MONOLOG
476
leri gösterilecek, bunlar›n taranmas›na ve kald›r›lmas›na yard›m
edilecektir. 3) Müttefik savafl tutsaklar›yla gözalt›nda ya da tut-
sak bulunan Ermenilerin tümü ‹stanbul’da toplanacak ve hiçbir
koflula ba¤l› olmaks›z›n Müttefiklere teslim edilecektir. 4) S›n›r-
lar›n denetlenmesi ve iç düzenin korunmas› için gerekli olan
birlikler d›fl›nda Osmanl› ordusu, derhal terhis edilerek, ordu-
nun silâh ve cephanesi, tafl›tlar›, bütün araç ve gereçleri Mütte-
fiklere teslim edilecektir. 5) Donanma teslim olacak ve Osman-
l› limanlar›ndan d›flar›ya ç›kmayacak; Osmanl› Devleti’nin bütün
limanlar› ve tersaneleri Müttefiklere teslim edilecektir. 6) Mütte-
fikler güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik
bölgeyi, asker ç›kararak iflgal edebilecektir. 7) Toros tünelleri
Müttefiklerce iflgal edilecektir. 8) Osmanl› Hükümeti’nin haber-
leflmeleri d›fl›nda bütün telsiz, telgraf ve kablo istasyonlar› Müt-
tefiklerce denetim alt›na al›nacakt›r. 9) Osmanl› Devleti ‹ttifak
Devletleri ile (Almanya ve müttefikleri) bütün iliflkilerini kese-
cektir. 10) Erzurum, S›vas, Diyarbak›r, Elaz›¤, Van, Bitlis’te bir
kar›fl›kl›k ç›karsa, Müttefikler bu illerin herhangi bir bölümünü
iflgal etme hakk›n› ellerinde tutacakt›r. 11) Müttefikler ile Os-
manl› Devleti aras›nda düflmanca hareketler 31 Ekim 1918 Per-
flembe günü yerel saatle ö¤leden bafllayarak kesilecektir.
Mondros Mütarekesi’nin imzalanmas›ndan dokuz gün sonra
Ahmet ‹zzet Pafla istifa etti. Tevfik Pafla’n›n baflkanl›¤›nda güç-
süz bir hükümet kuruldu. Müttefikler (‹tilâf Devletleri) de müta-
reke koflullar›ndan daha a¤›r bir uygulamaya girifltiler.
MONOLOG,
tek kiflinin konuflmas›. Bir tiyatro oyununda
oyunculardan birinin kendi kendine konuflmas› monolog ad›n›
al›r. Romantik tiyatroda tirat biçiminde yayg›n olarak kullan›ld›.
Ayr›ca tek kiflinin konuflur gibi sunaca¤›, anlat›m› birinci kifliy-
le yürütülen küçük, e¤lendirici öykülere de monolog denir. Öy-
kü ve romanda iç konuflma denilen ve kiflinin bilincinin yans›-
t›lmas›n› amaçlayan biçimi 20. yüzy›lda bir anlat›m yöntemi ola-
rak kullan›lm›flt›r.
MONTA‹GNE, Michel (Eyquem) de
(1533 Montaig-
ne flatosu/Périgord-1592 Montaigne flatosu), Frans›z deneme
yazar› ve düflünür. Soylu bir tüccar ailesinden gelmedir. Anadi-
linden önce Lâtince ö¤rendi. Hümanist ilkelere göre yetifltirildi.
Hukuk ve felsefe ö¤renimi gördü. Bordeaux Meclisi’nde önem-
li görevler üstlendi (1555-1570). Otuz yedi yafl›ndayken flato-
suna çekilerek okumaya ve yazmaya koyuldu. “Essais” (Dene-
meler) adl› ünlü yap›t›n›n ilk iki cildini bitirerek yay›mlad›
(1580). Bordeaux belediye baflkan› oldu (1582-1585). Yeniden
flatosuna dönerek “Denemeler”i yazmay› sürdürdü. Edebiyatta
yeni bir tür hâline gelecek olan “deneme”yi yaratt›. Tek özgün
yap›t› olan “Denemeler”in ç›k›fl noktas›n› Plutarkhos, Seneca ve
Horatius gibi antik yazarlar›n yap›tlar›, Montaigne’in çevresine
ve öncelikle kendisine iliflkin gözlemler oluflturmufltur. “Dene-
meler” ad›m bafl›, baflkalar›ndan al›nm›fl sözlerle doludur, ama
yazar bu sözleri özümsemifl, kendi düflüncesini baflkalar›n›n
düflünceleriyle zenginlefltirmeyi bilmifltir. Bu yap›t, bir bak›ma,
“kendi kendini tan›” ilkesinin bütün bir yaflama uygulanmas›d›r.
MONTGOLF‹ER KARDEfiLER, Joseph-Michel
(1740 Vidalon-les-Annonay-1810 Balaruc-les-Bains) ve
Jac-
ques Etienne
(1745 Vidalon-les-Annonay-1799 Serri-
eres), zeplini bulan Frans›z kardefller. Önceleri k⤛t ve ipekten
balon yapmay› denediler. 4 Haziran 1783’te ilk balonu uçurufl-
lar› büyük merak uyand›rd›. Deneylerini ayn› y›l›n 19 Eylülü’nde
kral›n önünde tekrarlad›lar. Balon 750 m.
3
hacmindeydi. ‹çine
koyun, horoz gibi hayvanlar konulmufltu. Deneyin baflar›yla so-
nuçlanmas› üzerine Frans›z Bilimler Akademisi’ne seçildiler.
Annonay’da yepyeni teknikler kullanan bir k⤛t fabrikas› açt›lar.
Joseph-Michel ayr›ca paraflütü de buldu.
MONTREUX ANTLAfiMASI,
Bo¤azlar sorunuyla ilgili
olarak, ‹sviçre’nin Montreux kentinde yap›lan antlaflma (20
Temmuz 1936). Antlaflma, Türkiye’nin ça¤r›s› üzerine toplanan
Bulgaristan, ‹ngiltere, Fransa, Japonya, Romanya, Sovyetler
Birli¤i, Yugoslavya ve Yunanistan devletlerinin delegeleri tara-
f›ndan imzaland›. Lozan Konferans› ile iki bo¤azda da k›y›lar as-
kerden ar›nd›r›lm›fl ve geçiflleri düzenlemek amac›yla, içinde
Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcisinin de yer ald›¤› bir komis-
yon oluflturulmufltu. Bo¤azlar›n güvenli¤i ise “Cemiyeti Akvam”
taraf›ndan sa¤lanacakt›. I. Dünya Savafl› ertesinin siyasî sorun-
lar›, özellikle Almanya ve ‹talya’n›n “Cemiyeti Akvam” kararlar›-
na uymayan sald›rgan bir politika izlemeye bafllamalar›, Lo-
zan’›n bo¤azlarla ilgili koflullar›n›n uygulanmas›n› güçlefltirmifl
ve de¤ifltirilmesi zorunlu duruma gelmiflti. 11 Nisan 1936’da
Lozan Konferans›’na kat›lan tüm devletlere ça¤r› yap›ld›. Bu
ça¤r› ‹talya d›fl›nda tüm devletlerce olumlu karfl›land› (‹talya
1938’de imzalad›). Yap›lan antlaflmayla, bo¤azlara yeni bir dü-
zenleme getirildi. Buna göre: Lozan Antlaflmas› ile oluflturulan
Bo¤azlar Komisyonu kald›r›ld›; bo¤azlar›n yönetim ve güvenli¤i
Türkiye’ye b›rak›ld›; savafl gemilerinin geçiflleri baz› koflullara
ba¤land› ve savafl durumundaki devletlerin gemilerinin bo¤az-
lardan geçifli yasakland›. Montreaux Antlaflmas›, bugün de yü-
rürlüktedir.
MORA,
Yunanistan’›n güneyinde, Korint Kanal› ile anakara-
dan ayr›lan yar›mada. Kanal, Ege Denizi ile Korint Körfezi’ni bir-
lefltirir. Messenia ve Lakonia ovalar›yla, kuzey ve bat›daki alüv-
yonlu k›y› ovalar›, yar›madan›n en verimli bölgeleridir. Küçük
Kaynarca (1774), Aynal›kavak (1779) ve Yafl (1792) antlaflma-
lar›yla Mora halk› baz› ayr›cal›klar elde etti. 1821 ayaklanmas›n-
dan sonra daha da güçlenen adan›n Rum halk›, 1827’de yar›ma-
dada özerk bir prenslik kurma hakk›n› elde ettiler. 1830 y›l›nda
Yunanistan’›n kurulufluyla, Mora da Yunanistan’a kat›ld›.
MORF‹N,
afyonun bafll›ca etkin maddesi. Esas olarak merke-
zî sinir sistemine etki ederek ac›y› giderir ve uyku verir. Solunu-
mu yavafllat›r. Peklik, bulant› ve kusmaya yol açabilir. Al›flkan-
l›k yaratt›¤› ilçin ancak öteki a¤r› kesicilerin etkisiz kalmas› hâ-
linde kullan›l›r. Kodein, apomorfin, eroin gibi narkotik madde-
ler, kimyasal olarak morfinin benzerleridir.
MORG,
ölülerin kimlik belirlenmesi ya da ölüm nedenlerinin
araflt›r›lmas› için otopsi yap›lan yer. Morglarda ölülerin muhafa-
za edildi¤i so¤uk hava odalar› ya da dolaplar› vard›r. Türkiye’de
ilk morg, 1841 y›l›nda ‹stanbul’da aç›ld›. Morglarda çeflitli konu-
larda uzman doktorlar ve otopsi teknisyenleri görev yapar.
