MEHMET PAfiA, Baltac
454
imzalanan Mondros Mütarekesi ile, ‹tilâf Devletleri’nin bütün is-
teklerini kabul etme durumu do¤du. Kabineden ‹ttihatç›lar› tas-
fiye etti. Tevfik Pafla’y› sadrazaml›¤a getirdi; ‹tilâf Devletleri’nin
isteklerine uyarak Meclisi Mebusan’› da¤›tt› ve süresiz olarak
kapatt›; yine onlar›n istekleri do¤rultusunda s›k s›k sadrazam
de¤ifltirdi. 15 May›s 1919’da ‹tilâf Devletleri, Mondros Mütare-
kesi’nin 7. maddesine dayanarak Osmanl› topraklar›n› iflgal et-
meye bafllad›lar. 16 May›s’ta da ‹stanbul iflgal edildi. Birçok
devlet görevlisi Malta’ya sürüldü. Kabine düfltü ve Vahidettin
yeniden sadrazaml›¤a Damat Ferit Pafla’y› getirdi. Ülkenin için-
de bulundu¤u durum karfl›s›nda sessiz kald›¤› gibi, Anadolu’da
bafllayan ulusal ba¤›ms›zl›k hareketlerini bast›rmaya giriflti ve
bu hareketin önderleri için idam fermanlar› ç›kartt›. Kurtulufl Sa-
vafl›’ndan sonra Cumhuriyet ilân edilip padiflahl›k kald›r›l›nca
Vahidettin bir ‹ngiliz z›rl›s›yla ‹stanbul’dan kaçt›. ‹lk önce Mek-
ke’ye daha sonra da San Remo’ya giderek oraya yerleflti.
MEHMET PAfiA, Baltac›
(1660 Osmanc›k-1713 Limni),
Osmanl› sadrazam›. Memleketi olan Osmanc›k’tan ‹stanbul’a
gelince bir yak›n› arac›l›¤›yla saray baltac›lar› oca¤›na girdi.
fiehzadeli¤inde III. Ahmet ile tan›flt›. III. Ahmet padiflah olunca
onu önce imrahorlu¤a, sonra da kaptan›deryal›¤a atad› (1704).
Ayn› y›l içinde de sadrazam oldu. Ancak bu sadrazaml›¤› k›sa
sürdü. 1706’da azledilerek Erzurum valili¤ine gönderildi.
1707’de Sak›z muhaf›z›, 1709’da Halep valisi oldu. 1710 y›l›nda
ikinci kez sadrazaml›¤a getirildi. Bu sadrazaml›¤›n›n en önemli
olay›, Prut Seferi ve Prut Antlaflmas›’d›r. Prut Antlaflmas›’n› im-
zalay›p Edirne’ye dönünce azledildi ve Midilli Adas›’na (1711),
daha sonra Limni Adas›’na sürüldü.
MEHMET PAfiA, Köprülü
→
KÖPRÜLÜLER
MEHMET PAfiA, Sokullu
→
SOKULLU MEHMET PAfiA
MEHMET RAUF
(1875 ‹stanbul-1931 ‹stanbul), öykü ve
roman yazar›. Ortaö¤renimini So¤ukçeflme Rüfltiyesi’nde, yük-
sekö¤renimini Bahriye Mektebi’nde tamamlad› (1893). Deniz
subay› olarak bahriyeye kat›ld›. Girit’e (1894), Almanya’ya
(1895) gönderildi. II. Meflrutiyet’ten sonra mesle¤inden ayr›la-
rak yaflam›n› roman ve öykü kitaplar›n›n geliriyle sürdürmeye
çal›flt›. Birkaç kad›n dergisi ç›kard›, bir ara ‹zmir’de ticaret de
yapt›. Halit Ziya’n›n yönetti¤i Hizmet gazetesinde (‹zmir, 1886;
“Düflkün” adl› öyküsü), daha sonra Mektep ve Serveti Fünun
dergilerinde yazd›. Özellikle “Eylül” (1900) roman›yla büyük ün
yapt›. Küçük çevresini ve kendi sorunlar›n› anlatarak ruhsal çö-
zümlemelerden güç almay› amaçlad›. Roman türünün Cumhu-
riyet’ten sonraki geliflmelerine bir katk›da bulunamad›. Bafll›ca
yap›tlar›: Roman: “Eylül” (1900) “Ferda-yi Garam” (1913),
“Genç K›z Kalbi” (1911), “Karanfil ve Yasemin” (1924), “Bö-
¤ürtlen” (1926), “Define” (1927), “Son Y›ld›z (1927), “Ceriha”
(1927), “Kan Damlas›” (1928), “Hâlâs” (1929). Öykü: “‹htizar”
(1909), “Âfl›kane” (1909), “Son Emel” (1913), “Menekfle”
(1915), “Bir Aflk›n Tarihi” (1915), “Üç Hikâye” (1919), “Perva-
neler Gibi” (1920), “Kad›n ‹sterse” (1923), “Aflk Kad›n›” (1923),
“Gözlerin Aflk›” (1924).
MEHTER,
Osmanl› Devleti’nde askerî m›z›ka. Selçuklular
döneminde kurulmufl ve
onlardan Osmanl›lara
geçmifltir. Mehter tak›-
m›nda davul, nekkare,
zil, zurna, kudüm, nefir,
n›sfiye ve zilli mafla gibi
çalg›lar bulunurdu. Ta-
k›m, bu çalg›lar›n her
birinin say›s›na göre alt›
kat, yedi kat, dokuz kat
gibi adlar al›rd›. Yeniçe-
ri teflkilât›na ba¤l› olan
mehter, 1826’da bu tefl-
kilâtla birlikte la¤vedildi. Daha sonra 1911’den Cumhuriyet’in
ilân›na kadar görev yapan mehter, 1952’de turistik amaçla yeni-
den kuruldu.
MEKAN‹K,
cisimlere etkiyen kuvvetleri ele alan uygulamal›
matematik dal›. Mekanik, belli bir referans sisteminde cisimle-
rin hareketini ve denge durumlar›n› inceler. Uzakl›k, zaman, h›z
ve ivme aras›ndaki iliflkileri inceleyen “kinematik”; kuvvetlerin
harekete yol açma biçimlerini inceleyen “dinamik” ve durgun
cisimlere etkiyen kuvvetleri ele alan “statik” olmak üzere üç da-
l› vard›r. Klasik mekanik, Newton’un hareket yasalar›na dayan-
d›¤›ndan Newton mekani¤i ad›yla da an›l›r.
MEKAN‹K KAYIT,
mikrofondan ç›kan sinyalleri, mekanik
(ve elektriksel) yollarla bir i¤nenin titreflimlerine, bunlar› da yu-
muflak bir malzemeden haz›rlanm›fl dönen bir pla¤a oyuklar bi-
çiminde geçirmeye dayal› ses kay›t yöntemi. Bu biçimde elde
edilen ana plaktan daha sonra elektroliz yöntemlerle metal kal›p
ve bundan da plastik kopyalar ç›kar›labilir. Ses yeniden olufltu-
rulmak istendi¤inde plak i¤neyle temas edecek biçimde döndü-
rülür ve i¤ne, oyuklardan ald›¤› titreflimi benzer yollar ve uygun
devrelerle hoparlöre iletir.
MEK‹K,
otomatik ya da elle çal›flan dokuma tezgâhlar›nda
çözgü iplikleri aras›ndan atk› ipliklerini geçirmeye yarayan ma-
sural› alet. Ayr›ca, bal›kç›lar›n a¤ yapmak ya da onarmak için
kulland›klar› alete de mekik denir. Otomatik dokuma tezgâhla-
r›nda kullan›lan mekikler, genellikle flimflir, elma ve kayac›k
a¤ac›ndan yap›l›r. ‹ki ucunda a¤aca geçirilmifl sivri uçlu iki çe-
lik koni bulunur. Meki¤in tam ekseninde madenî bir yayl› i¤
vard›r. Mekik sözcü¤ü, askerî terimlerde de kullan›l›r. Özellikle
II. Dünya Savafl›’nda s›k s›k uygulanan bombard›man biçimiydi.
MEKKE
(Arapça: Makka), Güneybat› Hicaz’da kent ve Hicaz
eyaletinin merkezi (Suudi Arabistan). Hz. Muhammet’in do¤um
yeri olan Mekke, ‹slâm dünyas›n›n en önemli kutsal kentidir.
Bütün Müslümanlar›n namaz k›larken yöneldikleri Kâbe, Mek-
ke’dedir. Her y›l 2 milyona yak›n Müslüman taraf›ndan “hac”
amac›yla ziyaret edilir. Mekke, Arabistan Yar›madas›’n›n en es-
ki kentlerinden birisidir. ‹lk halk› Kureyfllilerdi. ‹lk kent, Kâ-
be’nin bulundu¤u çukur alanda kuruldu. Asya ile Afrika’n›n tica-
ret yollar›n›n birleflti¤i yerde bulunuflundan dolay› önemli bir ti-
caret kenti oldu. Ancak Hz. Muhammet’in Medine’ye göç etme-
