SEL‹M‹YE KIfiLASI
573
ald›. Ses ve müzik tekni¤i ö¤renimi için 1929 y›l›nda Paris’e git-
ti. Döndü¤ünde, ilk önemli konserini ‹stanbul’da verdi. Bundan
sonra sürekli konserler vermeye bafllad›. ‹stanbul Belediye Kon-
servatuvar› ‹cra Heyeti’nde görev alan Selçuk’un eski ve yeni bi-
çimde 150 bestesi vard›r. fiark› okuyuflundaki üslup, karakter ve
incelikle yeni bir tarz oluflturdu. Ayn› de¤iflik tarz bestelerinde
de görüldü. Bafll›ca besteleri: “Sevda ile Dinlendi bu Son fiark›
Sesinle”, “Yok Baflka Yerin Lûtfu ne Yazdan ne de K›fltan”, “Dö-
nülmez Akflam›n Ufkunday›z Vakit Çok Geç”, “Bu Hülyalar Di-
yar›nda”, “Sevgi Dillerde Yara”.
SELÇUK, Turhan
(1922 Milas), karikatürist ve mizahç›.
‹stanbul Üniversitesi’ndeki sanat tarihi ö¤renimini yar›da b›rak-
t›. Akbaba ve Aydede dergilerinde, Yeni ‹stanbul gazetesinde
karikatürler çizip çeflitli makaleler yazd›. Akis ve Yön dergileriy-
le Milliyet, Akflam ve Cumhuriyet gazetelerinde çal›flt›. Kardefli
‹lhan Selçuk’la birlikte 41 Buçuk ve Dolmufl adl› mizah dergile-
rini yay›mlad› (1956). 1971’de Ankara Sanatç›lar Derne¤i tara-
f›ndan “halk›n sanatç›s›” seçildi. “Abdülcanbaz” tipini yaratt› ve
bu tipin serüvenlerini anlatan resimli romanlarla ün kazand›.
Kat›ld›¤› yerli-yabanc› yar›flmalarda birçok ödül ald›, karikatür-
leri dünyan›n büyük bas›n organlar›nda yay›mland›. Yap›tlar›:
“Turhan Selçuk Karikatür Albümü” (1953), “140 Karikatür”
(1959), “Turhan-62” (1962), “Hiyeroglif” (1965), “Hal ve Gidifl
S›f›r” (1962), “Söz Çizginin” (1980).
SELÇUKLULAR,
Türkistan’daki O¤uz kabilelerini birleflti-
rerek Horasan ve ‹ran’da bir devlet kuran Müslüman-Türk hane-
dan›. Hanedan›n kurucusu Dokak o¤lu Selçuk Bey’dir. Selçuk
Bey’in torunu Tu¤rul Bey, ‹ran ve Irak’› fethederek sultan unva-
n›n› ald›. Tu¤rul Bey’in ye¤eni Alparslan ise, Bizansl›lar› Malaz-
girt’te yenerek Anadolu’yu Türkmen ak›nlar›na açt›, o¤lu Melik-
flah da Bizans’tan Afganistan’a kadar olan ülkeleri yönetti. Sel-
çuklular ailesinin iki büyük kolu Suriye ve Anadolu’da hüküm
sürdü.
→
ANADOLU SELÇUKLU DEVLET‹, BÜYÜK SELÇUK-
LU ‹MPARATORLU⁄U
SEL‹M III
(1761 ‹stanbul-1808 ‹stanbul), Osmanl› padiflah›.
III. Mustafa’n›n o¤ludur. Amcas› I. Abdülhamit’in yerine tahta
ç›kt› (1789). fiehzadeli¤inden beri yenilik yanl›s› olarak bilinirdi.
1787 y›l›nda bafllam›fl olan Avusturya ve Rusya savafllar›nda Os-
manl› Devleti güç durumdayd›. Ancak Frans›z Devrimi’nin etkile-
ri bu iki ülkeyi bar›fl yapmaya zorlad›. Avusturya ile Zifltovi
(1791) ve Çarl›k Rusyas› ile Yafl (1792) antlaflmalar› yap›ld›. III.
Selim’in dönemi, 1798’de Fransa’n›n M›s›r’a asker ç›karmas› ve
Suriye’ye sald›rmas› (Akka Kuflatmas›) d›fl›nda bar›fl içinde geç-
ti. Böylelikle, III. Selim’in düflündü¤ü yenilikler için uygun bir
ortam do¤du. Askerî alandaki yenilik, zamanla Yeniçeri Oca-
¤›’n›n yerini almas› düflünülen Nizam› Cedit ordusunun kurulu-
flu oldu. E¤itim alan›nda, birer askerî kurum olan Mühendisha-
nei Berrii Hümayun kuruldu ve Mühendishanei Bahrii Hümayun
gelifltirildi. Siyasî alanda önemli yenilik, Paris, Londra ve Viya-
na gibi önemli Avrupa baflkentlerinde sürekli elçiliklerin olufltu-
rulmas› oldu. Ancak, III. Selim bu giriflimlerinde baflar›l› olama-
d›. Baflta yeniçeriler olmak üzere yeniliklerden ürken çevreler ta-
rihte “Kabakç› Mustafa Ayaklanmas›” olarak bilinen ayaklanmay-
la III. Selim’i tahttan indirip hapsettiler ve yerine IV. Mustafa tah-
ta ç›kar›ld›. Rusçuk’ta bulunan Alemdar Mustafa Pafla, III. Selim’i
yeniden tahta ç›karmak için ordusuyla ‹stanbul’a girdi. Ancak III.
Selim öldürtüldü. IV. Mustafa tahttan indirildi, yerine II. Mahmut
padiflah oldu.
SEL‹M‹YE CAM‹‹,
II. Selim taraf›ndan, Edirne’de Mimar Si-
nan’a yapt›r›lan (1568-1574) cami. Mimar Sinan’›n 80 yafl›nday-
ken yapt›¤› ve “ustal›k eserim” diye nitelendirdi¤i Selimiye Ca-
mii, Edirne’nin en yüksek tepesinde yer al›r. ‹ç bölümüyle 1.575
m
2
, tümüyle 2.475 m
2
’lik bir alan› kaplar. Kesme tafltan yap›lan
Selimiye Camii, yerden yüksekli¤i 43,28 m., çap› 31,28 m. olan
kubbesiyle ilgi çeker. Bu bak›mdan, yine Mimar Sinan’›n “bu
kubbenin Ayasofya kubbesinden alt› zira kaddim ve dört zira de-
rinli¤in ziyade eyledim” deyifliyle, Bizans mimarîsinin afl›lmas›-
n›n örne¤i olarak gösterilir. Selimiye’nin kubbesi, 6 m. geniflli-
¤indeki kemerlerle birbirine ba¤lanan 8 büyük filaya¤›na oturur.
Köflelerde dört, mihrap yönünde bir yar›m kubbe, ana kubbeyi
destekler. Kubbe kasna¤›ndaki 32 küçük pencereyle, yüzlerdeki
üst üste 6 dizi hâlindeki çok say›da pencere, yap›y› ayd›nlat›r.
Önünde 18 kubbe ve 16 sütunla çevrili revak yer al›r. Ortada za-
rif bir mermer flad›rvan vard›r. Son cemaat yeri, kal›n, yuvarlak 6
sütun üzerine 5 kubbelidir. Selimiye Camii’nin 3,80 m. çap›nda,
70,89 m. yüksekli¤inde ve üçer flerefeli 4 minaresi vard›r. Ana
cephesindeki flerefelere tek yolla, öbür iki minarenin flerefeleri-
neyse ayr› ayr› yollardan ç›k›l›r. ‹çi ‹znik çinileriyle süslü olan ca-
mi, Osmanl› mimarîsinin ve dünyan›n say›l› baflyap›tlar›ndand›r.
SEL‹M‹YE KIfiLASI,
III. Selim taraf›ndan Üsküdar’›n gü-
neybat›s›nda Nizam› Cedit askerleri için yapt›r›lan k›flla (1800).
K›flla, Kanunu Sultan Süleyman’›n 1555’te yapt›rd›¤›, 17. yüzy›l-
dan sonra terk edilen ve 1794’te III. Selim taraf›ndan y›kt›r›lan
Üsküdar ya da Kavak Saray› yerine yapt›r›ld›. 1807 Yeniçeri
Ayaklanmas›’nda bu ilk k›flla yand›, II. Mahmut zaman›nda Mimar
Kirkor Amira Balyan’a kâgir olarak yeniden yapt›r›lmaya bafllan-
d›. Bir cephesi yap›ld›ktan sonra padiflah›n ölmesiyle, Abdülme-
cit zaman›nda devam edilerek di¤er üç cephesi uzun bir sürede
(1842-1853) tamamland›. K›flla oldukça genifl bir alan üzerinde-
dir (Marmara’ya bakan cephesi 267 m., yan cephesi de 200 m.
uzunluktad›r). Her cephesindeki kat say›s› farkl›d›r. 3.000 pence-
reyle ayd›nlanan binada 228 büyük oda vard›r. Dikdörtgen biçi-
