M‹TOZ
474
mitlerini konu edinen bilimin ad›d›r. Bu bilim. 19. yüzy›l›n ikin-
ci yar›s›nda sistemli, yöntemsel bir nitelik kazanm›flt›r. Dört ko-
la ayr›l›r: Teogoni Tanr›lar›n, kozmogoni evrenin, antropogoni
insan›n nas›l olufltu¤unu, eskatoloji ise insan›n ve dünyan›n ge-
lece¤ini inceler.
M‹TOZ,
canl›larda hücrenin art arda oluflan olaylar dizisi so-
nucu bütün elemanlar›yla iki eflit hücreye bölünmesi. Ortomitoz
denen ve dört evreden oluflan çokhücreli hayvan ve bitkilerdeki
mitoz olay› flöyle olur: a) Profaz (ilk evre) denen bu evrede kro-
mozomlar k›sal›r, kal›nlafl›r ve oluflmaya bafllayan bir y›ld›z iki
y›ld›za bölünerek, her biri hücrenin kutuplar›na gider. b) Meta-
faz (ard›l evre) denen evrede çekirdek zar› yok olur ve kromo-
zomlar hücrenin ekvator düzlemine toplan›r. c) Anafaz (a¤an ev-
re) denen evrede her kromozom birbirine efl iki kromozoma ay-
r›l›r; ayr›lan kromozomlar eflit iki küme hâlinde i¤ ipli¤i kutup-
lar›na yönelir. d) Telofaz (son evre) denen evrede kromozom
kümeleri kutuplara var›nca etraflar›nda bir zar oluflmaya bafllar.
Bir süre sonra sitoplazma da ortadan ikiye bölünerek iki yavru
hücre oluflur.
M‹YOKARD,
kalbin kas bölümüne verilen ad. Kalbin kas›l-
mas›n›, dolay›s›yla kan dolafl›m›n› sa¤lar. ‹ç yüzü içzar, d›fl yü-
zü d›flzar ile kapl›d›r. Kalp, ayr›ca kalp d›flzar› (perirad) ile çev-
rilmifltir. Miyokard› meydana getiren kas telleri omurgal›larda
çizgili, omurgas›zlarda düzdür. Kalp kas› içinde bir de dü¤üm
biçiminde özel kas dokusu bölgeleri vard›r (dü¤ümsü doku).
Miyokardda ayr›ca kendine özgü bir sinir sistemi bulunur.
M‹YOPLUK,
uzaktaki cisimlerden gelen ›fl›nlar›n göz retina-
s›n›n önünde odaklaflmalar›ndan do¤an görme kusuru. Bir bafl-
ka deyiflle miyop göz, uzaktaki cisimleri net göremez. Bu kusur,
›raksak (kal›n kenarl›) mercekli bir gözlük ya da lensle giderilir.
Genellikle 9 ilâ 13 yafl aras›nda bafllar ve ergenlik boyunca ar-
tarak daha sonra ilerlemesi durur. Gözün kuvvetlendirilmesi ve
böylece miyoplu¤un geriletilmesi için göz egzersizleri ve kalsi-
yum gibi kimi ilâçlar da önerilmekle birlikte bunlar›n etkisi ka-
n›tlanm›fl de¤ildir.
MO⁄OL‹STAN,
Orta ve Do¤u Asya’da genifl tarihî ve co¤-
rafî bir bölge. Mo¤olistan, 12. yüzy›lda Cengiz Han yönetimin-
de güçlü ve çok genifl bir imparatorlu¤un merkezini oluflturu-
yordu. Cengiz Han’›n ölümünden sonra bu genifl imparatorluk
o¤ullar› ve torunlar› aras›nda paylafl›ld›. 14. yüzy›ldan itibaren
Mo¤ollar eski ülkelerine çekildiler. Bu tarihlerden sonra da, Çin
ve Rusya aras›nda sürekli bir “rekabet” alan› oldu. 1686-1911
aras›nda bugünkü Mo¤olistan Cumhuriyeti “D›fl Mo¤olistan”
ad›yla bir Çin eyaleti hâline geldi. 1912-1919 aras›nda Rusya
himayesinde özerk bir devlet olan Mo¤olistan, 1917 Devri-
mi’nden sonra, 1919-1921’de tekrar Çin eyaleti oldu. Sonuç
olarak ikiye ayr›lan Mo¤olistan’›n “‹ç Mo¤olistan” ad› verilen
güney bölümü Çin’in bir eyaletidir; “D›fl Mo¤olistan” ad› da ve-
rilen Mo¤olistan Halk Cumhuriyeti ba¤›ms›z bir ülkedir. Bu ba-
¤›ms›zl›k 1924’te Sovyetler Birli¤i ve 1946’da da Çin taraf›ndan
kabul edilmifltir.
MOHAÇ SAVAfiI,
Osmanl› ‹mparatorlu¤u ile Macar Kral-
l›¤› aras›nda meydana gelen savafl. Çarp›flmalar 29 A¤ustos
1526 Çarflamba günü akflam üzeri bafllad›. Osmanl› ordusunun
merkezine bizzat Kanunî, sa¤ kanada Sadrazam ve Rumeli Bey-
lerbeyi ‹brahim Pafla, sol kanada da Anadolu Beylerbeyi Beh-
ram Pafla komuta ediyorlard›. Macar ordusu iki saf fleklinde sa-
vafl düzeni alm›flt›. Ön saf; merkez, sa¤ ve sol kanatlara ayr›l-
m›flt›. Macar Kral› II. Lajos, dört koldan oluflan ikinci safta yer
alm›flt›. Çarp›flma öncesi, Osmanl› ordugâh›nda toplanan savafl
meclisinde Macar ordusunun tümüyle atl› ve z›rhl›, atlar›n›n bir-
birine zincirle ba¤l› oluflu göz önünde tutularak a¤›rl›klar›n ge-
ride b›rak›lmas›; iki Osmanl› kanad›n›n, Macar ordusu sald›r›ya
geçti¤i zaman merkeze çekilmesi ve Macar ordusunun toplarla
karfl› karfl›ya b›rak›lmas›; bu arada Osmanl› süvarilerinin Macar
ordusunun geri çekilme yollar›n› kapatmas›; Macar ordusu top-
larla karfl› karfl›ya kald›¤› zaman, çember içine al›nmas› karar-
laflt›r›ld›. Gerçekten muharebe bu plana uygun olarak yürütüldü.
‹ki saat içinde Macar ordusu 300 topun atefli alt›nda periflan ol-
du. Macar kral› muharebe alan›nda öldü. Savafltan sonra Os-
manl› ordusu, Macaristan’›n baflkenti Budin önüne geldi, Budin
savafls›z teslim oldu (20 Eylül 1526).
MOHER,
Ankara keçisinin (tiftik keçisi) k›l›ndan elde edilen
örgü yünü. Elyaf› uzun, düz ve par›lt›l›d›r. E¤rildi¤inde yün özel-
li¤i kazan›r. Dayan›kl› olup örgü ve dokuma ifllerinde kullan›l›r.
Bu yünden yap›lm›fl kumafla da moher denir.
MOLAL‹TE
ya da
MOLAR‹TE
→
DER‹fi‹M
MOLDOVA,
Do¤u Avrupa’da devlet. Eski ad› Moldavya’d›r.
Romanya’n›n Moldavya bölgesinden Prut Nehri ile ayr›lan Mol-
dova Cumhuriyeti’nin kökü, eski Besarabya’ya dayan›r. Yüzöl-
çümü 33.700 km
2
, nüfusu 4.420.000. Baflkenti Kiflinev, nüfusu
753.000. Prut ve Dinyester nehirleri aras›nda, k›ta iklimine sa-
hip düzlükler ve alçak engebeler bölgesidir. Tah›llar, meyve
bahçeleri, ba¤lar, flekerpancar›, ayçiçe¤i, tütün, s›¤›r, domuz ve
koyun yetifltiricili¤i. Sulama ve elektrik enerjisi üretimi (Dubos-
sary hidroelektrik santrali) amac›yla Dinyester’in 盤›r›n› düzen-
leme çal›flmalar›. Yüksek kapasiteli termik santraller (Belcy, Ki-
flinev). Üzüm, ayçiçe¤i, kokulu bitkiler, hayvanc›l›k. A¤aç iflleri
ve dericilik, fleker, ya¤, flarap ve konserve fabrikalar› gibi gele-
neksel; makine, hassas aletler, dokumac›l›k, ifllemecilik, ayak-
kab›c›l›k gibi yeni sanayi kollar›. Besarabya’n›n Romanya’ya il-
hak›n› tan›mayan Sovyetler Birli¤i taraf›ndan 1924’te kurulan,
Ukrayna SSC’ne ba¤l› bir devlet kimli¤indeki Moldova Özerk
Cumhuriyeti, 1940’ta Kuzey Bukovina ve Besarabya’y› toprakla-
r›na katt›. 1941’de Romanya taraf›ndan iflgalinin ard›ndan
1944’te yeniden SSCB’ye verildi. Moldova, Aral›k 1991’den bu
yana SSCB’nin yerine kurulan BDT üyesidir. 1992’de BM’ye
al›nd›. 1994’te parlamento taraf›ndan yeni anayasa kabul edildi.
MOLEKÜL,
kimyasal ba¤larla birbirine ba¤lanm›fl ve tek bir
birim olarak davranan atomlar toplulu¤u. Molekül, kimyasal bir
bilefli¤in, ayn› bileflime sahip ve onunla ayn› kimyasal özellik-
leri gösteren en küçük parças›d›r. Bir molekülün bileflimi, mo-
lekül formülüyle gösterilir. Kimi elementler, örne¤in oksijen
(O
2
) ve fosfor (P
4
), molekül hâlinde bulunur.
