NARS‹SL‹K
488
sinden oluflur. Lüle, ortas› delik olup çamurdan yap›l›r. Bu k›s-
ma tömbeki sar›l›r. Lülenin oturdu¤u su bulunan cam, s›rçadan
yap›lm›fl sürahi biçimli bir gövdeye sahiptir. Bu gövdeye ba¤l›,
kehribardan yap›lan “marpuç”, duman› çekmeye yarar. Marpu-
cun ucuna da “imame” ad› verilen a¤›zl›k tak›l›r. Duman bura-
dan çekilir. Nargile, ilk kez Hindistan’da “Nercil” ad› verilen bir
a¤ac›n kabu¤undan yap›lm›flt›r.
NARS‹SL‹K,
kiflinin kendine hastal›kl› tutkunlu¤u. Terim,
güzelli¤iyle ünlü efsane kiflisi Narsis’in ad›ndan gelir. Narsis bir
gün su yüzünde gördü¤ü kendi imgesine vurulmufl, bu imgeyi
ele geçiremeyece¤ini anlay›nca eriyip yok olmufl, çiçek biçimi-
ne (nergis) girmifltir. Narsislik bir cinsel sap›kl›kt›r ve kendine
ba¤›ml›l›kla belirgindir. Narsislik psikanaliz okuluna göre psi-
koseksüel geliflimin bir evresini karfl›lar. Okulun baz› kiflileri bu
evrenin varl›¤›ndan kesinlikle söz edilemeyece¤ini bildirirler.
NASA,
Amerikan Uzay ve Havac›l›k Araflt›rmalar› Merkezi
(
N
ational
A
eronautics and
S
pace
A
dmnistration). 1958’de
kuruldu. Örgüt yaln›zca uzay ve havac›l›k konular›nda bilimsel
araflt›rmalar yapmakla yetinmez. Amerikan hava kuvvetlerinin
sorunlar›yla da u¤rafl›r. Dünya ülkelerindeki türlü geliflmeler de
bu örgütün ilgi alan› içindedir.
NASRETT‹N HOCA
(?-?), ince nükteli, düflündürücü ve
güldürücü f›kralar›yla ünlü f›kra kahraman›. Yaflam› üzerindeki
bigiler aras›nda Sivrihisar Müftüsü Hasan Efendi’nin “Mecmua-
i Maarif” adl› kitab›ndakiler do¤ruya yak›n kabul edilmifltir. Siv-
rihisar’›n Horto köyünde do¤du¤u, köy hocas› olan babas›ndan
Arapça ve din bilgisi dersleri ald›¤›, babas›ndan sonra bir süre
köyünde imaml›k etti¤i, daha sonra Akflehir’e yerleflti¤i yaz›l-
m›flt›r. K›z› Fatma’ya ait oldu¤u anlafl›lan bir mezar tafl›ndaki ta-
rihlerle de bu bilgiler do¤rulanmakta, 13. yüzy›lda Selçuklular
döneminde yaflad›¤› kabul edilmektedir. Nasrettin Hoca, ça¤dan
ça¤a, okumufl, okumam›fl, Türkçeyi konuflan her kuflaktan de-
¤iflik toplumsal s›n›f ve tabakalardaki insanlar›n benimsedi¤i
f›kralar›yla halk zekâs›n›n simgesi olmufltur. Genellikle insanla-
r›n günlük yaflam içindeki tutum ve davran›fllar›, devletli-tâbi,
paral›-paras›z, güçlü-güçsüz, esnaf-halk, yönetilen-yöneten, in-
san ve hayvan iliflkileri ifllenerek, insan›n ussal güçlerine ba¤-
lanmak istenmifl olan f›kralarda bilgece bulufllar ve düflündür-
me özelliklerinin yan› s›ra güldürü havas›, amac› zenginlefltiren
bafll›ca ögeler aras›ndad›r. Bafla gelen s›k›nt› ve açmazlardan bir
yolunu bulup ç›k›vermek, genel bir iyimserlik havas›, kimi za-
man da yaflam› saran toplumsal koflullar› alabildi¤ine tafllama,
zaman içinde Hoca’n›n f›kralar›na eklemelerin yap›lmas›na yol
açm›fl, halk fliirimizde oldu¤u gibi ortak bir nitelik kazand›rm›fl-
t›r. ‹lkin Çaylak Tevfik’in derlemesinden (1885) sonra Nasrettin
Hoca f›kralar›n›n çeflitli bas›mlar› yap›lm›fl, Orhan Veli Kan›k’›n
fliir diliyle yazd›klar› da de¤iflik bir güzellik getirmifltir.
NAfi‹T, Adile
(1930 ‹stanbul-1987 ‹stanbul), tiyatro ve si-
nema oyuncusu. Ünlü tiyatro oyuncusu Naflit’in k›z›d›r. Karaca
Tiyatrosu, Gönül Ülkü-Gazanfer Özcan Tiyatrosu gibi özel top-
luluklarda sahneye ç›kt›. Yedi Kocal› Hürmüz, fiensaz›n Bülbül-
leri gibi müzikallerde, Hababam S›n›f›, Renkli Dünya, gibi film-
lerde oynad›. ‹flte Hayat filmindeki rolüyle 1976 Antalya Film
Festivali’nde en iyi kad›n oyuncu ödülünü ald›.
NATO,
Kuzey Atlantik ‹ttifak› Örgütü’nün k›sa ad› (
N
orth
A
t-
lantic
T
reaty
O
rganization). ‹ttifak 4 Nisan 1949’da 12 ülkenin
temsilcilerinin Washington’da imzalad›klar› antlaflmayla kurul-
du. Kurucu ülkeler Belçika, Kanada, Danimarka, ‹talya, Lüksem-
burg, Fransa, ‹zlanda, Hollanda, Norveç, Portekiz, ‹ngiltere ve
ABD idi. NATO ittifak›na 1951’de Türkiye ve Yunanistan,
1954’te Federal Almanya, 1982’de ‹spanya kat›ld›lar. Antlaflma
14 maddeden oluflur. Bunlar›n en önemlileri, ittifak›n kapsad›¤›
bölgeleri belirleyen 6. madde ve bir Sovyet sald›r›s› hâlinde üye
devletlerin yükümlülüklerini belirten 5. maddedir. 6. maddede
ittifak›n kapsad›¤› alan Avrupa ve Kuzey Amerika’da üye ülkele-
rin topraklar›, Türkiye, Fransa’n›n Cezayir’deki topraklar› olarak
belirlenir (Fransa’n›n Cezayir’deki varl›¤› 1962’de sona erdi).
Örgütün genel politikalar›n›, üye ülkelerin temsilcilerinden olu-
flan Kuzey Atlantik Konseyi saptar. Konseyin çal›flmas›nda çok
önemli bir organ genel sekreterliktir. Ayr›ca konseye ba¤l› bir-
kaç sivil komite vard›r. Bunlar›n ikisi askerî altyap› yat›r›mlar›y-
la ilgilenen komite ve üye ülke hükümetlerinin askerî program-
lar›n›, ittifaka yapmay› taahhüt ettikleri katk›lar aç›s›ndan denet-
leyen komitedir. Konseye ba¤l› olarak faaliyet gösteren komu-
tanl›klar›n en önemlileri SACEUR (“Supreme Allied Comman-
der in Europe”-Avrupa Yüksek Müttefik Komutanl›¤›) ve SAC-
LANT’t›r (“Supreme Allied Commander Atlantic”-Atlantik Yük-
sek Müttefik Komutanl›¤›). Avrupa’n›n savunmas›n› üstlenen
SACEUR, Güney Avrupa ve Akdeniz’e yönelik iki alt komutanl›-
¤a sahiptir. Kurulduktan sonra NATO’nun önemli sorunlar›, üye
ülkelerin sahip olacaklar› silâhl› kuvvetlerin nitelikleri ve nice-
likleri, Almanya’n›n ittifaka yapaca¤› toplam katk›n›n miktar›,
Birleflik Devletler’in ittifaka ay›raca¤› asker ve silâh miktar› oldu.
1966’da Fransa’n›n, ABD’nin NATO’daki egemen konumunu
elefltirerek NATO’n›n askerî kanad›ndan çekilmesi üzerine genel
karargâh Paris’ten Brüksel’e tafl›nd› (1967). Yunanistan, Türki-
ye’nin K›br›s’a müdahalesi nedeniyle 1974’te NATO’nun askerî
kanad›ndan çekildi (1980’de geri döndü). ABD de ayn› nedenle
Türkiye’ye silâh ambargosu uygulad›. Türkiye’nin NATO’yla ilifl-
kileri 1980’den sonra düzelmeye bafllad›. Daha sonra ABD ile
SSCB aras›nda imzalanan orta menzilli nükleer füzeler antlafl-
mas› (Aral›k 1987), NATO taraf›ndan desteklendi. Bu füzelerin
kald›r›lmas›yla do¤acak bofllu¤un baflka savunma sistemleriyle
giderilmesi ve konvansiyonel silâhlarda modernlefltirilmeye gi-
dilmesi önerildi. Pershing ve Cruise füzelerinin sökülmesine
baflland›. 1996 Mart›nda Fransa, birlikten ayr›lmamakla birlikte
askerî güçlerini NATO’dan çekti; Aral›k 1995’te yeniden askerî
komiteye kat›ld›. May›s 1997’de NATO, Rusya ile Varflova Pakt›
üyelerini ittifaka girmelerini sa¤layan bir anlaflma imzalad›. Bu-
na ba¤l› olarak ayn› y›l Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti,
Mart 1999’da ittifaka kat›ld›.
NATÜRMORT,
konusu, hareketsiz ya da cans›z varl›klar
olan resim, ölüdo¤a. Natürmortun konusunu, kopar›lm›fl çiçek-
ler, meyveler, avlanm›fl hayvanlar, vazo, kitap gibi eflyalar olufl-
turur. Eski Ça¤’dan beri yap›lagelmifl bir resim tipidir. Orta
