LONDRA BO⁄AZLAR SÖZLEfiMES‹
428
uyulmama hâlinde Türkiye, Yunanistan ve ‹ngiltere, bu hüküm-
lere uyulmas›n› sa¤lamak için al›nmas› gerekli önlemler ve gi-
riflimleri birbirlerine dan›flarak tespit edeceklerdi. Ortak hareket
mümkün olmad›¤› takdirde, garanti veren üç devletten her biri,
bu antlaflma ile oluflturulan düzeni yeniden kurmak amac›yla
harekete geçebilecekti.
LONDRA BO⁄AZLAR SÖZLEfiMES‹,
Osmanl›
Devleti ile Avusturya, ‹ngiltere, Prusya, Rusya ve Fransa aras›n-
da 13 Temmuz 1841 y›l›nda imzalanan ve Bo¤azlar’›n hukukî
statüsünü düzenleyen ilk çok tarafl› antlaflma. “Akdeniz ve Ka-
radeniz Bo¤azlar› Hakk›nda Londra Sözleflmesi” ad›n› tafl›yan
bu sözleflmeye göre: Osmanl› Devleti bar›fl zaman›nda, hiçbir
yabanc› savafl gemisini Bo¤azlar’dan geçirmeme yükümü alt›na
giriyor, öbür taraf devletler de “kapal›l›k” kural›na uymay› üstle-
niyorlard›. Sadece elçilikler hizmetindeki hafif savafl gemileri,
padiflah ferman›yla Bo¤azlar’dan girebilecekti. Kapal›l›k kural›,
sadece bar›fl zaman›n› kaps›yordu. Osmanl› Devleti, herhangi
bir devletle savafl hâlinde bulunursa, Bo¤azlar’› istedi¤i devle-
tin savafl gemilerine açabilecekti. Art›k hiçbir devlet, yükümlü-
lü¤ünden s›yr›l›p Osmanl› Devleti ile Bo¤azlar konusunda ayr›
bir antlaflma yapmay› öneremeyecekti.
LONDRA KONFERANSI,
I. ‹nönü Savafl›’ndan sonra,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, Osmanl› Hükümeti, ‹n-
giltere, Fransa, italya ve Yunanistan aras›nda Londra’da 21 fiu-
bat 1921 - 12 Mart 1921 tarihleri aras›nda yap›lan konferans.
‹tilâf devletleri, Anadolu’da kurulan yeni Türk Hükümeti’nin bü-
tün cephelerde baflar›l› bir kurtulufl hareketi yürüttü¤ünü görün-
ce, Sevr Antlaflmas›’nda de¤ifliklik yapmaya raz› göründüler ve
hem Osmanl› Hükümeti’ni, hem Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükümeti’ni bunun için Londra’ya ça¤›rd›lar. Konferans, 21 fiu-
bat 1921’de topland›. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni konfe-
ransta D›fliflleri Bakan› Bekir Sami Bey baflkanl›¤›nda bir heyet
temsil etti. Osmanl› Hükümeti ise bizzat Sadrazam Tevfik Pa-
fla’n›n baflkanl›¤›nda bir heyet taraf›ndan temsil edildi. Konfe-
rans›n ilk günkü toplant›s›na, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hü-
kümeti heyeti henüz Paris’te bulundu¤u için kat›lamad›. Bunun
üzerine Osmanl› Hükümeti heyeti de, o günkü toplant›ya ça¤r›l-
mad›. ‹ki heyetin temsilcileri konferansa, ancak 23 fiubat 1921
günü kat›labildiler. Konferansta ‹tilâf devletleri, Sevr Antlaflma-
s›’nda flu de¤iflikliklerin yap›labilece¤ini belirttiler: 1) Ba¤lafl›k-
lar, Sevr Antlaflmas›’n›n flimdiki de¤ifltirilmifl biçimiyle uygula-
naca¤›na dair söz verirse, Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne ka-
bul edilmesini kolaylaflt›racakt›r. 2) Ba¤lafl›klar, baz› koflullar
alt›nda, Türkiye’nin ‹stanbul’dan ç›kar›laca¤› tehdidini antlafl-
madan ç›karmaya haz›rd›lar. 3) Bo¤azlar Komisyonu Baflkanl›¤›
Türkiye’ye verilecek, ayr›ca Türkiye’nin komisyondaki oyu, bir-
den ikiye ç›kar›lacakt›r. 4) Ba¤lafl›klar, kapitülâsyonlar›n yerine
geçecek adlî reform projesini haz›rlamakla görevli komisyona
Türkiye’nin de kat›lmas›n› kabul edecekler. 5) Türkiye’nin silâh-
l› kuvvetleri 35.000 kifliye, jandarma kuvvetleri 45.000 kifliye
yükseltilebilecektir. 6) Yabanc› postalar›n kald›r›lmas› düflünü-
lecektir. 7) Sevr Antlaflmas›’n›n Kürdistan ve Ermenistan ile il-
gili maddeleri yeniden gözden geçirilecektir. 8) ‹zmir, Türk ege-
menli¤inde kalacak, ancak kentte bir Yunan kuvveti bulunacak-
t›r. ‹zmir ilinde güvenlik, yabanc› subaylar yönetimindeki jan-
darma taraf›ndan sa¤lanacakt›r. Vali, Hristiyan olacak ve Millet-
ler Cemiyeti taraf›ndan atanacakt›r. Bu öneriler karfl›s›nda Bekir
Sami Bey, Misak› Milli’ye uygun olarak, tüm yabanc› güçlerin
Türkiye’den çekilmesini ve Türkiye’ye ba¤›ms›zl›k tan›nmas›n›
istedi. ‹tilâf Devletleri, Sevr Antlaflmas›’nda baflkaca de¤iflikli¤e
yanaflmad›. Bu nedenle konferans, herhangi bir sonuç al›nama-
dan da¤›ld›. Bu arada Bekir Sami Bey, Ankara’ya dan›flmadan
Frans›zlar ile (11 Mart) ‹talyanlar ile (12 Mart) ve ‹ngilizler ile
(16 Mart) ayr› ayr› antlaflmalar imzalad›. Ancak, bu antlaflmalar
millî ç›karlar›m›za ayk›r› görüldü¤ünden Türkiye Büyük Millet
Meclisi taraf›ndan kabul edilmedi; dolay›s›yla hiçbir zaman yü-
rürlü¤e girmedi. Bekir Sami Bey, D›fliflleri Bakanl›¤›’ndan çekil-
mek zorunda kald›.
LOT‹, Pierre
(1850 Rochefort-1923 Hendaye), Frans›z ya-
zar. As›l ad› Pierre Julien Viaud’dur. 17 yafl›nda Frans›z bahri-
yesinde görev ald›. Okyanusya seferine, sonra Uzak Do¤u’da
Japonya, Senegal ve Tonkin’e düzenlenen seferlere kat›ld›.
1898’de emekli olduysa da, 1900’de yeniden göreve al›nd›. No-
uvelle Revue adl› dergide ç›kan yaz›lar›yla ad›n› duyurdu. Birçok
kez ‹stanbul’a geldi. ‹zlenimci bir yazar olarak dikkati çeken Lo-
ti, kitaplar›n›n konusunu, gördü¤ü ve yaflad›¤› olaylardan alm›fl-
t›r. Bafll›ca yap›tlar›: “Aziyade” (1879), “Le Roman d’un Spahi”
(Bir Sipahinin Roman›, 1881), “Pécheur d’‹slande” (‹zlanda Ba-
l›kç›s›, 1884), “Au Maroc” (Fas’ta, 1890), “Le Roman d’un En-
fant” (Bir Çocu¤un Roman›, 1890), “Fantome d’Orient” (Do¤u
Hayaleti, 1892), “Matelot” (Gemici, 1893), “La Galilée” (Celile,
1896), “Les Derniers Jours de Pékin” (Pekin’in Son Günleri,
1901), “La Turquie Agonisante” (Can Çekiflen Türkiye, 1913).
Eyüp Mezarl›¤› yak›n›ndaki tepede bulunan kahveye ve Sulta-
nahmet’teki bir caddeye yazar›n ad› verilmifltir.
LOZAN ANTLAfiMASI,
Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükümeti ile ‹ngiltere, Fransa, ‹talya, Japonya, Yunanistan, Ro-
manya ve S›rp-H›rvat-Sloven Krall›¤› aras›nda imzalanan bar›fl
antlaflmas› (24 Temmuz 1923). Antlaflma, bir taraftan Kurtulufl
Savafl›’na son verirken, öbür yandan yüzy›llardan beri çeflitli
alanlarda Osmanl› Devleti ile Bat› devletleri aras›nda birikmifl
olan problemlere bir çözüm getirme amac› güdüyordu. Yuna-
nistan’›n 15 May›s 1919’da bafllatt›¤› sald›r›, Türkiye Büyük Mil-
let Meclisi ordular›n›n kesin zaferiyle son bulunca, ‹tilâf Devlet-
leri (‹ngiltere, Fransa ve ‹talya), Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükümeti’ne bir nota vererek, bar›fl konferans›n›n 13 Kas›m
1922’de ‹sviçre’nin Lozan Kentinde toplanmas›n› önerdiler. ‹ti-
lâf Devletleri, kongreye ‹stanbul hükümetini de ça¤›rd›lar, ancak
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 1 Kas›m 1922’de saltanat› kal-
d›ran karar›yla Türkiye, yaln›zca TBMM Hükümeti taraf›ndan
temsil edildi. Lozan Konferas›’na Türkiye ad›na ‹smet Pafla (‹nö-
nü), R›za Nur, Hasan Saka’dan meydana gelen üç kiflilik bir he-
yet kat›ld›. Ayr›ca bu heyetle birlikte, bir uzmanlar heyeti de Lo-
zan’a gitti. Konferans›n Bo¤azlar ile ilgili oturumlar›nda, SSCB
ile Bulgaristan Krall›¤›’n›n temsilcileri de yer ald›lar. Konferans,
20 Kas›m 1922’de ‹sviçre Konfederasyonu Baflkan› Haab’›n ko-
