak-
teriyi yal›tlama veya ço¤altma ifllemini belirtir. Bu durumda bir
gen klonlamas› söz konusudur. Gen klonlamas› iki yoldan ger-
çeklefltirilir: ya bir genomun bölünmesi sonunda ortaya ç›kan
DNA parçalar›yla do¤rudan veya haberci RNA arac›l›¤›yla elde
edilmifl genlerin kopyalar› olan bütünleyici DNA’lar arac›l›¤›yla
yap›l›r. Hayvan ›slahç›lar›, klonlama yoluyla üstün nitelikli hay-
vanlar yetifltirebilirler. Üstün nitelikli tek bir hayvandan, bitkiler-
de oldu¤u gibi genetik yap›s› efl birçok klon üretilebilir. Ancak
insanlar›n klonlanmas› fikri, çeflitli ahlakî sorunlara ve tart›flma-
lara yol açm›flt›r. Bu yöntem, belirli genetik özelliklerin sonsuza
de¤in yinelenmesini sa¤layabilir. Bu yolla sürmesi istenen
özelliklerin hangileri oldu¤una iliflkin karar verme yetkisini elin-
de bulunduran kiflilerin, insanl›¤›n geliflim sürecini de¤ifltirebi-
lecek konumda olacaklar› öne sürülmektedir.
KLOR,
periyodik cetvelin VIIA grubunu oluflturan halojenler-
den ikinci s›rada yer alan element. Do¤ada deniz suyunda ve
çeflitli minerallerde klorürler biçiminde bulunur. Sanayide tuzlu
suyun elektrolizi yoluyla üretilir. Laboratuvarda deriflik hidrok-
lorik asidin mangan dioksitle ›s›t›lmas›ndan elde edilir. Yeflil
renkli, keskin kokulu, solunum yollar›n› tahrifl edici, bo¤ucu bir
gazd›r. Havadan 2,5 kat a¤›rd›r. Dolay›s›yla kaptan kaba aktar›-
labilir. 0ºC’ta 4 atmosfer bas›nç alt›nda s›v›lafl›r. 1 litre suda 2
litre klor çözünür. Çok aktiftir. Bütün metallerle birleflir. Güçlü
bir yükseltgendir. Organik bilefliklere etkiyerek hidrojenin yeri-
ni al›r. Gaz› kimyasal silâh olarak kullan›lm›flt›r. Klor çok iyi bir
a¤art›c› ve dezenfektand›r. ‹çme sular› ve yüzme havuzlar› klor-
la dezenfekte edilir. Birçok plastik, organik çözücü ve a¤art›c›
madde klordan elde edilir. Sanayide hidroklorik asit sentezinde
kullan›l›r.
KLOROF‹L,
bitkilerde, fotosentez için gerekli enerjiyi günefl
›fl›¤›ndan alan yeflil pigment. Bakterilerde, mantarlarda ve ba¤-
bo¤an gibi asalak yaflayan kimi çiçekli bitkilerde bulunmaz.
Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve magnezyum atomlar›ndan
oluflur. Oluflumu için demir ve geliflimi için günefl ›fl›¤› da ge-
reklidir. Bu nedenle karanl›kta büyüyen bitkiler sar› olurlar.
