KUSMA
410
Mart 1921 günlerinde Yunan ordular› daha büyük bir kuvvetle
sald›r›ya geçtiler. Uflak-Afyon-Eskiflehir hatt›nda yap›lan savafl-
larda Türk ordular› kesin yengi elde etti (II. ‹nönü Savafllar›). Bu
iki yenilgi üstüne Yunanistan genel seferberlik ilân etti ve ordu-
sunu güçlendirdi. Ankara hükümeti ordu kuruluflunu henüz ta-
mamlayamam›flt›. Genel sald›r›ya geçen (10 Temmuz 1921) Yu-
nan ordular›, Kütahya - Eskiflehir muharebelerini kazand›lar ve
Türk ordusu Sakarya’n›n gerisine çekilmek zorunda kald›. Böy-
lece Sakarya’dan Eskiflehir’e dek genifl bir alan Yunan kuvvetle-
rinin eline geçti. Bu durumdan güç alan Yunan askerleri, Hay-
mana - Polatl› yönünde ilerlemeye bafllad›lar. 5 A¤ustos’ta
TBMM, Mustafa Kemal Pafla’y› baflkomutanl›¤a getirdi. De¤iflik
cephelerdeki kuvvetler Sakarya cephesinde topland›. ‹ki ordu 23
A¤ustos 1921’de Sakarya Irma¤› boylar›nda karfl›laflt›. 22 gün
süren geceli-gündüzlü çarp›flmalar sonunda Yunan ordusu ge-
ri çekilmek zorunda kald› ve Gemlik- Bilecik-Eskiflehir-Afyon
do¤u hatt›nda mevzilendi. Buna karfl›l›k Türk ordusu da Sivrihi-
sar-Emirda¤-Bolvadin-Çay-fiuhut-Sand›kl› hatt›nda yerleflti ve
sald›r› haz›rl›klar›na bafllad›. Yöresel güçlerin vur - kaç savaflla-
r› ve Ankara Hükümeti’nin baflar›lar› karfl›s›nda, yap›lan antlafl-
malarla Frans›z ve ‹talyanlar iflgal ettikleri topraklardan çekildi-
ler. 20 Kas›m 1921’de Frans›zlar ile “Ankara ‹tilâfnamesi” imza-
land›. ‹tilâf Devletleri yaln›zca ‹stanbul ve Bo¤azlar› ellerinde tu-
tuyordu. Özellikle bu dönemde, iflgal alt›ndaki ‹stanbul’da, Ka-
rakol Cemiyeti ve di¤er gizli örgütlerin özverili çabalar›yla, ‹tilâf
kuvvetlerinin denetimindeki silâh ve cephanenin bir bölümü
Anadolu’ya kaç›r›ld›. ‹tilâf Devletleri Türk ordusunun bir genel
sald›r›ya geçebilece¤ini ihtimal vermiyordu. Mustafa Kemal Pa-
fla’n›n Kocatepe’den yönetti¤i “Büyük Taarruz” 26 A¤ustos 1922
günü bafllad›. Befl gün süren Büyük Taarruz, 30 A¤ustos günü
Dumlup›nar dolaylar›ndaki “Baflkomutanl›k Meydan Muharebe-
si” ile noktaland›; Yunan mevzileri parçaland›. Bunu izleyen
günlerde, da¤›n›k biçimde geri çekilen Yunan ordusunun ard›n-
dan ilerleyen Türk kuvvetleri, iflgal alt›ndaki kent, kasaba ve
köyleri bir bir kurtararak, 9 Eylül günü Akdeniz’e ulaflt› ve ‹z-
mir’e girdi. 15 Eylül’de, Anadolu’nun bat› k›y›lar› Yunan iflgal
kuvvetlerinden temizlenmiflti. Böylece, Mondros Ateflkes Ant-
laflmas›’yla ulusun boynuna geçirilmek istenen tutsakl›k halka-
s›, emperyalist devletlerin deste¤indeki Yunan ordusunun deni-
ze dökülmesiyle k›r›lm›fl oldu. 11 Ekim 1922’de ‹tilâf Devletleri
ile TBMM hükümeti aras›nda “Mudanya Ateflkes Antlaflmas›”
imzaland›. Böylece Kurtulufl Savafl› askerî bak›mdan tamamlan-
m›fl oluyordu. 17 Kas›m 1922’de Padiflah Vahdettin bir ‹ngiliz
z›rhl›s›yla ülkeden kaçt›. 21 Temmuz 1923 günü imzalanan Lo-
zan Bar›fl Antlaflmas› ile, Türk ulusunun zaferi bütün dünyada
onaylan›yor ve Kurtulufl Savafl› siyasal bak›mdan da sonuçlan-
d›r›l›yordu. Bunun ard›ndan, 2 Ekim 1923 günü iflgal kuvvetle-
ri, “geldikleri gibi” çekilip gittiler. “Misak›-Milli”nin gereklerini
yerine getiren Türk ulusu, 29 Ekim 1923 günü Cumhuriyet’in
ilân›yla zaferini perçinledi.
KUSMA,
midedeki maddelerin, birdenbire ve fliddetli bir ha-
reketle, a¤›zdan d›flar› at›lmas›. Bafll› bafl›na bir hastal›k de¤il,
birçok hastal›¤›n ortak belirtisidir. Bazen mide bozuklu¤u gibi
hafif bir sindirim hastal›¤›n›n, bazen de a¤›r bir hastal›¤›n iflare-
ti say›l›r. Zehirlenme, menenjit, zatürree, k›z›l gibi ateflli hasta-
l›klarda kusma görülür. Baz› hallerde kusma yararl› olmakla bir-
likte, engellenmesi için spazm giderici ilâçlar kullan›l›r. Fakat
bunlar kullan›lmadan önce kusman›n nedeni araflt›r›lmal›d›r.
Ço¤u zaman nedeni olan hastal›k tedavi edilmedikçe kusma ön-
lenemez.
KUfiKONMAZ,
zambakgillerden, k›rm›z› renkte bir bitki
(Asparagus officinalis).
‹nce uzun sapl›, çiçekleri sa-
r›mt›rak yeflil, meyvesi nohut biçiminde yuvarlakt›r. Kal›n taze
sürgünleri sebze olarak kullan›l›r. Ayn› familyadan, saks›larda
yetifltirilen, uzun sapl›, incecik ve küçücük yaprakl› süs bitkisi
(A. plumosus)
de bu adla an›l›r. Akdeniz Bölgesi’nde yeti-
flir, çok y›ll›k otsu bir bitkidir. Yabani olarak Avrupa ve Anado-
lu’da da yetiflir. Mart - nisan aylar›nda ekilen tohumlarla üreti-
lir. Alman ve Frans›z kuflkonmaz› olarak iki çeflidi vard›r.
KUfiLAR,
omurgal›lar›n bir s›n›f›
(Aves).
S›n›fland›rmada
s›cakkanl› hayvanlar›n ilk s›n›f›n› meydana getirirler. Bafllar› ha-
reketli, a¤›zlar›n›n çevresi boynuzsu bir maddeden oluflmufl ga-
ga ile çevrilidir. Diflleri yoktur. Vücutlar›, ayaklar› d›fl›nda tüyler-
le kapl›d›r. Kimi kufllar›n bafl ve boyunlar›nda da tüy bulunmaz.
Ayaklar› pullarla kapl›, parmaklar› t›rnakl›d›r. Sularda yaflayan-
lar›n›n parmak aralar›nda perde bulunur. Tüyler deriden ç›kar.
Kanat ve kuyruk tüyleri d›fl›ndakiler ince ve yumuflakt›r. Kanat
ve kuyruktakilerin ise uzun ve sert bir ekseni bulunur. Bu tüyle-
re “telek” ya da “kalem tüyü” denir. Ön üyeler uçmaya yarayan
kanatlara dönüflmüfltür. Kimi türlerde kanatlar körelmifl ya da
çok küçülmüfl olabilir. Vücudu örten ince ve s›k tüyler, aralar›n-
da durgun hava bulundurdu¤undan ayn› zamanda vücut s›cak-
l›¤›n›n korunmas›n› da sa¤larlar. Kufllar s›cakkanl› hayvanlard›r;
vücut ›s›lar› belirlidir ve de¤iflmez. Yürekleri iki kulakç›k ve iki
kar›nc›k olmak üzere dört gözlüdür. Temiz ve kirlikan kar›flmaz.
Kufllar akci¤erle solunurlar. Sindirim sisteminde a¤›zdan sonra
kursak bulunur. Mideleri de bezli mide (ön mide) ve tafll›k (ka-
t›, kasl› mide) olmak üzere iki k›s›md›r. Gö¤üs ve kar›n boflluk-
lar›n› ince bir zar ay›r›r. Uçan kufllarda uzun kemiklerin içi ha-
vayla doludur. Ayr›ca vücudun çeflitli yerlerinde de hava kese-
leri bulunur. Bunlar akci¤erlere ba¤l›d›r ve görevleri uçmay› ko-
laylaflt›rmakt›r. Kufllar yumurta ile ürerler. Yumurtalar› büyük,
besin maddesi fazla ve kabukludur. Yumurtadan ç›kan yavru,
ergine benzer. Besinleri çok çeflitlidir ve yaflad›klar› ortama gö-
re de¤iflir (bitki, böcek, bal›k, küçük memeli vb.). Yaflam biçim-
leri de yaflad›klar› ortama göre çok de¤iflik olmakla beraber, he-
men hepsindeki ortak özellik bir yuvalar› olufludur. Kufllar ku-
luçkaya yatabilmek için yuvaya gereksinme duyarlar. Kufllar s›-
n›f› iki alts›n›fa ayr›l›r; birincisi tafl›l kufllar
(Saururae),
ikin-
cisi bütün yaflayan kufllar› kapsayan özkufllard›r
(Ornithu-
rae).
Özkufllar da karinal›lar
(Carinatae)
ve karinas›zlar
(Rattitae)
bölümlerine ayr›l›r. Karinal›lar bölümü hemen bü-
tün kufllar› içine alan çok büyük bir bölümdür. Karina, kufllar›n
gemi omurgas› biçiminde olan gö¤üs kemi¤i ç›k›nt›s›n›n ad›d›r.
Dalg›çkufllar›, penguenler, f›rt›nakufllar›, leyleksiler, kazs›lar,
kartallar, tavuksular, batakl›kkufllar›, ya¤murkufllar›, guguksu-
