MEHMET VI, Vahidettin
453
tik ve astronomiyle ilgilendi. Ö¤retmenleri devrin en ünlü bilim
adamlar›yd› (Molla Gürani, Molla Hüsrev, Akflemsettin, Sinan
Pafla vb.). fiiir de yazd› ve fliirlerinde Avni mahlâs›n› kulland›.
1443’te, 11 yafl›nda Manisa’ya sancakbeyi olarak gönderildi.
Manisa’da bulundu¤u süre içinde Bat›l› bilim adamlar›yla tan›fl-
t›. II. Mehmet, yaflam› boyunca Osmanl› kültürüyle Bat› kültürü
aras›nda ilgi kurmaya, ikisini yaklaflt›rmaya çal›flt›. Bilim ve sa-
nat adamlar›n›n koruyucusu oldu. Babas› II. Murat’›n taht› sa¤-
l›¤›nda o¤luna b›rakmas› üzerine 1444 A¤ustosu’nda ilk kez pa-
diflah oldu. ‹çte ve d›flta, Osmanl› Devleti’nin düflmanlar›, tahtta
küçük bir çocu¤un bulunmas›ndan yararlanarak sald›r›ya geçin-
ce taht› tekrar babas›na b›rakarak Manisa sancakbeyli¤ine dön-
dü (1446). Baflar›dan çok baflar›s›zl›¤›n yer ald›¤› bu ilk padi-
flahl›k dönemi onun için iyi bir deney oldu. 3 fiubat 1451’de II.
Murat ölünce ikinci kez tahta ç›kt›. Daha flehzadeli¤i s›ras›nda
kendisini yetifltiren ö¤retmenleri ve çevresindeki devlet adamla-
r› taraf›ndan telkin edilen ‹stanbul’u alma fikri ilk hedefi oldu. Bu
amaçla babas› döneminde yap›lan antlaflmalar› yeniledi. Çevre
devletlerle ve imparatorluk bünyesindeki beyliklerle gerekti¤in-
de onlara ödünler de vererek anlaflt›. S›k s›k isyan ç›karan yeni-
çerileri çeflitli önlemlerle yola getirdi. ‹stanbul Bo¤az›’nda, I.
Bayezit’in yapt›rd›¤› Anadoluhisar›’n›n karfl›s›na Rumelihisar›’n›
(Bo¤azkesen Hisar›) yapt›rd›. Karadeniz k›y› çevresinde, ‹stan-
bul kuflatmas›yla ilgili önemli yerleri ald›. Orduyu güçlendirdi,
Edirne’de kuflatma için özel olarak çok büyük toplar döktürdü.
Bu toplar›n plânlar›n› kendinin çizdi¤i söylenir. 6 Nisan 1453’te
‹stanbul kuflat›ld›. Kuflatman›n uzamas› ve kesin bir sonuç al›-
namamas› üzerine II. Mehmet, 22 Nisan gecesi 67 parçadan
oluflan bir Osmanl› donanmas›n› karadan yürüterek Haliç’e in-
dirdi ve o yönden de ‹stanbul’a sald›rmaya bafllad›. Askerî aç›-
dan oldu¤u kadar, moral yönünden de Bizans üzerine olumsuz
etki yapan bu olay Bizans savunmas›n› önemli ölçüde zay›flatt›.
28-29 May›s gecesi bafllayan son ve güçlü bir sald›r›yla da ‹s-
tanbul al›nd› (29 May›s 1453). II. Mehmet ‹stanbul’a girdikten
sonra Hristiyan halka iyi davrand›, onlara ibadet ve yerleflme
özgürlü¤ü tan›d›. ‹stanbul’un Türkler taraf›ndan al›n›fl› ‹slâm ve
Bat› dünyas›nda büyük yank›lara yol açt›. II. Mehmet, bundan
sonra iktidar›n› güçlendirme ve imparatorlu¤unu bir dünya im-
paratorlu¤u hâline getirme yolundaki düflüncelerini gerçeklefl-
tirmeye giriflti. ‹lk olarak asker aras›nda büyük etkinli¤i olan ve
siyasî aç›dan padiflaha z›t görüfller tafl›yan Sadrazam Çandarl›
Halil Pafla’y› ortadan kald›rd›. Padiflahl›¤› boyunca devlet kade-
melerinde kendisine ba¤l› kiflilerin bulunmas›na dikkat etti.
Devlet yönetimini merkezilefltirecek bütün önlemleri ald›. Ken-
disine ba¤l› kap›kulu ordusunu yeniden düzenledi ve takviye et-
ti. Yeniçerilerin ve uç beylerinin etkinli¤ini azaltt›; onlar› kendi
denetimi alt›na ald›. Yeniçeri ordusunda, saraydan yetiflen sek-
ban s›n›f›n› kurdu. Kimi zaman savafl, kimi zaman siyaset yön-
temleriyle devletin s›n›rlar›n› geniflletmeye çal›flt›. Rodos d›fl›n-
da Ege Adalar›’n› egemenli¤i alt›na ald›. Baflta Karamano¤ullar›
olmak üzere Anadolu’daki beylikleri ortadan kald›rd› ya da ken-
disine ba¤lad›; böylece Toroslar’a ve F›rat’a kadar Anadolu bir-
li¤ini gerçeklefltirdi. S›rbistan’›n iç ba¤›ms›zl›¤›n› kald›r›p, vilâ-
yet olarak merkeze ba¤lad›. Tuna güneyindeki Balkanlar’› Os-
manl› egemenli¤i alt›nda birlefltirdi. Mora’daki Bizans prenslik-
lerine son verdi. Kuzey Romanya’y› (Bo¤dan) himayesi alt›na al-
d›. Fatih zaman›nda Osmanl› donanmas› ‹talya’ya kadar giderek
yar›madan›n güneyindeki Otranto’yu ald›. Otlukbeli Savafl›’nda,
Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun do¤udaki en büyük düflman› Akko-
yunlu Devleti Hükümdar› Uzun Hasan’› yendi (1473). Trabzon
Rum ‹mparatorlu¤u’nu ald›. K›r›m Hanl›¤›, kendi iste¤iyle Os-
manl› topraklar›na kat›ld› (1475). Fatih’in fetih savafllar›n›n sür-
dürülebilmesi ve ‹stanbul’un imar›n› sa¤lamak için halktan top-
lad›¤› yeni vergiler ise hoflnutsuzlu¤a yol açt›. Hoflnutsuzlu¤a
neden olan bir baflka olay da ‹stanbul’un kalk›nd›r›lmas› ama-
c›yla Anadolu halk›n›n ‹stanbul’a göçe zorlanmas› oldu. Tuz, sa-
bun, mum gibi zorunlu tüketim maddelerinin iltizama ba¤lan-
mas› da II. Mehmet döneminde gerçekleflti. Ayr›ca giderlere
malî kaynak yaratmak amac›yla birçok kez yeni akçe ç›kar›ld›,
paran›n de¤eri de¤ifltirildi. Mülk ya da vak›f olarak kiflilere mal
olmufl topraklar›n büyük bölümü geri al›nd› ve timarl› sipahile-
re da¤›t›larak mirî toprak düzeni sa¤lamlaflt›r›ld›. II. Mehmet dö-
neminde, bay›nd›rl›¤a da önem verilerek 308 cami, medrese, 59
hamam, 29 bedesten ve büyük ticaret han› vb. infla edildi. ‹stan-
bul’da kurulan Fatih Medresesi ve Kapal›çarfl› da bunlar aras›n-
dad›r. Sanat ve bilim adamlar› korundu, hem Türk ve ‹slâm bil-
ginleri hem de Bat›l› bilgin ve sanatkârlar ‹stanbul’a ça¤r›larak
kentin ayn› zamanda bir kültür merkezi olmas›na çal›fl›ld›.
MEHMET V, Reflat
(1844 ‹stanbul-1918 ‹stanbul), Os-
manl› padiflah›. Osmanl› padiflahlar›ndan Abdülmecit’in o¤lu-
dur. 31 Mart Olay›’nda, II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesi üze-
rine padiflah oldu. Padiflah oldu¤unda 65 yafl›ndayd›. Devri,
Osmanl› Devleti’nin varl›¤›na son verecek kadar önemli ve bü-
yük çapl› olaylar›n cereyan etti¤i bir devirdir. Trablusgarp Sava-
fl›, Balkan Savafllar›, I. Dünya Savafl› gibi olaylar hep onun sal-
tanat› s›ras›na rastlar. Ancak V. Mehmet’in bu olaylar üzerinde
olumlu ya da olumsuz hemen hiçbir etkisi olmad›. II. Abdülha-
mit devrinde yaflad›¤› uzun bir gözalt› dönemi, padiflah oldu-
¤unda zekâs›n›n ve iradesinin oldukça zay›flam›fl olmas›, onu
bu olaylar karfl›s›nda herhangi bir tav›r almaktan al›koydu. Dö-
neminde bütün kuvvet, ‹ttihat ve Terakki Cemiyeti’nde toplan-
m›fl bulunuyordu. V. Mehmet sadece önüne konulan kararlar›
ve kanunlar› imzalamakla yetindi. 1918 y›l›nda, I. Dünya Sava-
fl›’n›n son aylar›nda öldü.
MEHMET VI, Vahidet-
tin
(1861 ‹stanbul-1926 San
Remo), otuz alt›nc› ve sonuncu
Osmanl› padiflah›. Vahdettin
diye an›l›r. Padiflah Abdülme-
cit’in dördüncü o¤lu olan VI.
Mehmet, I. Dünya Savafl› sona
ererken a¤abeyi V. Mehmet’in
ölümü üzerine 3 Temmuz
1918’de tahta ç›kt›. Yeni kabi-
neyi kurma ve bar›fl› sa¤lama
görevini Ahmet ‹zzet Pafla’ya verdi. Savafl›n bitiminde bar›fl gö-
rüflmeleri için Mondros’a Rauf Bey’i (Orbay) gönderdi. Ancak
