KOLESTEROL
393
Üniversitesi’nde sanat tarihi okudu (1942-1945). Yap›tlar›:
“‹kinci Dünya” (roman, 1938), “Telli Kavak” (öyküler, 1941),
“S›¤›nak” (öykü, 1946), “Bir fiehrin ‹ki Kap›s›” (roman, 1948),
“Sam Amca” (öyküler, 1951), “Cihan fioförü” (öyküler, 1954),
“Y›lan Hikâyesi” (roman, 1954), “Onbinlerin Dönüflü” (roman,
1957), “Ahmet’in Kuzular›” (öyküler, 1958), “Kalpakl›lar” (ro-
man, 1962), “Doludizgin” (“Kalpakl›lar” roman›n›n devam›,
1963), “Yolun Üstündeki Kaya” (öyküler, 1964), “Bir Kar›fl Top-
rak” (roman, 1964), “Ya¤murdaki K›z” (öyküler, 1968 Türk Dil
Kurumu Hikâye Ödülü, bas›m› 1967), “Bir Çift Öküz” (roman,
1970), “Nasrettin Hoca F›kralar›” (1972), “‹zmir’in ‹çinde” (ro-
man, 1973), “Tart›flma” (roman, 1976), “Alandaki Delikanl›”
(öyküler, 1978), Lions Hikâye Ödülü, 1979), “Roman ve Yazar-
l›k Onuru” (1987), “Eski Toprak” (roman, 1989 Orhan Kemal
Roman Ödülü).
KOÇ, Vehbi
(1901 Ankara-1996 Antalya), ifladam› ve sana-
yici. Ortaokuldan sonra ticarete at›ld› (1917). 1920-1921 aras›n-
da Büyük Millet Meclisi’nde memur olarak çal›flt›. Ankara’n›n
baflkent oluflundan sonra, yap› malzemesi ticaretiyle u¤raflt›. Bu
arada d›fl ticaretle ilgilenerek, Amerikan ve Avrupa firmalar›n›n
temsilciliklerini ald› ve Koç Ticaret Anonim Ortakl›¤›’n› olufltura-
rak (1938), bu firmalar›n lisans› alt›nda sanayicili¤e at›ld›.
1948’de kurdu¤u elektrikli ev araçlar› sanayiini gelifltirerek ›s›t-
ma araçlar›, radyo, televizyon, buzdolab›, f›r›n, çamafl›r makine-
si, elektrik süpürgesi, cam yünü, polyester, s›v›laflt›r›lm›fl petrol
gaz›, konserve, elektrik kablosu gibi sanayi dallar›nda Türkiye’de
ilk üretimleri sa¤lad›. Koç Holding, 1963 y›l›nda olufltu. ‹lk yer-
li yap›m otomobil (Anadol) de bir Koç ürünüdür. Vehbi Koç Vak-
f›’n› kurdu ve Türk E¤itim Vakf›’n›n kurucular› aras›nda yer ald›.
KOÇAKLAMA,
halk fliirinde konu bak›m›ndan yi¤itlik, sa-
vafl ve vuruflma üzerine söylenmifl koflmalara verilen ad. Terim,
yi¤it anlam›ndaki koçak sözcü¤ünden türetilmifltir. Türk halk
edebiyat›nda Köro¤lu ve Dadalo¤lu, koçaklaman›n en baflar›l›
örneklerini vermifllerdir.
KOD,
sözcüklerin ya da kavramlar›n yerine kullan›lan simge-
ler sistemi. Özel iflaret bayraklar›yla düzenlenen ve gemilerin
aralar›nda ya da semaforlarla iflaretleflmelerinde yard›mc› olan
iflaret katalo¤una iflaret kodu ya da uluslararas› kod; Mors alfa-
besiyle haberleflmede kullan›lan, uluslararas› havac›l›k koduna
da Q kodu denir. Havac›l›k kodu, ilk harfi Q olan üç harfli bir
grup biçimindedir. ‹letiflimde, birtak›m k›saltmalarla h›z ve ko-
layl›k sa¤lar (örne¤in Morse-Wheatstone kodu). Kod, biliflimde
bilgisayar›n dilini oluflturur.
KODEKS,
t›pta ve veterinerlikte kullan›lan tüm ilâç ve kim-
yevi maddelerin çeflitli dillerdeki adlar›n›, niteliklerini, uygula-
ma sistemlerini, korunma biçimlerini gösteren resmî kitap, far-
makope. Bu kitapta bütün ilâçlar›n formülleri yaz›l›d›r; yeni ilâç-
lar yap›ld›kça, bunlar da kodeksin yeni bask›lar›nda gösterilir.
Kullan›mdan kald›r›lan ilâçlar›n formülleri kodeksten ç›kar›l›r.
‹lk kodeks, 1748’de Fransa’da yap›ld›. Osmanl›larda ilk kodeks,
1844 y›l›nda yay›mland›. ‹lk ulusal Türk kodeksiyse, 1930 y›l›n-
da Sa¤l›k ve Sosyal Yard›m Bakanl›¤› taraf›ndan düzenlendi.
KOK,
taflkömürünün 800-1000ºC’ta dam›t›lmas›ndan arta ka-
lan bölüm. Amorf karbondan oluflur. Dam›tma s›ras›nda ç›kan
gaz, havagaz› olarak kullan›l›r. Kok, alevsiz yan›p is yapmaz.
Sa¤lam ve gözeneklidir. Daha çok sanayide, bafll›ca metal ve
alafl›mlar›n elde ediliflinde, jeneratör gaz›, su gaz›, yapay ben-
zin, hidrojen ve grafit üretiminde kullan›l›r. Kok kömürü Türki-
ye’de Karabük’te üretilir. Taflkömürünün 500ºC’ta dam›t›lmas›y-
la elde edilen ve pek sa¤lam olmayan sömikok, daha çok evler-
de yakacak olarak kullan›l›r.
KOKA‹N,
koka yapraklar›ndan elde edilen bir alkaloit
(C
17
H
21
O
4
N). Genellikle haricen anestezi maddesi olarak kulla-
n›l›r. Koka yapraklar›n›n çi¤nenmesi, enfiye olarak kullan›lmas›
ya da kokainin zerk edilmesi, vücuda afl›r› bir zindelik verir. Fi-
ziksel ba¤›ml›l›k yaratmamakla birlikte psikozlara yol açabilir.
KOKARCA,
etçillerin sansargiller familyas›ndan memeli
hayvan. ‹ki ayr› cinsi vard›r. Birincisi Avrupa, Asya ve Kuzey Af-
rika’da yaflar
(Mustela putorius
ya da
Putorius puto-
rius).
Boyu 45, kuyru¤u 20 cm.dir. Bacaklar›nda, kuyru¤unda
ve gövdesinin alt yan›nda daha koyu olan postu siyah›ms› kah-
verengidir. Kendisini savunmak zorunda kald›¤›nda vücudunun
arka k›sm›ndaki bezlerden kötü kokulu bir s›v› salg›lar. ‹nlerde
yaflar. Geceleri avlan›r. Baflta kemirgenler olmak üzere solucan,
böcek, kufl, sürüngen vb.yle beslenir. ‹kincisi Kuzey Amerika’da
yaflar
(Mephitis mephitis).
Boyu 45, kuyru¤u 25 cm.dir.
Siyah renkli postunun üzerinde ense ve omuzlardan bafllay›p
kuyrukta biten üç beyaz çizgi vard›r. Anüs bezlerinden salg›lad›-
¤› çok kötü koku nedeniyle büyük y›rt›c› kufllar d›fl›nda do¤al
düflman› yoktur. Yaflama ve beslenme biçimi öbür kokarca gibi-
dir. Ayr›ca vücudu büyük dozda zehire karfl› dirençli oldu¤undan
zehirli y›lanlar› da yer. Postu kürkçülükte kullan›l›r, eti de yenir.
KOLA⁄ASI,
eskiden kullan›lan bir rütbe. Orduda, yüzbafl›y-
la binbafl› aras›nda yer al›rd›. Bugünkü k›demli yüzbafl› karfl›l›¤›
olan bir subay rütbesiydi. Sa¤ ve sol kola¤as› olarak iki aflama-
s› vard›. Sol kola¤as› önce sa¤ kola¤al›¤›na, ondan sonra da
binbafl›l›¤a yükselirdi.
KOLERA,
k›sa, virgül biçimindeki bir bakterinin neden ol-
du¤u, ba¤›rsak yolunda görülen bulafl›c› hastal›k. 1883’te R.
Koch taraf›ndan bulunan kolera mikrobu, insan d›flk›s›n›n bu-
laflt›¤› yiyecek ve sularla yay›l›r. Sa¤l›k hizmetlerinin çok yeter-
siz kald›¤› ve afl›r› nüfus yo¤unlaflmalar›n›n oldu¤u Uzak Do¤u
ülkeleri, kolera salg›nlar›n›n en çok görüldü¤ü yerlerdir. Mikro-
bun ba¤›rsa¤a yerleflip h›zla üremesinden sonra hastada fliddet-
li kusmayla birlikte, vücutta önemli su ve tuz kayb›na yol açan
ishal görülür. Bir süre sonra deri kurur, afl›r› tuz kayb›ndan ada-
le kas›lmalar› bafllar. Koleray› önlemek için mikrobun bulaflt›¤›
kifliler di¤erlerinden ayr›lmal›, su ve yiyecekler çok s›k› denet-
lenmelidir. Ayr›ca k›sa bir ba¤›fl›kl›k süresi olan kolera afl›s› da
uygulanabilir.
KOLESTEROL,
tüm hayvansal dokularda, özellikle sinir
sisteminde miyelin zar›n›n bilefleni olarak bulunan bir sterol
(C
27
H
46
O). Kolesterol, D vitamini, böbrek üstü ve cinsiyet hor-
