NES‹N, Aziz
491
NEFR‹T,
böbrek iltihab›. Tehlikeli bir hastal›k olup ortaya ç›-
k›fl nedenleri çeflitlidir. Bulafl›c› hastal›klardan sonra, difl ilti-
haplanmalar›, sinüzit, ilaç zehirlenmeleri, kontorit, fosforit, ar-
senik ve kurflun zehirlenmeleri, nikris ve diyabet hastal›klar›n-
dan sonra oluflan nefrite “had nefrit” denir. Belirtileri, titreme,
atefl, bafl ve bel a¤r›lar›, kusma, idrar azalmas› ve kuvvetten
düflmedir. Genellikle 50 yafl›ndan sonra görülen, fazla alkol kul-
lanmak, proteinli besin düflkünlü¤ü nedeniyle oluflan cinsine
ise “müzmin nefrit” denir. Belirtileri zay›flama, asabiyet, mide
bozuklu¤u, bafl dönmesi, unutkanl›k, ödemler, yüksek tansiyon,
bayg›nl›k, göz a¤r›lar› ve burun kanamalar›d›r.
NEH‹R
→
IRMAK
NEKTAR,
tozlaflman›n böcekler yard›m›yla oldu¤u birçok çi-
çekte, özel bezler taraf›ndan salg›lanan flekerli s›v›, balözü. Çi-
çeklerden nektar almaya gelen böcekler bu s›rada vücutlar›na
polenleri de bulaflt›r›r ve onlar› baflka çiçeklere tafl›yarak döllen-
meyi sa¤lar. Ar›lar›n bal yap›m›nda kulland›¤› en önemli mad-
delerden biri de nektard›r. Ayr›ca Yunan mitolojisinde, içenleri
ölümsüzlü¤e kavuflturan ve tatl› k›rm›z› flaraba benzeyen tanr›
içkisinin ad› da “nektar”d›r.
NEMRUT DA⁄I,
Do¤u Anadolu’da, Van Gölü’nün güney-
bat›s›nda, Bitlis ili içinde volkanik da¤. Üzerinde genifl krater
gölünün yer ald›¤› sönmüfl bir volkan konisi olan Nemrut, Van
Gölü çana¤›n› Mufl Ovas›’ndan ay›r›r. Yüksekli¤i 2.828 m.
NENE HATUN
(1857 ?-1955 Erzurum), Türk kad›n kahra-
man. 1877-1878 Osmanl›-Rus Savafl›’nda Ruslar›n eline geçen
Aziziye Tabyalar›’n› geri almak için giriflilen savaflta yararl›klar
gösterdi. Tabyalar›n geri al›nmas›nda onun çabalar› ve teflviki
önemli rol oynad›. 1955’teki Anneler Günü’nde “Anneler Anne-
si” seçildi.
NEPAL
(Fr.: Népal, ‹ng.: Nepal), Asya’da Himalaya Da¤lar›
bölgesinde devlet. Kuzeyde Tibet ile güneyde Hindistan aras›n-
da kal›r. Yüzölçümü 147.181 km
2
, bafll›ca kentleri Bhadgaon,
Patan ve Biratnagar’d›r. Resmî dili Nepalce, halk›n›n ço¤unlu¤u
Hinduizm dinindendir. Ayr›ca Budist ve Müslüman az›nl›klar
vard›r. Oldukça kalabal›k olan nüfus, kuzeyde Himalayalar ile
güneyde Sivelik Da¤lar› aras›nda kalan vadiler ve havzalarda
toplanm›flt›r. Nepal, 14.-18. yüzy›llarda Budist Malka sülâlesi
taraf›ndan yönetildi. Halk, Mo¤ollar ile, güneyden gelen Hintli-
lerin kar›fl›m›d›r. 1768’de, bir Hindu sülâlesi Nepal’e egemen
oldu. 1792’de Çin’in bask›s› üzerine ‹ngiltere’ye yaklaflt›. Bu
yaklaflma, sonraki yüzy›lda s›k› bir iflbirli¤i hâline geldi. 1923’te
ba¤›ms›z bir devlet oldu. 1950’de bafl gösteren bir halk ayaklan-
mas›ndan sonra, 1951’de meflruti krall›k hâline geldi. 1962’de
kabul edilen anayasa uyar›nca yürütme yetkileri kral›n elinde
toplanm›flt›. Birçok devletin yard›m›yla uygulanan kalk›nma plâ-
n› ülkenin geliflmesine katk›da bulundu. Kral Mahendra,
1972’de öldü. Yerine geçen o¤lu, Birendra Bir Bikram, rejimde
bir de¤ifliklik yapmad›. Bask› rejiminin sürmesi 1972’de kar›fl›k-
l›klar›n ç›kmas›na yol açt›. D›flta ise Hindistan’a ba¤›ml› ekono-
mik durum ve d›fl politikan›n ba¤›ms›zlaflt›r›lmas› çal›flmalar›
bütün bu y›llar boyunca süregeldi. Birendra Nisan 1980’de de-
mokratikleflme sürecini bafllatt›. Ancak yap›lan halkoylamas›n-
da halk, mevcut sistemden yana oy kulland› (% 55). Kral, Ara-
l›k’ta s›n›rl› bir demokratikleflme getiren bir anayasa reformu
yapt›, ama partiler üzerindeki yasa¤› kald›rmad›. 1990 y›l›na ka-
dar yap›lan yo¤un protesto gösterileri karfl›s›nda Kral Birendra
geri ad›m atarak siyasî partilerin yeniden etkinlik göstermesine
izin verilece¤ini aç›klamas› ülkede bayram havas› yaratt›. fiubat
1990’da demokrasinin ülkeye yerleflmesi için muhalefet partile-
ri programlar›n› haz›rlamaya bafllad›lar.
NEPTÜN,
Günefl sistemi içinde yer alan sekizinci gezegen.
Günefl’e olan uzakl›¤› 4.490.000.000 km., çap› 52.299 kmdir.
Kütlesi Dünya’n›nkinin 17,45 kat›d›r. Hidrojen, helyum ve me-
tandan oluflan bir atmosferi vard›r. Kendi ekseni çevresindeki
dönüflünü 15 saat 48 dakikada, Günefl çevresindeki dönüflünü
de 164.788 y›lda tamamlar. Neptün’ün görünür yüzünün s›cak-
l›¤›n›n -205ºC dolay›nda oldu¤u hesaplanmaktad›r. Neptün’ün
1846 ve 1949 y›llar›nda keflfedilen iki uydusu vard›r. Bunlardan
“Triton”un Neptün’e uzakl›¤› 355.000 km., çap› 6.000 km.dir ve
gezegen çevresindeki dönüflünü 5,88 günde tamamlar. ‹kinci
uydu “Nereid”in çap› oldukça küçüktür (300 km. kadar) ve çok
bas›k bir yörünge üzerinde döndü¤ünden Neptün’e olan uzakl›-
¤› 1,3 milyon km. ile 10 milyon km. aras›nda de¤iflir. Gezegen
çevresindeki dönüflünü ise 359,9 günde tamamlar. Neptün ge-
zegeninin varl›¤›n›n bulunmas› astronomi matemati¤inin parlak
baflar›lar›ndan biridir. Uranus gezegeninin hareketlerinde belirli
bir aksama oldu¤unu, bunun baflka bir gezegenin varl›¤›ndan
ileri geldi¤ini anlayan gökbilimcilerden Leverrier, masa bafl›nda
yapt›¤› hesaplarla Neptün’ün yerini, çap›n›, dönüfl h›z›n› saptad›
(1845). Ayn› y›llarda ingiliz J.C. Adams da benzer düflünceden
hareketle ve yine hesapla Neptün’ü k⤛t üzerinde bulmufltu. Bu
gezegeni teleskopla ilk gören gökbilimci, gözlemlerini Leverri-
er’nin hesaplar›na dayand›ran Alman J. G. Galle’dir (1946).
NERG‹S,
birçeneklilerin nergisgiller familyas›ndan otsu bit-
ki, zerrin
(Narcissus).
So¤anla üretilen bir süs bitkisidir.
‹lkbaharda çiçek açar. Güzel kokulu ve kimi türlerinde beyaz, ki-
milerinde sar› olan çiçekleri ayr› ya da bir köksap üzerinde flem-
siye durumunda bulunur; aç›lmadan önce bir k›l›fla örtülüdür.
Meyvesi kapsül tipindedir.
NES‹N, Aziz
(1915 ‹stanbul-1995 ‹zmir), yazar. Ortaö¤reni-
mini Kuleli Askerî Lisesi’nde, yüksekö¤renimini Harp Okulu
(1937) ve Fen Tatbikat Okulu’nda tamamlad› (1939). ‹ki y›l ka-
dar Güzel Sanatlar Akademisi’nde okudu. ‹lk ürünleri olan fliir-
lerini Vedia Nesin takma ad›yla Yedigün dergisinde yay›mlad›.
Ordudan ayr›l›nca (1944) çeflitli gazetelerde (Karagöz, Tan) ça-
l›flt›. Tan Olaylar›’ndan sonra Tan gazetesinin kapanmas› üzeri-
ne bakkall›k, muhasebecilik, foto¤rafç›l›k, kitapç›l›k yapt›. Saba-
hattin Ali ile birlikte Markopafla (sonra Malumpafla, Merhumpa-
fla) mizah dergisini ç›kard› (1946). 1947’de bir yaz›s›ndan ötü-
rü hapis ve sürgün cezas›na çarpt›r›ld›. 1950’den sonra Akbaba,
Dolmufl, Yeni Gazete (1955), Akflam (1958), Tanin (1960), Gü-
nayd›n (1969) dergi ve gazetelerinde mizah öyküleri yay›mlad›,
