flitlemeler”, “El Kap›s›”, “Sa¤›rlar Sö¤üflmesi”, “Simavnal› fieyh
Bedrettin”, “Atçal› Kel Mehmet” oyunlar› ile baflar›s›n› sürdürdü.
“Kocao¤lan” Bas›n-Yay›n Umum Müdürlü¤ü’nün düzenledi¤i
oyun yar›flmas›nda birincili¤i (1956), “Tanr›lar ve ‹nsanlar”
Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü’nü kazand› (1960). De¤iflik çev-
re ve koflullardan seçti¤i kad›n “Fadik K›z, Kocao¤lan, Korku” ve
erkek kahramanlar›n yan› s›ra, kendi deyifliyle, 20. yüzy›l insan›
gibi gözünü tarihe çevirerek, yaflamlar› ve etkinlikleriyle toplu-
mun mal› olmufl kiflilikleri (Kanunî Süleyman, fieyh Bedrettin)
yans›tmaya” çal›flt›; karakterleri ve vak’alar› esas çizgilerine do-
kunmamak flart›yla bir hayli rötufl etmekte sak›nca görmedi.
“Atçal› Kel Mehmet” adl› oyunuyla TRT 1970 Tiyatro Sahne
Eserleri Baflar› Ödülü’nü kazand›. “fiili’de Av” Tiyatro 74 dergi-
since, oynand›¤› y›l›n oyunu seçildi. Ayn› oyun 1974 ‹smet
Küntay Ödülü’nü ald›. “Ölümü Yaflamak” adl› eseri 1982 Avni
Dilligil Ödülü’ne lay›k görüldü. Orhan Asena’n›n “Tanr›lar ve ‹n-
sanlar-G›lgam›fl” oyunu Nevit Kodall›’n›n müzi¤iyle opera hâli-
ne getirildi. Ayr›ca “Karagöz Emekli Oldu” adl› oyunu Kültür ve
Turizm Bakanl›¤›’n›n düzenledi¤i Karagöz oyun metni yar›flma-
s›nda üçüncülü¤e lây›k görüldü. (1986). Öteki yap›tlar›: “Y›ld›z
Yarg›lanmas›” (1990), “K›sa Oyunlar” (1998), Yaflam› ve yap›t-
lar›, Feridun Andaç taraf›ndan “Orhan Asena, Hayat›, Eserleri,
Sanat Yaflam›” (1997) adl› kitapta anlat›ld›.
ASETATLAR,
asetik asidin tuzu ya da esterleri. Asetik asi-
din asit hidrojeni yerine bir metal ya da organik kökün geçme-
siyle oluflurlar. Plastik ve elyaf üretiminde çözücü olarak kulla-
n›lan asetat esterler büyük ticarî öneme sahiptir. Çeflitli selüloz
asetatlar da tabaka hâlinde foto¤raf filmi taban› ve elyaf olarak
kullan›l›rlar.
AS‹T,
kimyasal tepkimelerde hidrojen iyonu (H +) verebilen
madde. Asit-baz tepkimelerinde asitten baza bir hidrojen iyonu
verilir. Asidin kuvveti, asit protonlar›n› verebilme ölçüsüne
ba¤l›d›r. Serbest hidrojen iyonuna ancak protonun bir çözücü
molekülüyle birlikte kararl› hâle geldi¤i çözelti içinde rastlan›r.
Sulu çözeltilerdeyse hidroksonyum iyonu (H 3 O +) biçiminde
bulunur. Asit (ve dolay›s›yla baz) için kimyada de¤iflik tan›mlar
yap›lmaktad›r.
ASKERL‹K,
asker olma durumu, savafl sanat›n› ö¤renme
ve yapma mesle¤i ve görevi. Bu görevi yerine getirenlere ve
özel yasalara göre silâhl› kuvvetlerde çal›flan ve resmî giysi ta-
fl›yan kiflilere asker denilir. Erden mareflale ya da büyük ami-
rale dek tüm rütbesiz ve rütbeli kifliler özel yasalara göre sa-
vafl sanat›n› ö¤renmek ve uygulamak zorundad›rlar. Askerler
yüklendikleri görevlere göre er, erbafl, astsubay, askerî ö¤ren-
ci, askerî memur ve subay olmak üzere 6 gruba ayr›l›r. Türki-
ye Cumhuriyeti uyruklu her erkek, Askerlik Zorunlulu¤u Yasa-
s›’na göre 20 yafl›na girdi¤i ocak ay›n›n birinci gününden, 46
yafl›na girdi¤i ocak ay›n›n birinci gününe dek 26 y›ll›k bir sü-
re için askerdir. Bunun silâh alt›nda geçen süresi yükümlüle-
re göre de¤iflir. Erbafl ve erler için muvazzafl›k hizmet süresi
18 ayd›r. Yüksekö¤renim görmüfl yükümlülerden kurayla be-
lirlenenler 8 ay erlik, geri kalanlar 16 ay yedek subayl›k yapar-
lar. Gereksinme fazlas› yedeksubay adaylar›n›n birikmesi ne-
deniyle, yedeksubay olacaklar›n say›s› 1980 y›l›nda ordunun
gereksinimine göre yeniden düzenlendi. Yap›lan sa¤l›k dene-
timlerinde “çürük” ç›kanlar göreve al›nmazlar. Kendilerine öz-
gü meslek okullar›nda yetifltirilen subaylar ve astsubaylar,
meslek olarak sürekli askerlik yaparlar. Bunlar›n görev sürele-
ri emekli oluncaya dek sürer.
ASLAN,
etçil memelilerin kedigiller familyas›ndan, y›rt›c› bir
hayvan
(Felis leo
ya da
Panthera leo).
Eskiden çok da-
ha genifl bölgelerde yaflam›fl oldu¤u hâlde bugün yaln›zca Or-
ta Afrika ve Hindistan’da bulunur. Gözleri küçük, vücudu kal›n,
k›sa ve güçlü, tüyleri sar›ya çalar külrenginde, kuyru¤unun ucu
püsküllüdür. Uzunlu¤u 2.50 m., yüksekli¤i 1 m. kadard›r. A¤›r-
l›¤› ortalama 250 kilodur. Erkeklerinin boynunda uzun tüyler
(yele) bulunur. Ço¤unlukla çöl, bozk›r, çal›l›k gibi aç›k alanlar-
da yaflar. Geceleri avlan›r. Çok büyük hayvanlara bile sald›r›r.
Difli aslan›n gebeli¤i 4 ay sürer; 3-4 yavru do¤urur. 25-30 y›l
kadar yaflarlar.
ASLANA⁄ZI,
s›racagiller familyas›ndan otsu bitki ve türlü
renkte, güzel, kokusuz çiçe¤i
(Antirrhinum).
Çiçekleri sal-
k›m durumundad›r. Çiçek tac› iki dudakl›d›r. Alttaki taçyaprak
k›vr›k olup afla¤›ya do¤ru torba biçimini al›r.
ASMA,
asmagillerden, belli bir tür üzüm yetifltiren a¤açç›k
(Vitis vinifera).
T›rman›c›, ince dall› bir bitkidir. Üzerinde
aral›kl› dü¤ümlerden yapraklar bulunur. Yapraklar›n koltu¤un-
dan yan tomurcuklar ve sülükler ç›kar. Asma çiçekleri bileflik
ve salk›m hâlindedir. Yapraklar› almafl›k, yar›m sarmal, üç ya
da befl parçal› olur. Meyvesi üzümdür. fiarapl›k ve sofral›k
üzüm elde etmek için yetifltirilen Avrupa asmas›n›n birçok türü
bulunur. 18 türü olan Amerikan asmas›, üzüm asmas›na anaç
olarak ya da do¤rudan do¤ruya afl›lama için kullan›l›r. 19 türü
olan Asya asmas› yaln›z süs bitkisi olarak kullan›l›r.
ASPENDOS,
Anadolu’nun eski Pomphylia bölgesinde bir
kent. Kal›nt›lar›, Köprüsuyu Irma¤›’n›n sa¤ k›y›s›nda, bugünkü
Belk›s (Balk›z) köyünün yan›ndad›r. Halk aras›nda Belk›s Hara-
beleri de denir. ‹lkça¤ co¤rafyac›lar›ndan Strabon’a göre kenti
Argoslular kurdu. Ancak kentin, Helen özellikleri tafl›mad›¤› ve
bölgedeki di¤er kentler gibi ad›n›n eski Anadolu adlar›ndan ol-
du¤u belirtilmektedir. Di¤er eski Anadolu kentleri gibi Aspen-
dos da önce, Pers Hükümdar› I. Darius, daha sonra da Büyük
‹skender taraf›ndan al›nd›. Sonra Bergama Krall›¤›’na kat›ld›.
‹.Ö. 133 y›l›nda da Roma ‹mparatorlu¤u’nun egemenli¤i alt›na
girdi. Kal›nt›lar›ndan, Aspendos’un bu devirde, Anadolu’nun en
zengin ve en ilerlemifl kenti oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Kent, iki
tepe ve bu tepeler ile çay aras›ndaki düzlükte kurulmufltu. Ken-
tin siyasal ve ticaret merkezi olan Agora bu düzlükte yer al›yor-
du. Kentin en önemli yap›s›, ‹.S. 2. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda An-
toninuslar döneminde mimar Zenon’un yapt›¤› tiyatrodur. Bu-
gün de kullan›labilen bu tiyatroda zaman zaman konserler ve-
rilmekte, festivaller düzenlenmektedir.
ASSOS,
Bat› Anadolu’da Troas bölgesinin güneyinde eski
ASSOS
53
