MANGANEZ
442
vuflundan oluflur. Tek bir komutan taraf›ndan kolayl›kla sevk ve
idare edilebilir. Piyade mangas›nda erlerden biri makineli tüfek,
biri tabanca, öteki avc› erleri de tüfek tafl›rlar.
MANGANEZ
ya da
MANGAN,
periyodik cetvelin VII B
grubunda yer alan grimsi metal element. Do¤ada pirolüzit
(MnO
2
) ve manganit [MnO(OH)] mineralleri biçiminde bulunur.
Elementel manganez, mangan (4) oksidin (MnO
2
) s›cakta indir-
genmesiyle ya da elektroliz yoluyla elde edilir. Genellikle demir-
le kar›flt›r›larak ferromanganez elde edilmesinde kullan›l›r. Bu da
çeli¤e sertlik vermeye yarar (mangan çelikleri). Tafl k›rma maki-
nelerinin çeneleri bu tür çeliklerden yap›l›r. Bak›rla da sert ve ko-
rozyona dayan›kl› alafl›mlar verir. Yaflam için zorunlu bir element-
tir. Bu nedenle gübrelere az miktarda manganez sülfat (MnSO
4
)
konur. Baz› enzimlerin görevlerini yerine getirebilmeleri için
manganeze gerek vard›r. Radyoaktif izotopu Mn-54 (yar›lanma
süresi 310 gün), biyokimya araflt›rmalar›nda kullan›l›r. MnO
2
,
pillerde kutuplanmay› önlemeye yarar.
→
PERMANGANAT
MANHATTAN,
ABD’de New York’un merkezinde semt. Ba-
t›da Hudson, kuzeyde Harlem, do¤uda East River ile çevrilidir.
Güneyde Lower Bay’in karfl›s›nda son bulur. Nüfusu yaklafl›k
1.487.436 (1990).
MÂN‹,
genellikle dört dizeden oluflan ve hecenin yedili ölçü-
süyle söylenen bir halk edebiyat› naz›m birimi. Mânilerde birin-
ci, ikinci ve dördüncü dizeler birbirleriyle uyakl›d›r. Üçüncü di-
ze ise ba¤›ms›zd›r. Buna göre uyak düzeni flöyledir: AAXa. Ay-
r›ca 5, 6, 7, 8, 10, 14 dizeli mâniler oldu¤u gibi, uyak düzeni
AXAX biçiminde olan mâniler de bulunmakta, kimi mânilerde
ise 4, 5, 8, 11 heceli kal›plar›n kullan›ld›¤› görülmektedir. Mâ-
ni, bir ortak halk edebiyat› (folklor) ürünüdür. Sanatç›s› belli de-
¤ildir. Mâniyi genellikle kad›nlar söyler. Karfl›l›kl› mânilerde ka-
d›nlarla erkeklerin karfl›l›kl› söyledi¤i de olur. Mâni söyleyenle-
re mânici; mâni söylemeye de mâni yakmak, mâni düzmek, mâ-
ni atmak denir. Mânilerde ilk iki dize ile son iki dize aras›nda
anlam bak›m›ndan ba¤lant› yoktur; anlat›lmak istenen as›l duy-
gu ve düflünceler son iki dizede söylenir; ilk iki dizede genellik-
le do¤a ile ilgili görüntüler, mânicinin çevre ile ilgili gözlemle-
ri anlat›l›r; sonra birdenbire as›l maksada geçilir; hiç umulma-
d›k bir fleyle karfl›laflma, dinleyiciyi etkilemekte, hofla gitmekte-
dir. Dört dizeden oluflmufl hecenin yedili ölçüsüyle söylenen
mâniler, düz mâni ad›yla an›l›r. Düz mâni d›fl›nda yedekli ve ke-
sik (cinasl›) mâni denilen iki mâni çeflidi daha vard›r. Düz mâ-
ninin sonuna iki dize eklenerek söylenen alt› dizeli mânilere ye-
dekli mâni denir. ‹lk dizesi düflerek, yerini, yedi heceden az, an-
laml› ya da anlams›z bir sözcük ya da sözcük öbe¤inin ald›¤›,
uyaklar› cinasl› mânilere kesik mâni denir. En az dört, en çok on
sekiz dizeli kesik mânilerde kesik dizeler uya¤a girifl ifllevi gö-
rür, söylenirken de kimi zaman ünlemlerle doldurulur. Genellik-
le sevgi temas›n›n ifllendi¤i mâniler, konular› bak›m›ndan niyet,
fal mânileri; sevda mânileri; ifl mânileri; bekçi ve davulcu mâni-
leri; ‹stanbul’da baz› sokak sat›c›lar›n›n mânileri; ‹stanbul mey-
dan kahvelerinin cinasl› mânileri; Do¤u Anadolu’da hikâye mâ-
nileri; mektup mânileri biçiminde kümelenmektedir.
MAN‹K DEPRES‹F PS‹KOZ,
mani ve melankoli nöbet-
leriyle beliren ak›l hastal›¤›. Nefle ve hüzün gibi iki afl›r› kutup
aras›nda gidip gelen ve de¤iflen bu ruhsal durum yaln›z afl›r›
nefle, afl›r› keder ya da art arda nefle ve keder nöbetleriyle ken-
dini gösterir. Daha çok 25-35 yafllar› aras›nda ve özellikle ka-
d›nlarda görülür. Manik depresif hastal›kta genetik faktörlerin
rolü vard›r. Hastal›¤›n ana-baba, kardefller ve çocuklar› da etki-
ledi¤i görülmüfltür. Hastal›¤›n manik evresinde hasta neflelidir.
Hayalk›r›kl›¤› ve baflar›s›zl›klara karfl› kay›ts›zd›r. Normalden çok
fazla enerjisi vard›r, fazla giriflkendir. Bazen bu nefleli durumu-
nun yerini öfke al›r. Durmaks›z›n ve acele konuflur, tutarl› bir
düflünce silsilesi sürdüremez. Özbe¤eni artar ve üstünlük iddi-
alar› geliflebilir. Depresif evredeyse, depresyon birden bafl gös-
terir ve h›zla derinleflir. Konuflma, hareket ve konsantrasyon ek-
sikli¤i ve sevdi¤i u¤rafllara karfl› bile ilgisizlik vard›r. Hasta ifl-
tah›n› kaybeder, kilosu h›zla düfler. Cinsel arzusu h›zla azal›r,
özellikle gecenin ikinci yar›s›nda uyuma güçlü¤ü çeker. Suçlu-
luk duygular› s›k s›k görülür ve ço¤u kez uzun zaman önce ifl-
lenmifl önemsiz suçlar üzerinde yo¤unlafl›r. Hayat›n yaflanmaya
de¤er olmad›¤›n› hissettirecek kadar derinleflen depresyon,
hastay› intihar teflebbüsüne itebilir. Yarg› yetene¤i bozulur, has-
ta oldu¤una inanmaz ve durumunun kendi güçsüzlü¤ü ya da
ak›ls›zl›¤›ndan ileri geldi¤ini düflünür.
MAN‹SA,
Ege Bölgesi’nde il ve bu ilin merkezi olan kent. Ku-
zeyde Bal›kesir, kuzeydo¤uda Kütahya, do¤uda Uflak, güneydo-
¤uda Denizli, güneyde Ayd›n, güneybat› ve bat›da ‹zmir illeriyle
s›n›rlan›r. Yüzölçümü 13.237 km
2
’dir. Bat› kesimi Ege bölü-
münde, do¤u kesimi ise ‹çbat› Anadolu’da kalan Manisa ilinin
bu iki bölümü aras›nda yer flekilleri, iklim, do¤al ve tar›m bitki-
leri bak›m›ndan ayr›l›klar vard›r. Bat›da, alüvyonlu ovalar›n orta-
s›nda yer yer ada gibi yükselen ya da sürekli s›ralar meydana
getiren da¤larla çevrili Gediz Vadisi en genifl yeri kaplar. Gediz,
Ege Bölgesi’nin en önemli barajlar›ndan biri olan Demirköp-
rü’den sonra, Adala’da alüvyonlu ovas›na iner. Bu bölümden
bat›da Menemen Bo¤az›’na kadar yer yer oldukça genifl bir ova
meydana getirir. Bu ova, ilin tar›m bak›m›ndan en zengin ve çe-
flitli; en kalabal›k ilçelerinin yer ald›¤› kesimidir. Salihli, Turgut-
lu ve il merkezi Manisa gibi. Akhisar yönünden gelerek Gediz’e
kar›flan Kum Çay› ile Manisa Yamanlar Da¤›’n›n güneyinden ge-
lerek Turgutlu yak›n›nda yine Gediz’e kar›flan Nif Suyu, Gediz
Ovas›’n›n bafll›ca girintilerini meydana getirirler. Gediz, kuzeyde
Dumanl›, güneyde Yamanlar da¤lar› aras›nda dar Menemen Bo-
¤az›’na girer ve bu bo¤az›n orta yerlerinde il s›n›rlar› d›fl›na ç›-
kar. Gediz Ovas›’n›n Manisa ilinde kalan orta kesimi güneyden
Bozda¤lar’›n kuzey etekleri, kuzeyden ise Soma, K›rka¤aç ve Ak-
hisar dolaylar›nda yay›lan az yüksek da¤larla kaplan›r. Bu yöre-
deki da¤lar›n en önemlisi, Akhisar’›n kuzeydo¤usunda yükselen
Görenez Da¤›’d›r ve 1.280 metreye kadar yükselir. ‹lin ‹çbat›
Anadolu’ya giren do¤u kesimine gelince, üzerinde, yer yer
1.000-1.500 metreye kadar yükselen tepelerin de bulundu¤u,
Gediz ve kollar› taraf›ndan parçalanm›fl bir platodur. Gördes,
Demirci Selendi, Kula gibi ilçeler bu kesimdedir. ‹lin bat›s›nda
tipik Akdeniz iklimi görülür. Ancak k›fllar, Ege k›y›lar›na göre bi-
