MÜLÂKAT
484
alanlar› için tasar›mlar yapan, mühendislerin yarat›c› gücünü or-
taya koyan “proje (tasar›m) mühendisli¤i”. c) Yap›lan projeler-
den hareket ederek bunlar›n gerçeklefltirilmesiyle u¤raflan “uy-
gulamal› ya da pratik mühendislik”. Uzmanl›k alanlar›na göre
mühendislik, klasik olarak, her biri say›s›z alt dallar içeren çeflit-
li kollara ayr›l›r: ‹nflaat mühendisli¤i, elektrik mühendisli¤i, ma-
kine mühendisli¤i, kimya mühendisli¤i, maden mühendisli¤i.
MÜLÂKAT,
birisiyle yap›lan görüflme ya da konuflma, bu
görüflmeyi anlatan yaz›. Amaç, bir konuda tan›nm›fl birinin dü-
flüncelerini ö¤renmek ve bu düflünceleri, o konuyla ilgilenenle-
re aktarmakt›r.
MÜLÂZIM,
Osmanl› ordusunda yüzbafl›n›n alt›ndaki iki afla-
mal› bir rütbe. Subayl›¤›n ilk aflamas› mülâz›m› sani (te¤men),
ikinci aflamas› mülâz›m› evveldi (üste¤men). Ayr›ca Tanzi-
mat’tan sonra ayl›k almaks›z›n ifl ö¤renmek amac›yla resmî da-
irelerde çal›flanlara ve medrese tahsilini bitirip icazet alanlara da
mülâz›m denirdi.
MÜLK‹YE MEKTEB‹
ya da
MEKTEB‹ MÜLK‹YE,
‹stanbul’da, mülkî idareciler yetifltirmek üzere aç›lan yüksekö¤-
retim kurumu. 12 fiubat 1859’da aç›lan okula rüfltiye mezunla-
r›ndan s›navla ö¤renci al›n›yordu. ‹lk mezunlar›n› 1861’de veren
Mülkiye Mektebi’nin ö¤retim süresi 1869’da üç y›la, ertesi y›l da
dört y›la ç›kar›ld›. 1935’te Siyasal Bilgiler Okulu ad›n› alan okul,
ertesi y›l Ankara’ya tafl›nd› ve daha sonra Ankara Üniversitesi’ne
ba¤l› Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne dönüfltürüldü.
MÜLTEC‹,
siyasî, dini, ekonomik vb. tehdit, bask› ve k›s›tla-
malar nedeniyle yurdunu terk ederek baflka bir ülkede yaflayan
kimse. Mülteciler, yerlefltikleri ülke halk›n›n yararland›¤› statü-
den yararlanamazlar. K›sa ya da uzun süreli mülteciler olmak
üzere iki s›n›flamaya ayr›l›rlar. Birleflmifl Milletler’e ba¤l› “Ulus-
lararas› Mülteciler Örgütü”ne (1946) Türkiye de üyedir.
MÜNECC‹M,
eskiden gökbilimle ilgilenen kifli ya da y›ld›z-
lar›n durum ve hareketlerinden anlam ç›karan kimse, y›ld›z fal-
c›s›. Eski ‹ran, M›s›r, Hindistan, Roma, Yunanistan, Fenike,
Anadolu ve Babil’de müneccimler vard›. Eski uygarl›klarda in-
san yaflam› üzerinde büyük etkileri olurdu. Yönetimlerde de res-
mî görevler alarak siyasî ve toplumsal yaflam› etkilemifllerdir.
Do¤a olaylar›na ve insanlar›n birtak›m gizli güçler taraf›ndan
yönetildi¤ine inanan kifliler olarak bilinirler, gelecek hakk›nda
yorumlarda bulunurlard›.
MÜREKKEPBALI⁄I,
kafadanbacakl›lardan bir deniz yu-
muflakças›
(Sepia).
Il›man ve s›cak denizlerin k›y› kesimlerin-
de yaflarlar. Avrupa denizlerinde en yayg›n olan mürekkepbal›-
¤›, supya da denen
Sepia officinalis
‘tir. Boyu 20-40 cm.
kadard›r. Bafl›n›n çevresinde 8’i k›sa, 2’si uzun 10 kolu vard›r.
K›sa kollar›n›n bütün iç yüzleri, uzun kollar›n›n da uçlar› çek-
menlerle kapl›d›r. K›sa kollar tutunmaya, uzun kollar da av›n›
yakalamaya yarar. Küçük bal›klar ve kabuklularla beslenir. Göz-
leri iyi geliflmifltir. S›rt derisinin alt›nda kireçten, içi gözenekli
bir kemik bulunur. Çok yavafl yüzer. Düflmanlar›ndan kurtulmak
için siyah renkli, mürekkebimsi bir s›v› salg›layarak suyu bulan-
d›r›r. Bu s›v›, resim çizmede ve kimi ilâçlar›n yap›m›nda da kul-
lan›l›r.
MÜREN,
Zeki
(1931 Bursa-1996 ‹zmir) Klasik Türk müzi¤i
sanatç›s›. 1950’de ‹stanbul Radyosu’nda solo programlar yapt›;
k›sa sürede büyük ün kazand›. “Manolya” flark›s›n›n yer ald›¤›
plakla “Alt›n Plak” ödülünü ald› (1955). “Beklenen fiark›”
(1954) adl› filminin büyük ilgi görmesi üzerine birkaç filmde
daha baflrol oynad›. fiiirlerini “B›ld›rc›n Ya¤muru” (1965) adl›
kitapta toplayan Müren, klasik Türk müzi¤inin en iyi yorumcu-
lar›ndan biri say›l›r.
MÜRfi‹T,
do¤ru yolu gösteren, k›lavuz. Müritlerine yol gös-
terdi¤i için “tarikat piri, fleyhi” anlam›nda kullan›lm›flt›r. Muta-
savv›flara göre gerçek mürflit Hz. Muhammet’tir. Bu nedenle ta-
rikatlarda fleyhin mürflitli¤i vekilliktir. Hakk’a ulaflmak, Tanr›’da
yok olmak için dünya ve ahiret sevgisinden geçip mürflidin k›-
lavuzlu¤unda Tanr›’ya yönelmek gerekir.
MÜSTEfiAR,
bakanl›klarda, bakandan sonra en yetkili kifli.
Eski dilde “kendisinden bilgi al›nan, kendisine ifl dan›fl›lan”
kimse anlam›na gelir. Memuriyet olarak müsteflar kadrosu, II.
Mahmut döneminde gerçeklefltirildi. Atamalar› cumhurbaflkan-
l›¤› kararnamesiyle yap›l›r. Kurulufllarda görev alan müsteflarlar,
konular›na göre ilgili bakanl›klara ba¤l› olarak çal›fl›rlar. Siyasî
ya da idarî müsteflarl›k ad› alt›nda görev al›rlar. ‹darî müsteflar-
l›¤›n geçerlilik alan› daha genifl olup çeflitli hükümet de¤iflimle-
rine karfl›n memur statülerini korurlar.
MÜTEFERR‹KA, ‹brahim
→
‹BRAH‹M MÜTEFFERR‹KA
MÜZE,
sanat ve bilim yap›tlar›n›n sakland›¤› ve halka sergi-
lendi¤i yer. “Müze” kelimesi Eski Yunancada “Musion” (müzler
tap›na¤›) sözcü¤ünden gelmektedir. ‹lk müze ‹.Ö. 300 y›l›nda ‹s-
kenderiye’de I. Ptolemeos zaman›nda kurulmufltur. Eski ça¤lar-
da ve Orta Ça¤’da sanat yap›tlar› halka kiliselerde ya da aç›k ha-
vada meydanlarda gösteriliyordu. Sonralar› 14. ve 15. yüzy›ldan
bafllayarak Antik Roma ve Rönesans ‹talyas›’nda belirmeye bafl-
layan “özel koleksiyoncular” sayesinde bugünkü müzelerin te-
meli at›ld›. Bu kifliler Avrupa’da uluslararas› bir kurulufl meyda-
na getirerek, gerek sanatsal gerekse tabiat bilimlerine ait nesne-
leri sergilemekten çok, s›rf toplamak amac›yla çaba gösterdiler.
Eski paralar, heykeller, de¤erli eflyalar gibi arkeolojik sanat ya-
p›tlar› ya da bitkiler, elyazmas› kitaplar gibi bilimsel nesneler
koleksiyonlara konu oldu. Bugünkü anlamdaki müzelerin ilki
1683’te ‹ngiltere’de Oxford Üniversitesi’nde aç›ld›. “Ashmole
Müzesi” ad›n› alan müze, koleksiyonculardan Elias Ashmole’un
toplad›¤› yap›tlardan meydana geliyordu. 1759’da kurulan
Londra’da British Museum ise Sir Hans Sloane’›n eski eflya ko-
leksiyonunu ‹ngiliz Parlamentosu’na hediye etmesiyle kuruldu.
Frans›z Devrimi s›ras›nda krallar›n özel koleksiyonlar›n›n bulun-
du¤u Louvre, halka aç›k bir müze oldu (1793). Bunu 1819’da
aç›lan Madrid’deki Prado Müzesi izledi. 1930’da ise Berlin’de
Altor Museum aç›ld›. Amerika’daki ilk müze 1773’te Güney Ca-
rolina’da kurulan Charleston Müzesi’dir. 20. yüzy›lda bütün
dünyada müzelerin say›lar› artt›. Örne¤in Almanya’da 1900-
1920 y›llar› aras›nda 179 müze kuruldu. Sergileme ve sunma
