MISIRÇARfiISI
467
ye’ye de Avrupa’dan gelmifltir. Türkiye’de en çok Karadeniz k›y›-
lar› ile Marmara Bölgesi’nde yetifltirilir. Yaklafl›k 5 milyon dö-
nüm alan m›s›r ekimine ayr›lm›flt›r. Y›ll›k üretim 2.300.000 ton-
dur (1997). Dünyan›n en büyük üreticileri ise ABD ve Rusya'd›r.
Yaln›z ABD’de dünya m›s›r üretiminin yar›s›na yak›n bölümü
gerçeklefltirilmektedir. M›s›r tohumlar›n›n dizilifline, görünüflü-
ne ve yap›s›na göre tüylü, sert, yumuflak vb. çeflitlere ayr›l›r.
MISIR
(Fr.: Egypte, ‹ng.: Egypt), Afrika’n›n kuzeydo¤u köfle-
sinde yer alan devlet. 1979 Camp-David Antlaflmas› ile
1967’den beri büyük bölümüyle ‹srail iflgali alt›nda bulunan Si-
na Yar›madas›’n›n geri al›nmas›ndan sonra M›s›r, arazisinin bir
parças›yla ayn› zamanda bir Asya ülkesidir. Do¤uda Libya, gü-
neyde Sudan ile s›n›rlan›r. Kuzey k›y›lar› Akdeniz’e, bat› k›y›lar›
ise K›z›ldeniz’e aç›l›r. Alan› 997.739 km
2
, nüfusu 59.300.000
(1997), baflkenti Afrika’n›n en kalabal›k kenti olan Kahire’dir
(Gize ile birlikte nüfusu 8.000.000). Öteki büyük kentleri, ‹sken-
deriye, Port Said, ‹smailiye, Süveyfl, Tanta, Mahalla-el-Kubra,
Asvan’d›r (Assuan). Resmî dili Arapça, nüfusun %94’ü Müslü-
mand›r. Ülkenin en eski halk›ndan olan K›ptiler Hristiyand›r
(%5 kadar). M›s›r fizikî ve beflerî co¤rafyas›n›n en ilginç yan›,
ülkenin hemen hemen bofl bir çöl platosu üzerinde kurulmufl
olmas›d›r. M›s›r, ‹.Ö. 3000 y›llar›ndan daha erken bir tarihte,
birleflmifl bir krall›k olarak tarih devirlerine girdi. Eski M›s›r ta-
rihini otuz bir sülâleden oluflan bir hanedan dizisi doldurur. Bu
sülâleler de kendi içinde, Eski, Orta ve Yeni ‹mparatorluk olarak
ayr›l›r. 26. sülâleden 31. sülâleye kadar uzanan dönemse, M›-
s›r’›n eski tarihinde yabanc› egemenliklerin kuruldu¤u bir za-
man dilimidir. Eski ‹mparatorluk: 1. ve 2. sülâlenin (‹.Ö. 3000-
2778) hükümdarlar› Thinith yöresinden geldikleri için, bunlara
Thinithler de denir. ‹.Ö. 1320’de I. Ramses ile 19. sülâle iflbafl›-
na geldi. Halefleri I. Seti ve II. Ramses, Suriye ve Filistin için Hi-
titler ile savaflt›. II. Ramses Hititler ile Kadefl Antlaflmas›’n› yap-
t›. ‹.Ö. 1200’lere kadar M›s›r kargafla içinde kald›. ‹.Ö. 30’da Ro-
ma ‹mparatoru Octavianus, M›s›r’› Roma’n›n bir eyaleti hâline
getirdi. Hristiyanl›¤›n h›zla yay›ld›¤› M›s›r, 395’te Do¤u Roma
‹mparatorlu¤u’na b›rak›ld›. 639’da M›s›r’a giren Arap ordular›
ülkeyi fethettiler. M›s›r 856’ya kadar Ba¤dat’tan gönderilen Arap
as›ll›, daha sonra da Türk as›ll› valiler taraf›ndan yönetildi. Bun-
lardan Ahmet bin Tolun, ilk kez M›s›r’da bir Türk devletini kur-
du. Tolunlular› ‹hflidiler izledi. Daha sonra M›s›r, Kuzey Afri-
ka’dan gelen Fat›mî-fiiî hilafetinin egemenli¤ine girdi. Fatimi-
lerden sonra Eyyubîlerin eline geçen M›s›r (1250), 1517’ye ka-
dar Memlûklerin egemenli¤inde kald›. 1517’de Osmanl› Padi-
flah› Yavuz Sultan Selim taraf›ndan fethedilen M›s›r, 1798’de
Napoléon Bonaparte’›n ‹skenderiye’yi ve Kahire’yi almas› üzeri-
ne 1801’e kadar Frans›zlar›n elinde kald›. Frans›z iflgal kuvvet-
lerinin çekilmesinden sonra M›s›r, Osmanl› valileriyle Memlûk
beyleri aras›nda nüfuz kavgalar›na sahne oldu. Sonuçta Mehmet
Ali Pafla bütün ülkeye el koydu (1805). Mehmet Ali Pafla’n›n
M›s›r’da giriflti¤i büyük hamle karfl›s›nda Osmanl› Devleti aciz
kal›nca, M›s›r, ‹ngiltere’nin siyasî ve iktisadi nüfuzu alt›na girdi.
‹ngiltere 1882’de M›s›r’› iflgal etti, 1915’te de resmen himayesi
alt›na ald›. Ayn› y›l M›s›r’›n, ‹ngiltere himayesinde ba¤›ms›zl›¤›
ilân edildi. Lozan Konferans›’nda Türkiye, M›s›r üzerindeki bü-
tün hükümranl›k hak-
lar›n› b›rakt›. I. Dünya
Savafl› sonunda M›s›r
milliyetçileri ‹ngiliz
himayesine karfl› flid-
detli bir mücadele
bafllatt›lar. 1927’de
‹ngiltere, M›s›r’›n ba-
¤›ms›z bir devlet ol-
du¤unu kabul etti. An-
cak askerlerini çek-
medi. 1936’da yaln›z
Kanal bölgesinde bir ‹ngiliz birli¤i kald›. II. Dünya Savafl›’nda
M›s›r yeniden ‹ngiliz iflgaline u¤rad›, El Alemeyn’deki ‹ngiliz ba-
flar›s› üzerine ‹ngiltere saf›nda savafla giren M›s›r, zaferden son-
ra, bekledi¤i sonuca ulaflamad›. Yeni bir Yahudi Devleti’nin do-
¤uflu, Kudüs’ün statüsü ve Filistin Araplar›n›n durumu, M›s›r’›
öteki Arap devletleriyle birlikte Yahudilere karfl› savafla götürdü.
M›s›r’›n bu savaflta yenilgiye u¤ramas› ve 1949 Rodos Antlafl-
mas›, Kral Faruk’un durumunu iyice sarst›. 1952’de gerçekleflti-
rilen darbe, Kral Faruk yönetimine son verdi ve 1953’te cumhu-
riyet kuruldu. 1954’te Nâs›r, yeni yönetimin bafl›na geçti. 1956-
1957 y›llar›nda, Süveyfl Kanal›’n›n millilefltirilmesi girifliminin
yol açt›¤› siyasî ve askerî olaylar yo¤unluk kazand›. 1958’de Su-
riye ve Yemen ile “Birleflik Arap Cumhuriyeti” kuruldu. Bu fede-
rasyon yürütülemedi ve 1961’de Suriye, daha sonra da Yemen,
birlikten ayr›ld›. Nâs›r, Arap dünyas›nda birinci derecede rol oy-
namay› hedef alan bir politika yürüttü. 1967 ‹srail-Arap Sava-
fl›’nda M›s›r, birkaç gün içinde a¤›r bir yenilgiye u¤rad› ve ‹sra-
il kuvvetleri Süveyfl Kanal›’na kadar ilerlediler. Nâs›r’›n 1970’te
ölümü ve Enver Sedat’›n baflkanl›¤a gelmesinden sonraki en
önemli olay, di¤er Arap ülkelerinin karfl› ç›kmas›na ra¤men Se-
dat’›n, ‹srail ile ikili anlaflmaya yaklaflm›fl olmas›d›r. Bu giriflim
M›s›r’a baz› kazançlar sa¤lad›. Ancak sedat’›n izledi¤i bu politi-
ka, M›s›r ile Arap ülkelerinin birço¤u aras›nda siyasî iliflkiler ba-
k›m›ndan bir duraklama ve kopmaya da yol açt›. Sedat’›n bir su-
ikast sonucu öldürülmesi ve Mübarek’in baflkanl›¤a gelmesiyle
M›s›r’›n politik yaflam›nda yeni bir dönem aç›ld›. 5 Ekim
1987’de yap›lan referandumda oylar›n %97’sini alan Hüsnü
Mübarek cumhurbaflkanl›¤› görevini alt› y›l süreyle tekrar üst-
lendi. M›s›r, 1989’da yeniden Arap Birli¤i’ne girdi.
MISIRÇARfiISI,
‹stanbul’un kapal› çarfl›lar›ndan biri. Emi-
nönü semtinde, Yenicami’nin hemen arkas›ndad›r. 1660 y›l›nda
Valide Turhan Sultan taraf›ndan Mimar Kas›m A¤a’ya, Yenica-
mi’ye vak›f olarak yapt›r›lm›flt›r. Plân› “L” biçimindedir. Dördü
büyük olmak üzere befl kap›s› vard›r. Kapal›çarfl›’ya göre kubbe-
si biraz daha yüksektir. Bodrumlar›yla birlikte 86 dükkân vard›r.
Eskiden burada daha çok baharat sat›ld›¤› ve baharat da M›-
s›r’dan geldi¤i için bu adla an›lmaktad›r. Yap›m›nda tu¤la, kes-
me tafl ve moloz tafl kullan›lm›flt›r. Ya¤mur çörtenleri tu¤la ve
tafltan olan bu yap›daki silmeler, Türk mimarl›¤›n›n en güzel ör-
neklerinden say›l›r. Yo¤un bir al›flverifl merkezi olma özelli¤ini
günümüzde de sürdüren çarfl›, turistik bak›mdan da önem tafl›r.
