N‹⁄BOLU SAVAfiI
494
N‹⁄BOLU SAVAfiI,
Osmanl› Devleti ile Haçl› Ordusu ara-
s›nda Ni¤bolu önünde yap›lan savafl (25 Eylül 1396). I. Bayezit
döneminde Osmanl› kuvvetlerinin çok uzun süre Bizans’› kuflat-
mas›, Balkanlar’da çok h›zl› bir ilerleme göstermesi karfl›s›nda
bir yandan papan›n k›flk›rtmalar›, di¤er yandan Macaristan’›n
kendini Osmanl› tehdidi alt›nda hissetmesi üzerine Avrupa’da
büyük bir Haçl› Ordusu haz›rland› ve Macaristan Kral› Sigis-
mond’un komutas›nda 1396 bahar›nda Osmanl› s›n›rlar›n› aflt›.
Haçl› Ordusu’ndaki asker say›s› hakk›nda 100.000 ile 200.000
aras›nda de¤iflen rakamlar ileri sürülmektedir. Haçl›lar Tuna’y›
geçip Vidin ve Orsova kentlerini alarak Ni¤bolu Kalesi önlerine
geldiler ve kaleyi kuflatt›lar. Haçl›lar›n s›n›r› geçti¤ini ‹stanbul
önlerinde haber alan I. Bayezit, yan›ndaki 10.000 kifliyle derhal
harekete geçti. Anadolu ve Rumeli kuvvetleri padiflaha Edirne’de
kat›ld›lar. Ni¤bolu Savafl›’na kat›lan Osmanl› Ordusu’nun asker
say›s› hakk›nda 50.000 ile 60.000 aras›nda de¤iflen rakamlar
verilmektedir. Her iki ordu Ni¤bolu Kalesi önünde karfl› karfl›ya
geldi. Haçl› Ordusu’nda savafl öncesinde toplanan savafl mecli-
sinde, Osmanl› savafl usullerini iyi bilen Macar Kral› Sigismond
ihtiyatl› bir plân teklif etti. Sigismond’un bu plân›na göre, önce
Osmanl› Ordusu’na karfl› Eflâk süvarileri öncü olarak gönderile-
cek, as›l Macar Ordusu yeniçerileri karfl›layacak, Frans›z flöval-
yeleriyse ihtiyatta kalacakt›. Frans›z flövalyeleri savafl›n en kritik
an›nda Osmanl› merkezine yüklenerek, zaferi elde edeceklerdi.
Ancak Osmanl› savafl usullerini bilmeyen ve düzenli, taktik
plânlara dayal› savafl usullerinden çok, teke tek, Orta Ça¤ flöval-
ye savafl kurallar›na al›flk›n olan Frans›zlar geri plânda kalmay›
gururlar›na yediremediler, daha savafl›n bafl›nda gelifligüzel
sald›r›ya geçtiler. Osmanl› savafl plân› gere¤ince merkezde ye-
niçeriler, onlar›n sa¤ ve sollar›nda kap›kulu süvarileri ve kanat-
larda da Anadolu ve Rumeli süvarileri yer alm›flt›. Frans›z flöval-
yeleri sald›r›ya geçince, k›sa süre içinde Osmanl› k›skac› içine
düfltüler. Macar Kral› Sigismond’un onlar› kurtarmak için yapt›-
¤› çabalar sonuç vermedi. Bunun üzerine Sigismond savafl ala-
n›n› terk ederek memleketine çekildi ve Tuna’da bekleyen bir
Venedik gemisine s›¤›narak ‹stanbul’a kaçt›. Frans›z flövalyele-
rinin Kont Nevers (Korkusuz Jean) ve Philippe d’Artois gibi
yüksek rütbeli komutanlar› esir oldular.
N‹⁄DE,
‹ç Anadolu Bölgesi’nin orta K›z›l›rmak bölümünde il
ve bu ilin merkezi olan kent. En genifl k›sm› ‹ç Anadolu’da kal-
makla beraber, güney kesimi (Uluk›flla ilçesi) Akdeniz Bölge-
si’nin Orta Toroslar yöresine girer. Kuzeybat›da Aksaray, kuzey-
de K›rflehir, kuzeydo¤uda Nevflehir, do¤uda Kayseri ve Adana,
güneyde ‹çel ve bat›da da Konya illeriyle s›n›rlanan Ni¤de’nin
yüzölçümü 7.312 km
2
dir. (1989’da yap›lan yönetsel bir de¤iflik-
likle ilin kuzeybat› kesimindeki topraklar yeni kurulan Aksaray
iline ba¤land›). Fizikî co¤rafya: Yer flekilleri bak›m›ndan olduk-
ça sade bir görünüfl tafl›r. Bu bak›mdan, birbirinden belirli fle-
kilde farkl› iki üniteden meydana gelir: 1) Kuzeyde Tuz Gölü ça-
na¤›na ve güneyde de Konya Ovas›’na do¤ru e¤imli ve ortalama
olarak 1.200 m. yükseklikte platolar. Obruk Platosu’nun do¤u
kesimini meydana getiren bu düzlükler, il topraklar›n›n en genifl
bölümünü kaplar. 2) ‹lin güney, merkezî kesiminde yer alan vol-
kanik da¤larla, güneydo¤uda komflu oldu¤u Orta Toroslar. Vol-
kan konileri, il merkezi Ni¤de’nin kuzeybat›s›nda, genifl bir kitle
hâlinde bat›ya do¤ru yay›l›r: Melendiz kitlesi ve onun da bat›s›n-
da Hasanda¤› kitlesi. Melendiz kitlesinin en yüksek doru¤u
3.000 m.ye yaklafl›r. Yaln›z Ni¤de ili topraklar›n›n de¤il, bütün
‹ç Anadolu’nun Erciyefl’ten sonra en yüksek, en görkemli volkan
konisi olan Hasanda¤› kitlesinin iki doru¤u 3.000 m.yi aflar (Kü-
çük Hasanda¤› 3.069, Büyük Hasanda¤› 3.268 m.). Uluk›flla’n›n
güneyinde Akdeniz Bölgesi’ne girmesine karfl›n, Ni¤de ilinde
de, ‹ç Anadolu’nun komflu illerinde oldu¤u gibi, orta derecede
karasal, nispeten az ya¤›fll› bozk›r iklimi egemendir. ‹l merkezi
Ni¤de’de y›l›n en so¤uk ve en s›cak aylar›n›n ortalamalar› -0,4º
ve 22,6º dir. Y›ll›k ya¤›fl tutar› 351 mm.dir (bu ya¤›fl›n %34’ü
k›fl, %36’s› ilkbaharda düfler). ‹l topraklar›nda büyük akarsu
yoktur. Fakat kaynaklar›n› yukarda ad› geçen yüksek da¤lardan
alan ve ilkbaharda eriyen karlarla bol su tafl›yan küçük akarsu-
lar›n ço¤u Seyhan’a kar›fl›rlar. Bir k›sm› ise ‹ç Anadolu’da genifl
yer kaplayan “kapal› havzalara” ve K›z›l›rmak’a yönelirler. Bu su-
lar›n baz›lar› üzerinde, sulamada büyük yarar sa¤layan barajlar
kurulmufltur (Gebere, Gümüfller, Akkaya ve 11,7 km
2
yüzölçü-
müyle en büyü¤ü Mamasun gibi). Nüfus: Cumhuriyet dönemin-
den önce Konya’ya ba¤l› bir sancak olan Ni¤de, dönemin ilk y›l-
lar›nda il hâline getirilmifl, 1933’te Aksaray’›n ilçeye çevrilme-
siyle s›n›rlar› genifllemifl, 1954’te Gülflehir, Ni¤de’den al›narak
Nevflehir’e ba¤lanm›flt›r. Ekonomi: Baz› yeralt› kaynaklar› ve sa-
nayi kurulufllar›na karfl›n (c›va, antimon, volfram, çinko, demir;
çimento, yem ve süt mamulleri fabrikalar› gibi), Ni¤de ili ekono-
misi tar›m ve hayvanc›l›¤a dayan›r. Bafll›ca toprak ürünleri pata-
tes, flekerpancar›, bu¤day, arpa, elma, karpuz, kavun ve üzüm-
dür. Büyükbafl hayvan da beslenmekle beraber, Ni¤de ili küçük-
bafl hayvan say›s› bak›m›ndan ‹ç Anadolu’nun bafll›ca merkezle-
rinden biridir. Ulafl›m: 150 km’lik demiryolu dahil, Ni¤de ili de-
mir ve karayollar›yla ‹ç Anadolu ve Akdeniz k›y›lar›n› birbirine
ba¤layan bir geçifl bölgesidir. Güneyden Çukurova üzerinden
gelen demir ve karayollar› Orta Toroslar’› aflt›ktan sonra Uluk›fl-
la yak›n›nda, Kayseri yönünden gelen demir ve karayolu ile ba¤-
lan›r. Karayolu Ni¤de’nin 20 km. kuzeyinde ayr›ca Nevflehir’den
gelen flose ile birleflir. Nihayet bu yol a¤›, Konya ve Ankara yön-
lerinden gelen yollarla da, yine Ni¤de ili içinde ba¤lan›r. Bu
avantajl› durumu nedeniyle Ni¤de karayolu tafl›mac›l›¤›nda ge-
liflmifl bir ildir ve ekonomisinde önemli bir rol oynar. ‹l merke-
zi Ni¤de, bat›da Melendiz Da¤lar› ile K›rkp›nar Da¤lar› aras›nda
dar bir oluk meydana getiren Ni¤de (ya da Karasu) Vadisi’nde
kurulmufltur. ‹ç Anadolu’nun önemli bir tar›m (özellikle meyve-
cilik) ve hayvanc›l›k merkezi olan kentin nüfusu 1927’de 10.000
kadard›, 1997’de ise 158.057’ye ulaflm›flt›r.
N‹JER
(Fr. ve ‹ng.: Niger), Kuzey Merkezî Afrika’da devlet.
Do¤uda Çad, güneyde Nijerya, Benin ve Burkina Faso; bat›da
Mali, kuzeyde ise Cezayir Sahras› ve Libya ile s›n›rlan›r. Yüzöl-
çümü 1.186.408 km
2
, nüfusu 9.455.185’tir (1998), baflkenti ve
en kalabal›k merkezi Niamey, öteki kentleri Zinder, Maradi ve
Tahoua’d›r. Nüfusun %85’i Müslüman’d›r. 1890’dan beri Fran-
sa himayesinde bulunan ve 1922’de koloni hâline getirilen Ni-
jer, 1960’ta ba¤›ms›zl›k kazanm›flt›r. 1974’e dek devlet baflkan-
l›¤› yapan Hamani Diori kurakl›¤›n neden oldu¤u k›tl›klar›n ar-
