Psikoloji ve Felsefe Bölümü’nde tamamlad› (1946). Dost, Resim-
li Hayat, Hayat, ‹stanbul, Meydan dergi ve gazetelerinde yazd›.
Meydan Larousse Ansiklopedisi’ni yönetti. Bafll›ca yap›tlar›: “Be-
nim Dünyam” (fliirler, 1961), “Fatih’in Deruni Tarihi” (1935),
“Anadolu Evliyalar›” (1959), “Peygamberler Peygamberi Hazreti
Muhammed” (1960), “Peygamberin Torunlar›” (1960), “Dertli
Dolap” (Yunus Emre’nin Hayat›, 1961), “Mevlânâ’n›n Roman›”
(1962), “28 Peygamber” (1963), “Çocuk ve ‹slâm” (1968), “Ge-
lin Canlar Bir Olal›m” (1978), “Öyle Bir Nevcivan” (oyun, Muhsin
Ertu¤rul Tiyatro Oyunlar› Yar›flmas› Ödülü’nü kazand›, 1980),
“Alaca Karanl›k” (oyun, 1981), “‹mparatorun ‹ki O¤lu” (oyun,
1983). Oktay Demirifl’in besteledi¤i “Karya¤d› Hatun” operas›nda
bir Anadolu ermifliyle ilgili halk inan›fl›n› konu edindi. Bu yap›t ‹s-
tanbul Devlet Opera ve Balesi taraf›ndan 1986’da sahnelendi.
Öteki kitaplar›: “Mustafa Kemal’le 1000 Gün” (1993), “Mustafa
Kemal’in Ankara’s›” (1994), “Mustafa Kemal’in Devlet Paflas›”
(1997), “Atatürk Evleri” (1999), “Anadolu Erenleri” (2000), “Aflk
Peygamberi Mevlâna’n›n Hayat›” (2004).
ARBAfi, Avni
(1919 ‹stanbul-2003 ‹zmir), ressam. Güzel
Sanatlar Akademisi’nde Frans›z ressam Léopold Lévy’nin ö¤-
rencisi olan Arbafl’›n sanat yaflam› 1933’te bafllad›. 1947’de Pa-
ris’e gitti, bir süre serbest çal›flt›. Paris’te, Antibes’te ve baflka
Frans›z kentlerinde, New York’ta özel sergiler açt›. Paris’te “Ga-
lerie Charpentier” (1947), Torino’da “Bugünün Resmi” (1957)
sergilerine kat›ld›. D Grubu kufla¤›ndan sonra yetiflen genç res-
samlar aras›nda yer ald›. Soyut sanat ak›mlar›na kat›lmad›. Bi-
çimlerindeki yumuflakl›kla kendine özgü bir üslubu hep sürdür-
dü ve sanat anlay›fl›nda dikkati çeken bir süreklilik gösterdi.
Son y›llarda Türkiye’de birçok sergiye kat›ld›.
ARDA,
Rodop Da¤lar›’ndan do¤an (Güney Bulgaristan) ve
Edirne yak›n›nda Meriç’e kar›flan ›rmak. Üzerinde bir baraj ve
hidroelektrik santral› bulunan Arda’n›n uzunlu¤u 180 km.’dir.
ARDAHAN,
Do¤u Anadolu Bölgesi’nin Erzurum-Kars bölü-
münde il ve il merkezi olan kent. Yüzölçümü 5.661 km 2 . Kuzey-
de ve do¤uda Gürcistan, do¤uda Ermenistan, güneydo¤uda ve
güneyde Kars, güneybat›da Erzurum, bat›da da Artvin illeriyle
çevrilidir. Eskiden Kars ilinin bir ilçesi olan Ardahan, 1992 y›-
l›nda Ç›ld›r, Damal, Göle, Hanak ve Posof ilçeleriyle bir araya
getirilerek, merkezi Ardahan kenti olmak üzere il yap›ld›. Türki-
ye’nin 75. ilidir. Denizden yüksekli¤i 1.800 m. Bas›k tepelerle
çevrilmifl ovan›n bir kenar›ndad›r. Eski bir kalesi vard›r. 1878
Berlin Antlaflmas›’yla Ruslara b›rak›lm›fl olan kent, Brest-Li-
tovsk Antlaflmas›’yla geri al›nd›. kentin bulundu¤u yörede en
bol ya¤›fll› mevsim yazd›r. K›fllar oldukça so¤uk ve uzuncad›r.
Bol otluk oldu¤u ve otlar y›lda birkaç kez biçilebildi¤i için hay-
vanc›l›k geliflmifltir. Ar›c›l›k ve bal üretimi de yayg›nd›r.
ARDIÇ,
aç›ktohumlulardan, k›fl›n yaprak dökmeyen bir a¤aç
(Juniperus).
Il›man ve so¤uk bölgelerde yetiflir. Yuvarlak,
kara yemiflleri ilâç olarak, ayr›ca likör ve cin yap›m›nda kullan›-
l›r. Katran›ndan, kerestesinden ve sak›z›ndan da yararlan›l›r.
ARDIÇKUfiU,
külrengi ya da esmer renkte bir çeflit alaca
karatavuk
(Turdus).
Pek çok türü olan ard›çkuflu, daha çok
böcek yiyerek beslenir. Gövdesi uzunca, ötüflü ahenklidir.
ARDIfiIK SAYILAR,
say›labilir say› kümelerinin belirli bir
kural alt›nda birbirini izleyen elemanlar›. Örne¤in -2, -1, 0, 1, 2,
3, 4 say›lar› yedi ard›fl›k tamsay›; 1, 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17 say›la-
r› sekiz ard›fl›k asal say›; 1, 3, 5, 7, 9, ... da ard›fl›k tek say›lard›r.
ARGO,
bir toplumsal s›n›f›n, bir meslek grubunun ya da bir
toplulu¤un üyelerinin kulland›¤›, genel dilin sözcüklerine yeni
anlamlar vererek ya da yeni sözcükler katarak oluflturulan özel
dil. Bilim dili, özel dil olmakla birlikte argo say›lmaz. Argo de-
yince akla külhanbey dili gelir. Argonun ayr› bir grameri yoktur.
Anadil içinde sonradan türetilmifl bir yard›mc› dil olarak konu-
flulur. Temelde sözlü, do¤al bir dildir. Toplumsal yaflay›flta,
özellikle de yabanc› dillerin birbiriyle karmaflt›¤› bölgelerde or-
taklafla iliflkiler çerçevesinde do¤ar ve geliflir. Frans›zca “argot”
olan sözcü¤ün ilk kullan›l›fl› 1628 y›l›na dayan›r. 1740 y›l›nda
da Frans›z Akademisi’nin sözlü¤üne girmifltir.
ARI,
zarkanatl› bir böcek türü. Zarkanatl›lar tak›m›nda birçok
ar› familyas› olmakla birlikte (örne¤in parazit ar›lar, yaprak ar›-
lar›, maz› ar›lar›), gerçek ar›lar, balar›lar›n› da içine alan
Api-
dae
familyas›ndakilerdir. Vücutlar› ve bacaklar› tüylüdür. Ka-
r›n bölgelerinin sonundaki yumurta koyma borusu, zehir dike-
nine dönüflmüfltür. Birço¤u tek bafl›na, bir k›sm› da topluluk
hâlinde yaflar. Tek bafl›na yaflayanlara örnek, maskeli ar›
(Prosopis)
ve duvar ar›s›d›r
(Osmia).
Topluluk oluflturan
ar›lara örnek, ise yabanar›s›
(Bombus)
ve balar›s›d›r
(Apis).
Ar› topluluklar›, üreme yetene¤i olan difli ve erkek bi-
reylerle k›s›r diflilerden (iflçi ar›lar) meydana gelir. Difli ar›lar,
yumurtalar›n› çeflitli biçimlerde haz›rlan›p polen ve bal ile dol-
durulmufl odac›klara b›rak›rlar. Yumurtadan ç›kan kurtçuklar
odac›klardaki besinle beslenerek geliflir. Balar›lar›, balmumun-
dan yap›lm›fl petekler biçimindeki yuvalar›n›, a¤aç kovu¤u gibi
yerlere ya da insanlar›n haz›rlad›klar› kovanlara kurarlar. Bir
balar›s› toplulu¤unda bir kraliçe (ar› beyi) ve bir miktar erkek
ar› bulunur. Bunun d›fl›ndaki ço¤unluk, iflçi ar›lardan oluflur.
Erkekler ilkbaharda ve yaz›n ortaya ç›karlar, üreme zaman›ndan
sonra ise, kendi kendilerine beslenemediklerinden ya ölür, ya
da iflçiler taraf›ndan öldürülürler. ‹flçiler petek yapar, yumurta-
ARI
47
