KÖSEM SULTAN
403
mifltir. ABD ve SSCB d›fliflleri bakanlar›, James Baker ve Edvard
fievardnadze 3 A¤ustos’ta Irak birliklerinin Kuveyt’ten derhal ve
flarts›z çekilmelerini sa¤lamak için uluslararas› toplumun tüm
üyelerini, uygun önlemler almaya ça¤›rd›lar. Aralar›nda Suudi
Arabistan, M›s›r, ‹ngiltere, Suriye, Fransa, ‹talya gibi ülkelerin
de bulundu¤u 28 ülke Irak’a karfl› askerî koalisyon oluflturdular.
Birleflmifl Milletler Güvenlik Konseyi, Irak’a askerî, malî ve tica-
rî ambargo uygulanmas› gibi bir dizi karar ald›. Türkiye, Irak’a
karfl› BM’nin ald›¤› zorunlu yapt›r›m karar›n› ilk uygulayan ülke-
lerden biri oldu. Kuveyt ve Irak’›n Türkiye’deki mal varl›¤›na el
konuldu. ‹ki ülkeye yap›lacak g›da ve sa¤l›k malzemeleri hariç,
ihracat durduruldu. Transit ticaret ve bu ülkelerden ithalât ya-
sakland›. Kerkük-Yumurtal›k petrol boru hatt›nda pompalama
durduruldu (7 A¤ustos). SSCB, Ba¤dat’ta tüm silâh teslimat›n›
ask›ya ald›. 7 A¤ustos’ta ABD “Çöl Kalkan›” operasyonunu bafl-
latarak birçok Amerikan savafl gemisini Körfez’e gönderdi. Sad-
dam Hüseyin 23 Eylül’de yapt›¤› bir aç›klamada, Irak halk›na
karfl› kanl› bir sald›r› yap›l›rsa ya da çok s›k›flt›r›l›rsa, tüm böl-
geyi kan ve atefle bo¤aca¤›n›, ‹srail’i ve petrol kuyular›n› yok
edece¤ini söyledi. Ya¤ma ve y›k›ma sahne olan Kuveyt’te, nüfu-
sun yar›ya yak›n k›sm› ülke d›fl›na kaçt›. 11 Ocak 1991’de Tür-
kiye’nin iste¤i üzerine ABD ve Hollanda, Irak’›n muhtemel hava
sald›r›lar›ndan korunmak amac›yla Patriot füzeleri vermeye ka-
rar verdiler. BM Genel Sekreteri Javier Perez de Cuellar Ba¤dat’›
ziyaret ederek Saddam Hüseyin ve Tar›k Aziz’le görüfltü (13
Ocak), görüflmeler olumlu sonuç vermedi. 17 Ocak’ta ABD “Çöl
F›rt›nas›” operasyonunu bafllatarak Irak ve Kuveyt’in stratejik
bölgelerini ve Ba¤dat’› yo¤un bir flekilde bombalad›. 24 fiubat’ta
da kara sald›r›s›na geçildi. Irakl›lar kitleler hâlinde teslim olma-
ya bafllad›lar ve 27 fiubat’ta Irak BM Güvenlik Konseyi’nin 12
karar›n› kabul etti¤ini BM’deki temsilcisi El Anbari arac›l›¤› ile
aç›klad›. 28 fiubat’ta ateflkes ilân edildi. Irak Kuveyt topraklar›n-
dan çekilmeye bafllad›.
KÖRLER ALFABES‹,
körlerin okuma-yazma ö¤renimine
yarayan ve okuma yazmalar›n› sa¤layan bir sistem. Kabart›lm›fl
noktalar›n parmakla okunabilmesi temeline dayan›r. Louis Bra-
ille taraf›ndan bulundu¤u için “Braille Alfabesi” diye de an›l›r.
Daha önce körlerin okumas›n› sa¤lamak için kabartma harfler-
den yararlan›l›yordu. Braille, dominonun noktalar›na benzeyen
6 noktadan 63 kal›p oluflturdu; körler alfabesiyle kelimeler, ra-
kamlar müzik notalar› ve matematiksel ifadeler yaz›l›p okunabil-
mektedir.
KÖRMÜKÇÜ, Haz›m
(1898 ‹stanbul - 1944 ‹stanbul), ti-
yatro ve sinema oyuncusu. Memurken tiyatroya ilgi duydu¤u
için Darülbedayi’ye girdi. Sahneye ilk defa Halit Ziya Uflakl›gil’in
“Füruzan” adl› oyununda ç›kt›. 1924-1925 tiyatro döneminde
Muhsin Ertu¤rul’un kurdu¤u toplulukta çal›flt›. Müzikal oyunlar-
da da rol alan Haz›m Körmükçü, birçok filmde de oynad›. Bafl-
l›calar›: “Kaçakç›lar” (1929), “Leblebici Horhor A¤a” (1934),
“Batakl› Dam›n K›z› Aysel” (1934), “Aynaroz Kad›s›” (1938), “Bir
Kavuk Devrildi” (1939), “Kahveci Güzeli” (1941).
KÖRO⁄LU,
16. yüzy›lda yaflam›fl bir saz flairi ve halk kah-
raman›. Yaflam› konusunda kesin bir bilgi yoktur. Bir efsane
kahraman› niteli¤indeki kiflili¤i ve yaflam›, fliirlerinden ve ken-
disiyle ilgili söylentilerden ö¤renilmektedir. Halk aras›ndaki en
yayg›n hikâyeye göre as›l ad› Ruflen Ali’dir. Bolu Beyi taraf›ndan
haks›z yere gözlerine mil çekilerek kör edilen babas›n›n öcünü
almak, halk› ezen ve haraca kesen beyleri cezaland›rmak, hay›r-
s›z zenginlerle bezirgânlardan zorla toplad›¤› para ve mallar›
yoksullara, gereksinimi olanlara da¤›tmak amac›yla da¤a ç›kar.
Kendisine can yoldafl› olsun diye önce Ayvaz ad›ndaki delikan-
l›y› kaç›r›r, sonra çevresine toplanan adamlarla Çaml›bel’de yurt
kurar. Eflk›ya say›labilecek biri olmas›na karfl›l›k iyilikseverli¤i,
hakbilirli¤i ve koruyuculu¤u nedeniyle halk aras›nda ünü yay›-
l›r. Bolu dolaylar›nda yaflam›fl olan Köro¤lu’nun bir Celâlî oldu-
¤u, haks›z ve zorba yönetime karfl› baflkald›rd›¤› ve böylece bir
destan kahraman› durumuna geldi¤i çeflitli halk hikâyelerinden
anlafl›lmaktad›r. Öte yandan halk flairi olarak III. Murat döne-
minde yaflam›fl, Özdemiro¤lu Osman Pafla komutas›ndaki Os-
manl› ordusuyla ‹ran savafllar›na kat›lm›fl, yaflam› konusunda
fazla bilgi olmayan Köro¤lu’nun, halk kahraman› Köro¤lu oldu-
¤u ileri sürülmektedir. Bu konuda yap›lan araflt›rmalarda saz fla-
iri Köro¤lu ile Celâlî Köro¤lu’nun ayn› kifli mi yoksa ayr› ayr› ki-
fliler mi oldu¤u konusunda kesin bir bilgi elde edilememifltir.
KÖRO⁄LU DA⁄LARI,
Bat› Karadeniz bölümünde s›ra-
da¤lar. Kuzey Anadolu da¤lar›n›n ‹ç Anadolu’ya komflu olan en
iç s›ras›d›r. Do¤uda K›z›l›rmak dirse¤inde Osmanc›k dolaylar›y-
la, bat›da Bilecik aras›nda uzan›r ve genifl bir yer kaplar. Bo-
lu’nun güneydo¤usundaki Alada¤ kütlesinin Köro¤lu Tepesi
(2.378 m.) en yüksek yeridir.
KÖS,
bir çeflit büyük davul. Eskiden savafllarda, mehter tak›-
m›nda, deve, araba ya da at s›rt›nda tafl›n›rd›. Bak›r üstüne deve
derisi geçirilerek yap›lan kös, yar›m yumurtay› and›r›r. Üst k›s-
m› genifltir, çift kullan›l›r. ‹ki elde tutulan tokmaklarla vurularak
çal›n›r. De¤iflik büyüklüktedir; her biri ayr› akort edilir.
KÖSEDA⁄ SAVAfiI,
Mo¤ollar ile Anadolu Selçuklu Dev-
leti aras›nda yap›lan savafl (Temmuz 1243). Savafl, Sivas’›n 80
km do¤usunda bulunan Köseda¤’da oldu. Anadolu Selçuklu or-
dusu 80.000 kifli dolaylar›ndayd›; Sultan II. G›yasettin Keyhüs-
rev komutas›nda bulunuyordu. Savafl›n daha bafl›nda G›yasettin
Keyhüsrev savafl alan›ndan çekildi; onun çekilmesiyle de tüm
Anadolu Selçuklu ordusu da¤›ld›. Selçuklu ordugâh› Mo¤olla-
r›n eline geçti. Bu yenilgiyle Anadolu tarihinin en karanl›k devir-
lerinden biri bafllam›fl oldu. Mo¤ollar, Anadolu’yu egemenlikle-
rine alarak vergiye ba¤lad›lar.
KÖSEM SULTAN
(1589, ?-1651 ‹stanbul), bir süre Os-
manl› Devleti üzerinde etkili olmufl, iki kez saltanat naipli¤i yap-
m›fl valide sultan. As›l ad› Mahpeyker’dir. Osmanl› Saray›’na ca-
riye olarak al›nd›, I. Ahmet’in gözüne girdi. 1604’te onunla ev-
lendi. Padiflahtan IV. Murat, Süleyman, ‹brahim ve Kas›m adl›
flehzadeleri oldu. Özellikle IV. Murat’›n çocukluk döneminde
büyük bir nüfuz kazand›. Ancak, ‹brahim’in döneminde bu nüfu-
zunu zamanla yitirdi. ‹brahim, genç cariyelerin etkisine girmeye
bafllay›nca da Yeniçeri Oca¤›’n›n ileri gelenleriyle anlaflarak o¤-
lunu tahttan indirtti. ‹brahim’in o¤lu ve Kösem Sultan’›n torunu
