MALAYS‹YA
438
olanaklar›, kentin en h›zl› kalabal›klaflan il merkezlerinden biri
olmas›nda bafll›ca rolü oynam›fl, nüfusu 1935’te 30.000’den
1980’de on kat kadar artarak 286.895’e yükselmifltir. 1997)’de
ise nüfus 823.521’e ulaflm›flt›r. Yöredeki höyük ve kal›nt›lardan
anlafl›ld›¤›na göre, Malatya çevresi çok eski bir yerleflim alan›-
d›r. Malatya kentinin ilk kurulufl yeri Aslantepe Höyü¤ü’dür. Ta-
rih boyunca yöre Hititlerin, Asurlular›n, Urartular›n, Romal›lar›n,
Bizansl›lar›n, Araplar›n, Selçuklu Türklerinin, Memluklar›n ege-
menli¤inde yaflam›fl ve 1516’da, Yavuz Sultan Selim zaman›n-
da Osmanl› Devletine kat›lm›flt›r.
MALAYS‹YA
ya da
MALEZYA
(Fr. ve ‹ng.: Malaysia);
Güneydo¤u Asya’da federal devlet. Malaysiya Yar›madas›’ndaki
on bir eyalet ve Borneo Adas›’n›n kuzey bölümündeki Saravak
ile Sabah eyaletleri veya Do¤u Malaysiya’dan oluflur. Ülkeyi
oluflturan iki co¤rafî bütünlük olan bat›daki Malaysiya Yar›ma-
das› ile do¤udaki Saravak ve Sabah’›n fizikî özellikleri oldukça
homojendir: da¤lar, alüvyonlu k›y› ovalar›, batakl›kl› k›y› fleridi,
yo¤un orman. Malaysiya Yar›madas›, üzerinde k›sa ›rmaklar
akan genifl çöküntü alanlar›yla birbirinden ayr›lan bir dizi sarp
s›rada¤ (en yüksek doruk 2.815 m.) üzerinde kuruludur. Bütün
bölge, alüvyonlu arazilerde yayg›n olan maden yataklar› (kalay,
demir, boksit, alt›n) aç›s›ndan zengin k›y› ovalar›yla çevrilidir.
Do¤u Malaysiya’da batakl›kl› genifl bir k›y› ovas› (hidrokarbür
yataklar› boyunca uzanan), tepelik bir bölge ve güç ulafl›lan bir
art-ülke (Kinabalu Da¤›’nda 4.101 m.) bulunur. Ülkenin bütü-
nünde hüküm süren s›cak ve çok ya¤›fll› ekvator iklimi yüzün-
den yo¤un ormanlar vard›r. Ormanlar günümüzde azalm›flt›r
(yak›lan çal›l›klarda ekim, kereste iflletmeleri) ama halen ülkenin
yüzde 60’›n› kaplamaktad›r. Nüfus da¤›l›m› bölgelere göre de¤i-
flir: nüfusun % 83’ü Bat› Malaysiya’da yaflar, ülke topraklar›n›n
% 60’›n› kaplayan Saravak ve Sabah’ta ise 3 milyondan az insan
vard›r. Bat› Malaysiya’da ‹slâmiyeti benimsemifl olan Malaysi-
yal›lar ülke nüfusunun % 60’›n› olufltururlar; özellikle flehirler-
de yaflayan Çinli (nüfusun % 30’u) ve Hintliler’in say›s› (% 8),
nüfus büyümesi ve ekonomik geliflme nedeniyle h›zla artm›flt›r.
Kauçuk, kalay, de¤erli kereste ve palmiye ya¤› üretiminde dün-
ya birincisi olan Malaysiya, ayn› zamanda, demir filizi, boksit ve
k›sa zamandan beri petrol ve do¤algaz (Sabah’›n kuzey k›y›s›)
ç›kar›r. Yabanc› flirketlerin, Çinliler ve Hintlilerin hâkimiyeti yü-
zünden, hükümet, rejimin ekonomik liberalizmine dokunmadan
yabanc› yat›r›mlar› s›n›rlam›flt›r. Pirinç üretimi, ihtiyac› ancak
karfl›lamaktad›r. Malaysiya, do¤al kaynaklar›n›n zenginli¤ine
ra¤men sanayileflmenin azl›¤›ndan gelen sorunlar› yaflamakta-
d›r: tar›m ve maden ürünlerinin dönüfltürülmesi. Esas olarak Ja-
ponlar›n gerçeklefltirdi¤i yat›r›mlar sayesinde baz› sanayi dalla-
r›nda (tekstil, makine, kimya, elektrik ve elektronik) tesisler ku-
rulmufltur (özellikle Kuala Lumpur banliyösünde). Turizm gelifl-
mektedir. Ticaret dengesi fazla vermekte ve h›zl› geliflim sür-
mektedir. Malaysiya halk›n›n kökeni çok eskilere dayan›r (‹.Ö. 3
biny›l). Hristiyanl›¤›n bafllang›c›nda Budizm ve yaz›y› getiren
Hint Uygarl›¤›’n›n etkisiyle, yar›mada birçok Hindu krall›¤›n›n,
özellikle de Sumatra’da yerleflik olan firivicaya Krall›¤›’n›n (VII.-
XIV. yy’lar) sözü geçti. 1402’de Malakka Krall›¤› ile birlikte ilk
Malaysiya devleti kuruldu. Ayn› zamanda ülkede ‹slâmiyet yay›l-
d› ve Malaysiyal›lar›n Asya ve Afrika ile kurduklar› ba¤lant›lar›
yüzy›llar boyunca yaln›zca Araplar sa¤lad›. XVI. yy’›n bafl›nda
Portekizlilerin gelifli Malaysiya devletinin gücünü k›rd› (1511,
Malakka’n›n Albuquerque taraf›ndan al›nmas›). Bir ticaret acen-
tesi ve önemli bir stratejik nokta hâline gelen Malakka, 1641’de
Hollandal›lar›n, daha sonra 1824’te de ‹ngilizlerin eline geçti.
Japon iflgalinin (1941-1945) ard›ndan ülke yeniden Britanya
Krall›¤›’n›n korumas› alt›na girdi. 1957’de Malaysiya Federas-
yonu’nun ba¤›ms›zl›¤› ilân edildi ve 1963’te Singapur ve Sara-
vak ile Sabah topraklar›n›n da kat›l›m›yla Büyük Malezya ya da
Malaysiya Federasyonu kuruldu. Ama Singapur 1965’te fede-
rasyondan ayr›ld›.
MALAZG‹RT,
Mufl iline ba¤l› ilçe ve bu ilçenin merkezi
olan kasaba. ‹lin kuzeydo¤usunda yer al›r. Patnos üzerinden ku-
zeyde A¤r›, güneyde Van il merkezlerine, 60 km.lik bir flose ile
de Van Gölü k›y›s›nda Ahlat’a ba¤l›d›r. Murat’›n kolu Tuzla Su-
yu vadisinde ve tarihin en önemli savafllar›ndan birine sahne
olan ve ayn› ad› tafl›yan ovan›n kenar›nda kurulmufltur (Selçuk
hükümdar› Alparslan, Bizans ‹mparatoru Romanos Diogenis’i
1071’de burada yenilgiye u¤ratm›flt›). Yüzölçümü 1.534 km
2
, il-
çe nüfusu 58.074, merkez nüfusu 18.428 (1997).
MALAZG‹RT SAVAfiI,
26 A¤ustos 1071 tarihinde Sel-
çuklu Sultan› Alparslan ile Bizans ‹mparatoru Romanos Dioge-
nis aras›nda yap›lan meydan savafl›. Türklere Anadolu’yu açma-
s› bak›m›ndan Türk tarihi içinde çok önemli bir yeri olan Malaz-
girt Meydan Savafl›, Selçuklu Devleti’nin bat›ya dönük fetih si-
yasetinin en önemli dönüm noktalar›ndan biridir. 1040 Danda-
nakan Savafl›’ndan sonra daha Tu¤rul Bey döneminde bafllayan
Anadolu’ya ak›nlar, Bizansl›lar›n direnmesi ile karfl›lafl›yordu.
Bizans’›n, Kayseri, Malatya gibi ileri kalelerini sistemli bir flekil-
de düflürme ve y›pratma ak›nlar›, 1067’de Afflin Bey komutas›n-
daki bir Selçuklu ordusunun Nikiforos Botaniates komutas›nda-
ki Bizans ordusunu bozguna u¤ratmas›yla Bizans için ciddî bir
tehlike oluflturdu. O s›rada Bizans taht›nda oturan ‹mparatoriçe
Eudoksiya, Do¤u’dan gelen Türk tehlikesini önlemek için bafla-
r›l› General Romanos Diogenis ile evlendi ve onu imparator ilân
etti. Türkleri durdurmak için Diogenis’in yollad›¤› ordular bafla-
