MEDENÎ KANUN
452
okuyan bu sanatç›lar konusunda 16. yüzy›ldan bafllayarak daha
çok bilgi verilmektedir. Evliya Çelebi de “Seyahatname”sinde
‹stanbul, Erzurum, Malatya ve Bursa’da hikâye anlatan birçok
meddah›n ad›n› saymaktad›r. III. Murat’›n “E¤lence” adl› medda-
h›yla IV. Murat döneminde yetiflen T›fli Çelebi, 19. yüzy›lda Afl-
kî ve Sururî, adlar› bilinen meddahlar›n en ünlüleridir.
MEDENÎ KANUN,
kifli, aile, miras ve eflya hukuku gibi
medenî hukuk alan›na giren iliflkileri düzenleyen kanun. Türk
Medenî Kanunu 4 Ekim 1926 tarihinde 743 say›l› kanun olarak
kabul edilmifltir. ‹sviçre Medenî Kanunu’nun Frans›zca metnin-
den Türkçeye çevrilen Medenî Kanun, bafllang›ç hükümleriyle
bafllar ve dört kitaptan oluflur. Bu dört kitab›n konular› s›ras›yla
flunlard›r: 1) fiah›s Hukuku, 2) Aile Hukuku, 3) Miras Hukuku,
4) Aynî Haklar. Kitaplar önce bablara, bablar da fas›llara ayr›l-
m›flt›r. Genel ilkeler niteli¤indeki bafllang›ç k›sm›ndaki hüküm-
ler sadece Medenî Kanun’da de¤il tüm hukukî iliflkilerde uygu-
lan›r. Türk Medenî Kanunu’nun en belirgin özelli¤i, bireyci ve li-
beral olufludur. Kifli özgürlü¤ü ve kiflisel giriflime genifl yer ve-
rilmifltir.
MED‹NE
(Arapça: Al Medina), Suudi Arabistan’›n Hicaz böl-
gesinde Hz. Muhammet’in mezar›n›n bulundu¤u kent. ‹slâm
dünyas›n›n kutsal kentlerinden biridir. Mekke’nin 350 km bat›-
s›ndad›r. K›z›ldeniz k›y›s›ndaki liman› Yenbo’ya karayoluyla
ba¤l›d›r. Nüfusu 290.000. Medine’nin as›l ad› “Yesrib”dir. ‹lk
zamanlarda kent dolaylar›na yerleflen Yahudiler tar›m› gelifltir-
diler ve çevrede birçok kale yapt›lar, ancak kente tam anlam›yla
egemen olamad›lar. Zamanla Güney Arabistan’daki Evs ve Haz-
rec Arap kabileleri Medine’ye yerlefltiler ve k›sa sürede duruma
egemen oldular. Ancak yeni gelenler ile eski Medineliler aras›n-
da sürtüflmeler ço¤ald› ve Medineliler bir önder ararlarken 622
y›l›nda Hz. Muhammet, Mekke’den Medine’ye geldi. ‹slâmiyet’in
ilkelerini Mekkelilere göre daha kolay anlayan Medineliler, Hz.
Muhammet’i Mekke ile olan savafllar›nda desteklediler. Mekke
al›nd›ktan sonra Medine eski önemini korudu. Hz. Muhammet
ölümüne kadar burada kald›. Medine, Halife Ali’nin son dönem-
lerine kadar (654) ‹slâm devletinin baflkenti oldu. Emevîler ve
Abbasîler döneminde Medineliler üç defa ayakland›lar, fakat ha-
lifelerin ordular› taraf›ndan bast›r›ld›lar. Fat›mîlerin M›s›r’da
egemen olmas›ndan sonra Fat›mî tehlikesine karfl› kentin etraf›-
na sur yapt›r›ld› (974). Suriye Atabeki Nureddin bin Zengi de
1162’de ikinci bir sur yapt›rd›, surlar› kap›lar ve burçlarla donat-
t›. Kentin bugünkü surlar› Kanunî Sultan Süleyman taraf›ndan
yapt›r›ld›. Medine, Fat›mî egemenli¤inden sonra s›ras›yla, Sel-
çuklulara, Eyyubîlere, Türk-Memlûk Sultanl›¤›’na ve 1517’den
itibaren Osmanl› Devleti’ne ba¤l› kald›. I. Dünya Savafl›’nda ‹n-
gilizler ile iflbirli¤i yapan fierif Hüseyin’e karfl› Fahrettin Pa-
fla’n›n Medine savunmas› ünlüdür. 1919’da yap›lan antlaflmay-
la Türk ordusu Medine’den ç›kt›.
MEDRESE,
genel olarak ‹slâm ülkelerindeki tüm ö¤renim
kurumlar›, özel olarak ‹slâm hukukunun ve dinî bilgilerin ö¤re-
tildi¤i kurum. Sözcük anlam› “ders verilen yer” dir. ‹slâmiyet’in
ilk dönemlerinde ö¤retim ve e¤itim iflleri camilerde ve mescit-
lerde yap›l›rd›. Zamanla, önce kitapl›klar camilerden ayr›ld›.
Bunlar›n ilk örneklerinden biri Ba¤dat’ta El-Me’mun taraf›ndan
kurulan Beyt’ül-Hikme’dir. Yaln›z ders verilen, ders okutulan ku-
rumlar ilk önce M›s›r’da Fat›mî halifeli¤i zaman›nda dar’ül-ilm
ad›yla meydana getirildi (1005). Buna benzer kurumlar medre-
selerin çekirde¤ini oluflturdu. Medreselerin yayg›nlaflmas›nda
ve kurumlaflmas›nda Büyük Selçuklu ‹mparatorlu¤u Veziri Niza-
mülmülk’ün Ba¤dat’ta 1067’de yapt›rd›¤› Nizamiye Medresesi
önemli bir ad›m oldu. Bundan sonra sultanlar, emirler, beyler,
komutanlar ve valiler bulunduklar› yerlerde medreseler yapt›r-
maya bafllad›lar. Anadolu’ya medrese, Anadolu Selçuklular› ara-
c›l›¤›yla girdi. ‹lk Anadolu medreseleri Konya’da S›rçal› Medre-
se ve Karatay Medresesi’dir. Anadolu Selçuklular› ve onlardan
sonra Anadolu’nun çeflitli yerlerine egemen olan Anadolu bey-
likleri pek çok medrese yapt›rd›lar. ‹lk Osmanl› medresesi, Sel-
çuklu medreseleri örnek al›narak 1331 y›l›nda ‹znik’te kuruldu.
Daha sonra Bursa ve Edirne’de medreseler aç›ld›. Osmanl› med-
reselerinin en geliflmifl olanlar› ‹stanbul’da Fatih Sultan Mehmet
ve Kanunî Sultan Süleyman taraf›ndan yapt›r›lanlar oldu. 16.
yüzy›ldan sonraysa Do¤u ülkelerinin çöküflüne paralel olarak
medreseler de giderek önemini yitirdi. Türkiye’de medreseler 16
Mart 1924 tarihinde kabul edilen bir yasayla kapat›ld›lar.
MEDYUM,
görünüflte do¤aüstü birtak›m yollardan gerçek
bilgi unsurlar›n› alg›layabilen, daha dar anlamdaysa insanlarla
ruhlar aras›nda arac›l›k yapt›¤› iddia edilen kimse. Eski ça¤lar-
dan beri medyumlar›n varl›¤›na inan›l›r. Medyumluk olay› falc›-
l›k alan›na girer.
MEGAFON,
sesi yükselterek belli bir do¤rultuda yayan ay-
g›t. 50 cm. kadar boyunda, metal ya da plastikten yap›lm›fl ko-
nik bir gövdesi vard›r. Koninin tepesinden giren ses, öbür uçtan
yükselmifl olarak ç›kar. Koninin uzay aç›s› çok büyük de¤ilse,
a¤z›ndan ç›kan ses dalgalar›n›n yüzeyi hemen hemen düzlemsel
olur. Elektrikli megafonlarda koninin tepesinde bir mikrofon, bir
amplifikatör ve bir hoparlör bulunur. Megafon, aç›k havada, bir
kiflinin küçük bir toplulu¤a kolayca hitap edebilmesini sa¤lar.
MEGALOMAN‹,
kendini büyük görme sap›nc›. ‹nsan›n ge-
rek bedensel (vücut irili¤i, cinsel güç gibi), gerek zihinsel ve
gerekse toplumsal de¤erini, oldu¤undan üstün görme e¤ilimiy-
le kendini belli eden bir davran›fl bozuklu¤udur. Bu, sadece
gerçek yeteneklerini abartmak biçiminde s›n›rl› kalabilir ya da
gülünç, ilgi çekici davran›fllara yol açan büyüklük sanr›s›na ka-
dar varabilir. Hastal›¤›n nedeni genellikle, çocukluk ça¤›ndaki
bask›lard›r. Ayr›ca düflünme, tartma ve elefltirme duygular›n›n
zay›flamas›yla da, genellikle yafll›l›k ve felçten ileri gelen buna-
ma sonucu ortaya ç›kar.
MEHD‹,
“kendisine k›lavuzluk edilen” anlam›nda Arapça bir
sözcük olup Müslümanlar›n, k›yamete yak›n ça¤larda gelece¤ine
inand›klar›, k›lavuzu Tanr› olan büyük kurtar›c›ya verdikleri ad.
MEHMET II
(1432 Edirne-1481 Gebze), Osmanl› padiflah›.
Fatih Sultan Mehmet ad›yla tan›n›r. II. Murat’›n o¤ludur. Köklü
bir ö¤renim gördü. Özellikle edebiyat, tarih, co¤rafya, matema-
