MALATYA
437
nümüzdeki maki tipi bitki örtüsünün alan›, do¤al yay›l›fl›ndan
çok fazla genifllemifltir. Bafll›ca maki bitkileri laden, funda, ko-
cayemifl, defne, zeytin vb.dir.
MAK‹NE,
ifl yapmaya yarayan araç ya da hareket, kuvvet ve
enerji aktarmak, de¤ifltirmek ya da dönüfltürmek yoluyla yararl›
ifl yapmaya yarayan ayg›t. Gerçekte üç temel makine vard›r.
Bunlar e¤ik düzlem, kald›raç ve tekerlektir. Tüm öteki makineler
ne denli karmafl›k olursa olsun bu üçünden ya da bu üçünün
uyarlanmas›ndan ibarettir. Makinenin özelli¤i, yük ad› verilen
büyük bir direngen kuvveti ondan daha küçük bir kuvvet uygu-
layarak yenmesidir. Kuvvetin ald›¤› yolun, yükün ald›¤› yola
oran›na makinenin “h›z oran›”, yükün kuvvete oran›na da maki-
nenin “mekanik avantaj›” ya da “kuvvet oran›” denir. Yüke yap›-
lan ifl ile uygulanan kuvvetin yapt›¤› ifl aras›ndaki oran ise ma-
kinenin “verimi”dir. Mekanik avantaj 1’den küçük, 1’e eflit ya da
1’den büyük olabilir ama sürtünme kay›plar› vb. yüzünden ve-
rim her zaman 1’den küçüktür. Verim, (yük x yükün ald›¤›
yol/kuvvet x kuvvetin ald›¤› yol) ile ya da ayn› fley demek olan
(mekanik avantaj/h›z oran›) ile hesaplanabilir ve genellikle 100
ile çarp›larak % biçiminde ifade edilir.
MAK‹NE VE K‹MYA ENDÜSTR‹S‹ KURUMU
(MKE), 1950 y›l›nda 5591 say›l› yasayla kurulan ve daha sonra
3460 say›l› yasayla da Sanayi Bakanl›¤›’na ba¤lanan bir kamu
iktisadî kuruluflu. Görevleri, ordunun gereksindi¤i silâh, cepha-
ne, araç ve gereçleri yapmak, kendi olanaklar› içinde, sivil ge-
reksinmelere cevap vermek, 4374 say›l› yasayla saptanm›fl tekel
maddelerini yapmak ve Millî Savunma Bakanl›¤›’n›n sipariflleri-
ni yerine getirmektir. Kurumun merkez ve taflra teflkilatlar› var-
d›r. Kurumun taflra teflkilat›, ‹stanbul fiubesi Müdürlü¤ü, K›r›k-
kale Bölge Müdürlü¤ü ve Fabrikalar müdürlüklerinden oluflur.
Kuruma ba¤l› fabrikalar, mühimmat fabrikas› (K›r›kkale), fiflek
fabrikas› (Gazi), makine sanayii müessesesi (Ankara), top oto-
motiv sanayii müessesesi (K›r›kkale), silâh ve tüfek fabrikas›
(K›r›kkale), tekstil makineleri fabrikas› (Etimesgut), gaz maske
fabrikas› (Mamak), kuvvet merkezi (K›r›kkale), Elmada¤ Barut
Fabrikas› (Elmada¤), K›r›kkale Barut Fabrikas› (K›r›kkale), kap-
sül ve imla fabrikas› (Kayafl), av fiflekleri fabrikas› (‹stanbul), çe-
lik fabrikas› (K›r›kkale), pirinç fabrikas› (K›r›kkale), marangoz
fabrikas› (Etimesgut), pil fabrikas› (Antalya). Bunlar›n d›fl›nda
M.K.E. Kurumu flu sanayi kurufllar›na ortakt›r: Azot Sanayii,
Madenî ‹nflaat, Türk Traktör ve Ziraat Makineleri, Türk Otomo-
tiv Endüstrisi, Türk Otomobil Fabrikas›, Tüstafl S›nai Tesisler.
MAKYAJ,
yüzü güzellefltirmek ya da baflka biçimlere sokmak
için baz› özel maddelerle boyama. Eski ça¤lardan beri yüzü ve
saçlar› güzellefltirip yumuflatmak için türlü malzemeler ve çeflit-
li kokular kullan›ld›¤› bilinmektedir. Eski makyaj biçiminin ba-
sitli¤i ve acemili¤i, modern ça¤lar›n ilkel ›rklar›n›n dinî törenle-
rinde görülür. Makyaj›n ilk örneklerine, Patagonyal›larda ve
Avustralya yerlilerinde rastlan›r. Bunlar yüzlerini tebeflir ya da
çamura bular, ya¤ sürdükleri vücutlar›n› çiçek ve tüylerle süsler-
lerdi. Kuzey Amerika yerlileri ise yüzlerine ve vücutlar›na savafl
iflareti olarak boyalar sürerlerdi. Yap›lan kaz›lar sonucu ortaya
ç›kan ve ‹.Ö. 5000 y›l›na ait oldu¤u san›lan kal›nt›lardan M›s›r’da
genifl ölçüde göz ve yüz boyas› kullan›ld›¤› saptanm›flt›r. Günü-
müzde çok yayg›nlaflan makyaj, kozmetik sanayiinin önemli öl-
çüde geliflmesine neden oldu. Makyaj, sinema ve tiyatroda bir
yüzün do¤al görünüflünü bir rolün gere¤ine uydurmak için de
kullan›lmaktad›r. Çeflitli erkek, kad›n, çocuk tip ve karakterlerini
canland›rmak için makyaj, vazgeçilmez bir ifllemdir.
MALARYA
→
SITMA
MALATYA,
Do¤u Anadolu’nun Yukar› F›rat bölümünde il ve
bu ilin merkezi olan kent. Kuzeydo¤uda Erzincan, kuzey ve ku-
zeybat›da Sivas, bat›da Kahramanmarafl, güneyde Ad›yaman,
do¤uda Elaz›¤ ve güneydo¤uda da Diyarbak›r illeriyle s›n›rlan›r.
Alan› 12.313 km
2
olan ilin merkez hariç 13 ilçesi vard›r. Do¤u
Anadolu’nun nispeten alçak bir yöresinde yer almakla beraber,
Malatya ili, ortalama yüksekli¤i 1.000 m.yi aflan plato ve ovalar,
baz› doruklar› 2.500 m.yi bulan da¤larla kapl›d›r. En önemli
düzlü¤ü, dört yan›nda da¤lar ve daha yüksek düzlüklerle çevrili
bulunan “Malatya Ovas›”d›r. Bu ovan›n ana ›rma¤›, Uzunyay-
la’n›n güneyinden gelerek ovay› bat›-do¤u yönünde kesen Toh-
ma Suyu’dur. Do¤u Anadolu’nun güneybat›s›nda, Akdeniz ve
Güneydo¤u Anadolu bölgelerine komflu bir yörede yer alan Ma-
latya ilinin iklimi, co¤rafî yerinin bu özelli¤ini yans›t›r. Karasal-
l›k fazla belirli de¤ildir (il merkezinde y›l›n en so¤uk ay›n›n or-
talama s›cakl›¤› -0,9, en s›cak ay›n›n ise 27,5 derecedir). Do¤u
Anadolu’nun öteki illerinden daha kurak oldu¤u gibi, ya¤›fl reji-
miyle de daha çok güney komflular›na benzer (Malatya’da 382
mm. olan y›ll›k ya¤›fl tutar›n›n 133 mm.si k›fl ve 144 mm.si ilk-
bahar mevsimlerinde düfler; yaz mevsiminin pay› ise 20
mm.den ibarettir). Baz› da¤l›k yörelerde kalabilmifl olan ve ço-
¤u yerinde bozulmufl durumda bulunan orman d›fl›nda egemen
do¤al bitki toplulu¤u otçul ve kurakç›l bozk›r bitki örtüsüdür.
Ço¤u il merkezinde toplanm›fl olan baz› endüstri kurulufllar› d›-
fl›nda (Malatya dokuma, fleker ve tütün iflleme fabrikas›; Malat-
ya ve bafll›ca ilçelerde de¤irmenler, kiremit, kay›s› kurutma atöl-
yeleri, baz› besin maddeleri imalathaneleri gibi), Malatya ilinin
ekonomisi tar›m ve hayvanc›l›¤a dayan›r. Böyle olmakla bera-
ber, bu kesimdeki çeflitlilik ve üretim düzeyi Türkiye çap›nda bir
önem tafl›maz. En önemli toprak ürünü tah›ld›r. Y›ll›k üretimin
büyük bölümünü bu¤day oluflturur. Endüstri bitkilerinden yal-
n›z flekerpancar› yetifltirilir; ötekiler çok önemsizdir. Baklagiller
içinde en çok fasulye yetifltirilir. Üretimin % 33’ünü kay›s› ve
% 30’unu üzüm; % 42 kadar›n› sebze üretimi oluflturur. Hay-
vanlar içinde en çok koyun ve k›lkeçisi beslenir. Y›ll›k süt üreti-
mi 65.000 ton kadard›r. Malatya ulafl›m olanaklar› aç›s›ndan ol-
dukça iyi durumdaki illerimizden biridir. 1931’de Adana yönün-
den gelen Fevzipafla-Malatya ve 1937’de Sivas yönünden gelen
demiryollar› il merkezine ulaflm›flt›r. Bu iki demiryolu, bat›da
Elaz›¤ ilinde yer alan Yolçat›’da iki kola ayr›l›r. Biri Diyarbak›r
üzerinden Kurtalan’a, kuzeyde kalan öteki hat ise Mufl-Bitlis-
Tatvan üzerinden Van’a ve ‹ran s›n›r›na ulafl›r. Bafll›ca karayol-
lar› ise flunlard›r: Kayseri-Malatya, Sivas-Gürün-Malatya, Ak-
deniz k›y›lar› - Gaziantep - Kahramanmarafl - Malatya ve Elaz›¤-
Malatya. Görüldü¤ü gibi, il merkezi Malatya Türkiye’nin çeflitli
yönlerinden gelen yollar›n bir dü¤üm noktas›d›r. Bu ulaflt›rma
