MONDROS MÜTAREKES‹
475
MOL‹ERE
(1622 Paris-1673 Paris), Frans›z komedi yazar›.
As›l ad› Jean Baptiste Poquelin’dir. Babas›ndan kendisine kalan
“Kral›n Mobilyac›s›” unvan›ndan vazgeçerek bir tiyatro toplulu-
¤una kat›ld› ve oyunculu¤a bafllad› (1643). Paris’te oyun koyan
tiyatro baflar› gösteremedi ve iflâs etti. Bunun üzerine Molière,
tiyatrosuyla on üç y›l taflrada dolaflt› ve oyunculuk yapt›. Oyun-
lar›nda yönetmenlik yapt› ve baflrolleri üstlendi. “Hastal›k Has-
tas›” adl› komedisinde oynarken birden hastaland›, birkaç saat
sonra da öldü. Frans›z komedisini içinde bulundu¤u ilkel dü-
zeyden kurtar›p sanat yap›t› hâline getirmifl ve modern Frans›z
komedisini yaratm›flt›r. Günümüze kalan otuz iki komedisinin
en önemlileri, “Les Précieuses Ridicules” (Gülünç Kibarlar,
1659), “L’Ecole des Maris” (Kocalar Mektebi, 1661), “L’Ecole
des Femmes” (Kad›nlar Mektebi, 1662), “Le Maringe Forcé”
(Zoraki Evlenme, 1664), “Tartuffe” (1664), “Don Juan on le
Festin de Pierre” (Don Juan ya da Pierre’in fiöleni, 1665), “Le
Misanthrope” (Adamc›l, 1666), “Le Médecin Malgré Lui” (Zo-
raki Hekim, 1666), “L’Avare” (Cimri, 1668), “Le Bourgeois
Gentilhomme” (Kibarl›k Budalas›, 1670), “Le Malade ‹magina-
ire”dir (Hastal›k Hastas›, 1673). Molière’in güncel toplumsal
durumlara dayal› oyunlar›, bencillik, ikiyüzlülük, cimrilik, bü-
yüklenme vb. gibi insan›n temel zay›fl›klar›n› ele almalar›ndan
ötürü evrensel geçerlik kazan›rlar. Yazar, tüm oyunlar›nda sa¤-
duyu, mant›k, ölçülülük, dolay›s›yla do¤aya uygunluk ilkesin-
den hareket eder. Güldürü, oyun kiflilerinin do¤aya ters düflen
davran›fllar›ndan kaynaklan›r. Molière’in birçok yap›t› Ahmet
Vefik Pafla taraf›ndan Türkçeye çevrilmifl ve uyarlanm›flt›r.
MOLOTOF KOKTEYL‹,
flifle içine benzin, deterjan ya da
sabun tozu konularak ve bir fitille tutuflturularak kullan›lan bir
çeflit ilkel yang›n bombas›. ‹çindeki deterjan ya da sabun tozu,
benzinin yay›lma alan›n› geniflletti¤inden, at›ld›¤› yere daha çok
zarar verir. ‹lk kez, II. Dünya Savafl› s›ras›nda Sovyet askerleri
taraf›ndan Alman tanklar›na karfl› kullan›lm›flt›r.
MONA L‹SA,
Leonardo da Vinci’nin ünlü tablosu. Di¤er ad›
“La Giocconda”d›r. Sanatç› bu yap›t› 1503-1506 y›llar› aras›nda
yapt›. I. François tabloyu sat›n alt›. Mona Lisa, gizemli gülüflü
ve ellerinin zarif durufluyla ünlüdür. Fransa’da, Louvre Müze-
si’nde bulunmaktad›r.
MONAKO
(Fr. ve ‹ng. Monaco), Bat› Akdeniz k›y›s›nda, Fran-
sa’n›n Alpes-Maritimes departman› içinde prenslik. Yüzölçümü
1,95 km
2
, nüfusu 30.300’dür (1992). Bu nüfusun sadece % 15’i
Monakolu; geri kalan›, ço¤u Frans›z olmak üzere burada yerlefl-
mifl ya da mülk sahibi yabanc›lard›r. Küçük, fakat çok modern bir
kenttir ve dört k›s›mdan meydana gelir: 1) Denize dik yal›yarlar-
la inen kayal›k bir burun üzerinde kurulmufl olan as›l Monako
kenti. Prenslik saray›, eski Prens I. Albert taraf›ndan kurulan ün-
lü “Osesanografya Müzesi”, katedral ve baz› tarihî yap›lar bu k›-
s›mdad›r. 2) Bir yat liman› olan koyun kenar›nda ve arka plânda
kalan, son y›llardayeni ve yüksek yap›larla dolan La Condamine
semti. Buras›, kentin ifl ve ticaret kesimidir. 3) Ünlü kumarhane-
si, lüks otel ve gazinolar›yla dikkati çeken Monte-Carlo. 4) Süs
eflyalar› ve baz› besin maddeleri gibi küçük endüstrilerin toplan-
d›¤› ve kentin bat›s›nda kalan Fontviellesemti. Prensli¤in kendi-
ne özgü gelirleri vard›r: Sigara, telefon, pul gibi devlet tekelinde-
ki eflyalar›n sat›fl› ve yabanc› imtiyaz›na verilen gazino, otel, lo-
kanta, yüzme havuzlar›, radyo istasyonu gibi kurulufllardan
prensli¤in ald›¤› vergiler ya da hisseler. ‹lk Ça¤’da s›ras›yla Fe-
nike, Yunan ve Roma kolonisi olan Monako, 1297’de Cenoval›
bir ailenin eline geçti (François Grimaldi). Bu aileden Lucien
Grimaldi, 1512’de Monako Senyörü unvan›n› ald›. 1524-
1641’de ‹spanya ve 1793-1814’te de Fransa yönetiminde kalan
Monako, 1861’de ba¤›ms›z bir prenslik oldu. Son prensler Go-
yon-Matignon ve Polignac ailelerinden olmakla beraber, Gri-
maldi ad›n› muhafaza etmektedirler. 1911’e kadar mutlak›yetçi
bir nitelik tafl›yan siyasî rejim, 1911 Anayasas›’yla de¤iflikli¤e
u¤rad›. 1917 ve 1930’da liberal bir yönde yeniden elden geçiril-
di. 1962’de Rainer anayasay› daha da liberallefltirdi. Bu Anaya-
sa’yla meflruti olmakla birlikte parlamenter olmayan ve veraset
yoluyla iktidara geçen prensin belirleyici bir rol oynad›¤› bir mo-
narfli kuruldu. Monako ile Fransa aras›nda gümrük birli¤i vard›r.
MONARfi‹,
aristokrasi, demokrasi ve oligarfliye karfl›l›k, si-
yasî otoritenin bir kiflinin üzerinde topland›¤› devlet yönetimi ya
da cumhuriyet rejiminin tersine, devlet baflkan› olan kral ya da
imparatorun miras yoluyla bafla geçti¤i rejim; tekerklik. Bu dev-
let biçiminde tek kifli, kendisinde var oldu¤u kabul edilen bir
hakka dayanarak ve sürekli olarak devletin bafl›nda bulunur.
Hukukî ve siyasî yetkilerin tek elde toplanmas› ve otoritenin ge-
nellikle bir sülâlenin bireyleri aras›nda el de¤ifltirmesi anlam›n-
da monarfli, Eski Ça¤’da M›s›r, Mezopotamya, Filistin, Anadolu
vd. Do¤u ülkelerinde en yayg›n devlet biçimiydi ve hemen her
zaman ve ço¤u Do¤u ülkelerinde az ya da çok teokrasiyle birlik-
te görülmüfltür. Kral daima tanr›n›n o¤lu, tanr›n›n sevgilisi, ko-
rudu¤u kifli ya da bizzat tanr›d›r. Monarflinin teokrasi ile kay-
naflmas› Helenistik devirde Yunan ve o yolla Roma kültürüne de
girmifltir. Büyük tektanr›c› dinlerin ortaya ç›k›fl› tanr›-kral fikrini
tasfiye etmifltir. Eskiden beri görülen bafll›ca monarfli; meflruti
monarfli, ilâhî hukuka dayal› monarfli, seçime dayal› monarfli,
soydan gelme monarfli, s›n›rl› monarfli, parlamentolu monarfli-
dir. Günümüzde ‹ngiltere, Hollanda, Belçika, Norveç, ‹sveç gibi
ülkelerde meflruti monarfli, Suudi Arabistan, Ürdün gibi ülkeler-
de de mutlak monarfli yürürlüktedir.
MONDROS MÜTAREKES‹,
I. Dünya Savafl› sonunda
yenik düflen Osmanl› ‹mparatorlu¤u ile ‹ngiltere, Fransa ve ‹tal-
ya aras›nda imzalanan mütareke (30 Ekim 1918). Mütareke gö-
rüflmeleri Limni Adas›’n›n Mondros liman›nda ‹ngiliz z›rhl›s›
Agamennon’da yap›ld›. Mütarekeyi Osmanl› Devleti ad›na Bah-
riye Naz›r› Rauf Bey, Hariciye Nezareti Müsteflar› Reflat Hikmet
Bey, Harbiye Nezareti ad›na Yarbay Sadullah Bey imzalad›lar.
‹ngiltere, Fransa ve ‹talya ad›na da ‹ngiltere’nin Akdeniz Bölge-
si baflkomutan› Amiral Arthur Calthorpe imzalad›. Mütareke
metni yirmi befl maddeden ibaret olup bafll›ca koflullar› flunlar-
d›r: 1) Çanakkale ve Karadeniz bo¤azlar› aç›lacak, Karadeniz’e
geçifl sa¤lanacakt›r. Çanakkale ve Karadeniz bo¤azlar› kaleleri,
Müttefiklerce iflgal edilecektir. 2) Osmanl› sular›ndaki bütün
may›n tarlalar›n›n, torpido kovanlar›n›n ve baflka engellerin yer-
