LUTHER, Martin
429
nuflmas›yla aç›ld›. Ayn› gün, ‹ngiltere temsilcisi Lord Curzon da
bir konuflma yapt›. Türk temsilcilerineyse söz hakk› vermek is-
tenmedi. ‹smet Pafla, ‹tilâf Devletleri’nin karfl› koymalar›na ra¤-
men aç›l›fl töreninde konufltu. Konferans, yar› sömürge bir ül-
keyken, dünyan›n ilk kurtulufl savafl›n› veren geri bir ülke ile
dünyan›n en eski ve en büyük sömürgeci devletleri aras›nda bir
hesaplaflma olarak bafllad›. Lozan Konferans›, zaman bak›m›n-
dan iki ana bölümde incelenebilir. ‹lk dönemi, 20 Kas›m 1922-
4 fiubat 1923 tarihleri aras›ndad›r. 4 fiubat ile 22 Nisan tarihle-
ri aras›nda bir kesinti dönemi geçirdi ve temsilciler ülkelerine
döndüler. Konferans, 23 Nisan 1923’te yeniden topland› ve bu
ikinci dönem, antlaflman›n imzaland›¤› 24 Temmuz 1923’e ka-
dar devam etti. Konferans›n görüfltü¤ü konular› da iki ana bölü-
me ay›rabiliriz: a) Türkiye ile Yunanistan aras›ndaki sorunlar, b)
‹ngiltere, Fransa ve ‹talya ile Osmanl› Devleti aras›nda yüzy›llar-
dan beri birikmifl olan ve çözüm bekleyen sorunlar. Türkiye ile
Yunanistan aras›ndaki sorunlar zaten savafl alan›nda çözülmüfl
oldu¤undan, konferans›n fazla zaman›n› almad›. Lozan Konfe-
rans›’n›n as›l önemli, zor ve tart›flmal› geçen bölümüyse, Os-
manl› Devleti ile Bat›l› devletler aras›nda kalan sorunlar oldu.
Konferans›n kesintiye u¤ramas›na neden olan konular da bun-
lard›. Sonunda, 24 Temmuz 1923’te, flartlar› günümüzde de ge-
çerlili¤ini sürdüren antlaflma imzaland›. Lozan Antlaflmas› 143
madde, as›l antlaflma metnine ba¤l› 17 sözleflme, protokol, bil-
diri ve sigortac›l›kla ilgili bir etken oluflmaktad›r. Antlaflma
maddeleri flöylece özetlenebilir: 1) Türkiye’nin Trakya s›n›r›,
Mudanya Mütarekesi’nde kararlaflt›r›ld›¤› biçimde kalacakt›r. 2)
‹mroz, Bozcaada Türkiye’de; Midilli, Sak›z, Sisam Yunanis-
tan’da kalacak ve askerden ar›nd›r›lacakt›r. 3) Bat› Trakya’daki
Türkler ile ‹stanbul’daki Rumlar d›fl›nda kalan Türkler ve Rum-
lar, karfl›l›kl› olarak de¤ifltirilecektir. 4) Yunanistan Karaa¤aç’›,
savafl tazminat› olarak Türkiye’ye verecektir. 5) Çanakkale ve ‹s-
tanbul bo¤azlar›n›n iki yakas›nda dar bir bölge askerden ar›nd›-
r›lacakt›r, 6) Yabanc› savafl gemilerinin bo¤azlardan geçiflleri,
Türkiye’nin baflkanl›¤›nda kurulacak uluslararas› “Bo¤azlar Ko-
misyonu”nca denetlenecektir. 7) Suriye s›n›r›, Frans›zlar ile ön-
ceden yap›lan antlaflmadaki gibi kalacak; Türkiye-Irak s›n›r›, da-
ha sonra Osmanl› borçlar› konusunda ‹ngilizler ile yap›lacak gö-
rüflmelerde çözümlenecektir. 8) Kapitülasyonlar kalkacakt›r.
1936 y›l›nda yap›lan Montrö Antlaflmas› ile, egemenlik haklar›-
n› k›s›tlay›c› nitelikteki Bo¤azlar maddesi kald›r›ld› ve Bo¤azlar
kesin olarak, Türkiye Cumhuriyeti egemenli¤ine girdi.
LÖS,
akarsular›n tafl›d›¤› ince balç›k hâlinde toprak çeflidi. Or-
ta Avrupa’da, ABD ve Çin’de genifl ovalarda görülen lös, soluk,
renkli, kireçtafl›ndan oluflmufl, suyu geçiren bir tabaka olarak
tan›n›r. Löslerin ilk oluflumlar›, jeolojik dördüncü zaman›n bu-
zul dönemine rastlar. Arjantin’deki pampalar›n büyük k›sm› da
lösle örtülüdür. Löslerin içinde, karbonat yumrular›ndan olufl-
mufl, biçimleri küçük bir bebe¤i and›ran topraklara “lös bebe¤i”
ad› verilir. Günümüzde ‹rlanda’da, lös oluflumu sürmektedir.
Lös, tu¤la ve kiremit yap›m›nda kullan›l›r.
LÖSEM‹,
kanda akyuvarlar›n ola¤anüstü ço¤almas› ve nite-
liksel de¤iflimlere u¤ramas›yla beliren a¤›r ve öldürücü bir has-
tal›k, kan kanseri. Lösemiye ya-
kalanma oran› milyonda 50-60
kadard›r. Bununla birlikte, löse-
minin önemi, di¤er kanser türle-
rinin aksine yafll›lar›n oldu¤u ka-
dar, çocuklar›n ve gençlerin de
bu hastal›¤a yakalanabilmesin-
den do¤maktad›r. Lösemi, kemik
ili¤inden ve kanda çok say›da
kanserli hücrelerin varl›¤›n›n
saptanmas›yla ortaya ç›kar. Has-
tal›¤›n duraklama döneminde, methotreksat adl› ilâç verilerek,
kanserli hücrelerin üremesi önlenir. Ancak bir süre sonra, ilâca
karfl› bir direnme görülebilir ve hastal›k yeniden bafllayabilir.
Son y›llarda, hastal›¤›n kesin tedavisi yönünde genifl çal›flmalar
yap›lmaktad›r.
LUMBAGO,
romatizma, uzun yol yürüme, çok yorulma, bel-
kemi¤ine gelen çarpmalar, ur ya da so¤uk alma gibi nedenlerle
ortaya ç›kan bir hastal›k. Belkemi¤inin alt›nda fliddetli a¤r›lar ve
tutuklukla kendini gösterir. E¤ilip do¤rulmalarda ve hareket et-
melerde, bu a¤r›lar çok fliddetlenir ve hasta, hareket edemez du-
ruma gelir.
LUT GÖLÜ,
Orta Do¤u’da, dünyan›n en tuzlu gölü. ‹srail-
Ürdün aras›ndad›r. Gölün yüzeyi, denizden 392 m. afla¤›dad›r.
1.015 km
2
geniflli¤indeki gölün tuz oran›n›n yüksek olmas› ne-
deniyle canl› yaflayamaz. Bu nedenle “Ölü Deniz” diye de adlan-
d›r›l›r. Derinli¤i 10 m. ile 400 m. aras›nda de¤iflir. Ürdün Irma-
¤› taraf›ndan beslenmesine karfl›n, buharlaflma nedeniyle su
düzeyi yükselmez.
LUTHER, Martin
(1483 Eisleben/Thüringen - 1546 Eisle-
ben/Thüringen), Alman din adam› ve din reformcusu. Madenci-
lik yoluyla zenginleflmifl bir Sakson köylüsünün o¤luydu. ‹lkö¤-
renimini Mansfeld, Magdeburg ve Eisenach’daki Lâtin okulla-
r›nda yapt› (1488-1501). 1501’de Erfurt Üniversitesi’ne girdi.
1505’te hukuk fakültesine yaz›ld›. Ayn› y›l, Aziz Augustinus
mezhebine girdi. 1507’de papaz oldu. Çal›flmalar›n› hem bir pa-
paz, hem de ilahiyat bilimcisi olarak sürdürdü. 1510-1511 y›l-
lar›nda Roma’ya yapt›¤› gezide Papa’n›n Hristiyanl›¤a uymayan
yaflam›na tan›k oldu. Bu dönemde Papa, para karfl›l›¤›nda gü-
nahlar›n ba¤›fllanmas› ticaretini yap›yordu. Luther, buna karfl›
ç›kt›. 1512’de ilâhiyat doktoru ve k›sa bir süre sonra da Witten-
berg Üniversitesi’nde ilâhiyat profesörü oldu. ‹ncil yorumcusu
olarak, k›sa zamanda ün kazand›. 31 Ekim 1517’de Witten-
berg’de, kilisenin kap›s›na 95 maddelik bir bildiri asarak, Re-
form haraketini bafllatt›. Kilisede yapt›¤› konuflmalarla düflünce-
lerini savundu. Papa, kendisinden sözlerini ve düflüncelerini
geri almas›n› isteyince, Papa’n›n mektubunu Wittenberg alan›n-
da yakt› (10 Aral›k 1520) ve “Alman Ulusundan Hristiyan Soy-
lular›na” bafll›kl› bir bildiriyle Katolik Kilisesi’ne ve ruhban s›n›-
f›na karfl› ç›kt›. Bunun üzerine Papa, Luther’i aforoz etti ve Kut-
sal Roma-Cermen ‹mparatoru V. Karl, papan›n iste¤iyle Luther’i
tutuklatt›, ölüm cezas›na çarpt›rd›. Luther, Kutsal Kitap’› herke-
sin arac›s›z anlay›p yorumlayabilece¤ini savundu. Katolik Kili-
