NÂZIM H‹KMET
489
Ça¤’da natürmort dinî amaçlarla kullan›ld›. Din d›fl› ve gerçek
anlamda natürmort ise 14. yüzy›lda görülmeye baflland›; 17.
yüzy›lda doru¤una ulaflt›. Rembrandt, Caravaggio, Velasquez
olmak üzere birçok ressam natürmort çizdi. 18. yüzy›l›n en bü-
yük natürmort ressam›, Chardin oldu. Yeni klasikçilerin bu re-
sim türünü küçümsemelerine karfl›n romantikler yeniden can-
land›lar. Natürmort, ça¤dafl sanatta da önemli bir yer tuttu. Ga-
ugin ve Cézanne, kübistler, Salvador Dali gibi gerçeküstücüler
bu alanda yap›tlar verdi.
NAYIR, Yaflar Nabi
(1908 Üsküp-1981 ‹stanbul), flair,
yazar. Ortaö¤renimini Galatasaray Lisesi’nde tamamlad› (1929).
Banka memurlu¤u, gazetecilik yapt› (1940-1943), Türk Dil Ku-
rumu’nda (1940-1943), Millî E¤itim Bakanl›¤› Tercüme Büro-
su’nda (1943-1946) çal›flt›. Cevdet Kudret, Vasfi Mahir, Sabri
Esat, Kenan Hulusi, Ziya Osman, Muammer Lütfi ile Yedi Me-
flale hareketine kat›ld›. Serveti Fünun, Yeni Kitap, Hayat, Muhit,
Ç›¤›r (1926-1933), kendi ç›kard›¤› Varl›k (15 Temmuz 1933)
dergilerindeki fliir ve yaz›lar›yla tan›nd›. Millî E¤itim Bakanl›¤›
klasikler dizisinde, kurdu¤u Varl›k Yay›nevi’nin çeflitli dizilerin-
de çevirileri, antolojileri, edebiyat ve toplum sorunlar›na de¤i-
nen yaz›lar›n› bir araya getiren kitaplar› ç›kt›. Yay›n hayat›na 46
y›l yapt›¤› hizmet nedeniyle Kültür Bakanl›¤› Büyük Ödülü’nü al-
d› (1979). Bafll›ca yap›tlar›: “Kahramanlar” (fliirler, 1929), “Bir
Kad›n Söylüyor” (roman, 1931), “Onar M›sra” (fliirler, 1932),
“Mete” (manzum oyun, 1933), “Adem ve Havva” (roman,
1932), “‹nk›lâp Çocuklar›” (manzum oyun, 1933), “Befl Devir”
(manzum oyun, 1933), “Köyün Namusu” (oyun, 1935), “Bu da
Bir Hikâyedir” (öyküler, 1935), “Edebiyat›m›z›n Bugünkü Mese-
leleri” (inceleme, 1937), “Nereye Gidiyoruz” (toplumsal yaz›lar,
1946), “Y›llar Boyunca” (edebiyat yaz›lar›, 1959), “Atatürk Yo-
lu” (1966), “Y›llar Boyunca Edebiyat Dünyam›z” (1971), “Dost
Mektuplar›” (1972), “De¤iflen Dünyam›z” (1973), “Ça¤›m›za
Ters Düflenler” (1975).
NAZIM,
belli ölçüye ve uyak düzenine ba¤l› anlat›m yolu.
Arapça nazm sözcü¤ü “dizme, s›ralama, düzene koyma” anla-
m›ndad›r. Eskiden naz›m yazanlara nâz›m, naz›m biçimindeki
yaz›lara manzum, küçük naz›m parçalar›na da manzume denil-
mifltir. Naz›mda amaç, ahenkli, etkili anlat›md›r. Bu nedenle na-
z›m cümlesi biçiminde nitelenebilecek m›sralarda, nesirde ol-
du¤u gibi sözdizimi kurallar›na uymak zorunlu de¤ildir. Nazm›n
üç temel ögesi vard›r: Vezin (ölçü), kafiye (uyak) ve naz›m biçi-
mi. Ses de¤eri ya da hece say›s› eflitli¤ine dayanan vezinle, ses
benzerli¤ine dayanan kafiyeden ahengi sa¤lamada yararlan›l›r.
M›sralar›n kümelenifli ve kafiyelerin s›ralan›fl düzeni ise naz›m
biçimlerini oluflturur. Bütün uluslar›n yaz› öncesi dönemlerin-
de, ölçülü, uyakl› oldu¤u için kolayca bellenen, ezberlenen naz-
m›n, nesirden önce do¤up geliflti¤i bilinmektedir. Yaz›n›n kulla-
n›lmaya bafllanmas›ndan sonra da, bask› tekni¤inin ilkelli¤i, ya-
z›lan yap›tlar›n ço¤alt›lmas›n›n zorlu¤u, nazm›n kullan›m alan›-
n›n daha genifl olmas›na yol açm›flt›r. Nesirde bile secili anlat›-
ma gidilmesi, nazm›n özelliklerinden yararlan›lmas›, giderek
naz›m biçiminde sözlükler düzenlenmesi de bunun sonucudur.
Felsefenin ve bilimlerin geliflmesi, matbaan›n kullan›m›, nazm›n
bu yayg›nl›¤›n› s›n›rlam›flt›r. Denilebilir ki uygarl›¤›n anlat›m yo-
lu nesirdir. Türk edebiyat›nda da, nazm›n, Tanzimat’tan bafllaya-
rak an›lan yayg›nl›¤›n› yitirdi¤i görülür. Nazm›n üç ana ögesi
olan ölçü, uyak ve naz›m biçimi, Türk edebiyat›n›n geliflim sü-
recinde, gerek belli dönemlerde gerekse divan ve halk edebiya-
t›nda farkl› özellikler gösterir. Bu ögelerden, belli bir ölçüye
ba¤l› dizelerin kümelenifli; uyak düzeni, uzunluk-k›sal›k, bö-
lümlenifl gibi biçimsel kurallar›n belirledi¤i naz›m biçiminin
edebiyat tarihimizde önemli bir yer tuttu¤u görülür. Eski Türk
edebiyat›nda, kuramc›lar birbirinden ay›rsalar da naz›m ile fliir
bir tutulmufltur. Buna fliirde ölçü, uyak, naz›m biçimi ögelerinin
temel al›nmas› neden olmufltur. Oysa manzum bir parçan›n fliir
say›labilmesi için sanat de¤eri tafl›mas› gerekir. Her fliir naz›m-
d›r, ama her naz›m fliir de¤ildir. Çünkü fliirin, manzum olmas›,
yani naz›m biçiminde yaz›lmas› ya da söylenmesi yetmez. Na-
z›m salt bir anlat›m yoludur. Bu anlat›m yolunun sanatsal de¤er
tafl›yacak biçimde kullan›lmas›yla fliire ulafl›labilir.
NÂZIM H‹KMET
(1901 Selânik-1963 Moskova), flair. So-
yad› Ran’d›r. ‹lkö¤renimini Göztepe Taflmektep, Galatasaray Li-
sesi ilk bölümü, Niflantafl› Numune Mektebi’nde tamamlad›. Befl
y›l okudu¤u Bahriye Mektebi’nden sa¤l›k nedeniyle ayr›lmak zo-
runda kald›. Millî Mücadele’ye kat›lma amac›yla Anadolu’ya
geçti (Ocak 1921). Bolu Lisesi’nde k›sa süre ö¤retmenlik yapt›
(1921). Bir süre Batum’da kald›ktan sonra Rusya’ya giderek
Moskova Do¤u Üniversitesi’nde (Kutv) ekonomi ve toplumbilim
okudu (1922-1924). Yurda döndü. Ayd›nl›k dergisinde ç›kan fli-
irlerinden ötürü “g›yaben” mahkûmiyet karar› verildi¤ini ö¤re-
nince yeniden Sovyetler Birli¤i’ne gitti. Af yasas›n›n ç›kmas›
üzerine döndü¤ünde bir süre Hopa cezaevinde tutuklu kald›
(1928). ‹stanbul’a yerleflerek çeflitli gazete ve dergilerde, film
stüdyolar›nda çal›flt›. ‹lk oyunlar›n›, fliir kitaplar›n› yay›mlad›
(1928-1932). Bir süre tutukland›ktan sonra Cumhuriyet’in 10.
Y›ldönümü’nde serbest b›rak›ld›. Akflam, Son Posta, Tan gaze-
telerinde f›kra yazarl›¤› (Orhan Selim takma ad›yla), baflyazarl›k
yapt›. Yaflam›n›, oyun, roman, fliir, f›kra türündeki çal›flmalar›y-
la sürdürdü (1933-1938). 29 Mart 1938’de Harp Okulu Komu-
tanl›k Askerî Mahkemesi karar›yla Askerî Ceza Kanunu’nun 94.
maddesi gere¤ince 15 y›l Donanma Komutanl›¤› Askerî Mahke-
mesi’nin 29 A¤ustos 1938 günlü karar›yla 30 y›l hapse mahkûm
edildi. T.C. Kanunu’nun 77 ve 68. maddeleri uyar›nca cezas› 28
y›l 4 aya indirildi. Temmuz 1950’de ç›kar›lan af yasas› kapsam›-
na al›nmas› için ad›na dergi ç›kar›ld›. Çeflitli anlay›fltaki düflün,
sanat, bilim adamlar›, hukukçular sorumlu makamlara baflvur-
dular. Geri kalan cezas› affedilerek tahliye edildi. Bir süre sonra
Türkiye’den ayr›ld›. Ölümüne de¤in Sofya, Varflova ve Mosko-
va’da yaflad›. Hece ölçüsüyle yazd›¤› ilk fliirleri Celal Sahir’in
(Erozan) yay›mlad›¤› Birinci Kitap, ‹kinci Kitap (1919-1920)
dergilerinde ç›kt›. Daha sonra Ayd›nl›k, Resimli Ay, Hareket, Re-
simli Herfley, Her Ay vb. (1924-1937) dergilerinde yazd›. Ceza-
evinde bulundu¤u y›llar fliirleri ‹brahim Sabri, Mazhar Lütfi tak-
ma adlar›yla ya da imzas›z olarak, Yeni Edebiyat, Ses, Yürüyüfl,
Gün, Y›¤›n, Bafltan, Bar›fl, Nâz›m Hikmet dergilerinde (1940-
1950) yay›mland›. “Kuvay› Milliye Destan›” Havadis gazetesin-
de tefrika edildi (‹zmir, 1946). ‹lk yenilikçi giriflimlerini birleflti-
