SERAM‹K
575
me yer vermedi. 1938 tarihli Cemiyetler Kanunu’nun 9. madde-
sinde s›n›f esasl› derneklerin yasaklanmas› sendikal çal›flmalar›
bütünüyle olanaks›z hâle getirdi. Bu hüküm ancak 1946’da çok-
partili dönemin bafllamas›yla kald›r›ld›. 1947’de “‹flçi ve ‹flveren
Sendikalar› ve Sendika Birlikleri Hakk›nda Kanun” yürürlü¤e
girdi. 1952’de ilk iflçi sendikalar› konfederasyonu olan Türk-‹fl
kuruldu. Bunu daha sonra Devrimci ‹flçi Sendikalar› Konfede-
rasyonu, Milliyetçi ‹flçi Sendikalar› Konfederasyonu ve Hak-‹fl
gibi baflka konfederasyonlar›n kuruluflu izledi. ‹flçiler ve iflve-
renler toplu ifl sözleflmesi yapma hakk›na sahiptirler. Grev ve
lokavt›n kurallar› kanunla düzenlenir. Grev hakk› ve lokavt iyini-
yet kurallar›na ayk›r› biçimde, toplum zarar›na ve millî serveti
tahrip edecek flekilde kullan›lamaz. Grev ve lokavt›n yasaklana-
bilece¤i ya da ertelenebilece¤i haller ve iflyerleri kanunla dü-
zenlenir. Siyasi amaçl› grev ve lokavt, dayan›flma grev ve lokav-
t›, genel grev ve lokavt, iflyeri iflgali, ifli yavafllatma, verim dü-
flürme ve di¤er direnifller yap›lamaz.
SENED‹ ‹TT‹FAK,
II. Mahmut ile âyan aras›nda imzalanan
sözleflme (26 Eylül 1808). 18. yüzy›l ortalar›nda Osmanl› ‹mpa-
ratorlu¤u’nun çeflitli bölgelerindeki âyan iyice güçlenmifl ve
merkezi devletin eyaletlerdeki otoritesi iyice zay›flam›flt›. Kabak-
ç› Mustafa ‹syan›’n› bast›rarak devlete egemen olan ve II. Mah-
mut’u padiflah yapan Alemdar Mustafa Pafla, padiflahla âyan
aras›nda bir ba¤laflma oluflturacak yeni bir düzen gelifltirmeyi
tasarlad›. Anadolu ve Rumeli âyan›n›, vezirlerini ve kazaskerle-
rini ‹stanbul’a ça¤›rarak bir toplant› yapt›. Osmanl› tarihinde ilk
kez padiflah ve kullar› bir uzlaflma metnine imza att›lar. Bu met-
ne Senedi ‹ttifak ad› verildi. Bu uzlaflmaya göre özetle âyan, pa-
diflaha sadakat, padiflah da onlara güvenlik vaat ediyordu. Pa-
diflah eskiden oldu¤u gibi âyan›n mal› ve hayat› üzerinde dile-
di¤ince tasarrufta bulunamayacakt›. Ayr›ca sadaret makam› da
güçlendiriliyor ve padiflah›n bütün emir ve yasaklar›n›n sadaret
yoluyla bildirilece¤i kabul ediliyordu. Senette belirlenen en
önemli konulardan biri âyana, keyfi ifllemlere karfl› direnme
hakk›n›n tan›nmas› ve haks›zl›¤a u¤rayan âyana di¤erlerinin
yard›mc› olaca¤›n›n belirtilmesiydi. Senedi ‹ttifak pek geçerli ol-
mad›, k›sa bir süre sonra yeni bir reform hareketine bafllayan II.
Mahmut, merkezi otoritenin gücünü art›rd›.
→
ÂYAN
SENEGAL
(Fr.: Sénégal), Kuzeybat› Afrika’da devlet. Kuzey-
de Moritanya, do¤uda Mali, güneyde Gine ve Gine-Bissau, ba-
t›da Atlas Okyanusu ile s›n›rlan›r. Gambiya Devleti, Senegal
topraklar› içinde ince, uzun bir girinti oluflturur. Yüzölçümü
197.161 km
2
, nüfusu 7.899.000 (1993), baflkenti Dakar, öteki
önemli kentleri, Kaolack, Thiés, Saint-Louis, Rufisque ve Zigu-
inchor’dur. Resmî dili Frans›zca olmakla birlikte, nüfusun %70’i
Wolof yerli dilini kullan›r. Nüfusun %80’i Müslümand›r. Halk
kar›fl›k zenci gruplar›ndan oluflur. Bafll›calar›: Uoloflar (%40),
Serer (%18), Tukulör ve Pöller. Ayr›ca 50.000 kadar yabanc›
yaflar. Senegal k›y›lar›nda 15. yüzy›ldan beri Portekizliler, son-
ra Frans›z ve Hollandal›lar yerlefltiler. Bu tarihlerde, Senegal Af-
rika’n›n bafll›ca esir ticareti merkezlerinden biriydi. 19. yüzy›l›n
ikinci yar›s›nda Frans›z kolonisi hâline geldi ve iflgal 1898’de
tamamland›. 1958’de özerk bir cumhuriyet olan Senegal,
1959’da Mali ile federal bir devlet kurdu. Fakat iki devlet 1960’ta
ayr›ld›lar. Senegal ayn› y›l ba¤›ms›z oldu. 1963’te de baflkanl›k
temeline dayal› ve tek partili bir rejim öngören Anayasa’y› be-
nimsedi.
SENFON‹,
üç ya da dört bölümden meydan gelen, sonat bi-
çiminde orkestra yap›t›. “Ses birli¤i” anlam›na gelen bu müzik
türünü Bat› müzi¤i bestecilerinin pek ço¤u denemifltir. Terimin
ilk kullan›mlar›ndan birine, Salomone Rossi’nin “Sinfonie e
Gagliarde” (1607) adl› yap›t›nda rastland›.
SENTEZ,
canl›lar›n yaflamas› ve yaflamsal ifllevlerini (büyü-
me, ço¤alma) sürdürebilmesi için gerekli olan maddeleri yap-
mak amac›yla canl› hücrenin içinde meydana gelen kimyasal ifl-
lemler.
→
ÖZÜMLEME
SENTEZ,
kendisini oluflturan elementleri ya da daha basit
bileflikleri uygun biçimde bir araya getirmekle kimyasal bir bi-
leflik oluflturma ifli. Özellikle organik kimyada sentez tepkime-
leri büyük önem tafl›r. Örne¤in oksijen ve hidrojenin birlefltiril-
mesiyle suyun elde edilmesi bir sentezdir. ‹norganik bir mad-
de olan amonyum siyanat› ›s›tarak organik bir madde olan üre-
yi elde eden Friedrich Wöhler, organik sentezin bafllat›c›s› sa-
y›l›r. Sentez tepkimeleri, sanayide birçok organik bilefli¤in elde
edilmesinin temelidir.
SER
ya da
SERA
→
L‹MONLUK
SERAM‹K,
kil-
den yap›lm›fl çini,
tabak, kâse, fincan,
vazo, testi ve levha
gibi fleylerin genel
ad›. Güzel sanatla-
r›n bir koludur. Se-
rami¤in hammad-
desi kildir. Killer
volkanik kütlelerin
çeflitli do¤a olaylar›
sonucu ayr›flarak,
sular›n etkisiyle sü-
rüklenip belirli yerlerde birikmesinden oluflur. Saf olanlar› be-
yazd›r. Kaolin saf bir kil çeflididir. Killere istenilen biçim verile-
bilir. En iyi cinsleri aç›k kurflunî, mavimt›rak ve sar›mt›rak renk-
te olanlar›d›r. Piflince renklerini kaybetmezler, atefle dayan›kl›-
d›rlar. Kurutulmufl kil %20-40 oran›nda su ile kar›flt›r›l›nca koyu
bir hamur oluflur. Bu hamura istenilen biçim verilerek kurutulur.
Havada kuruyan hamurun hacmi biraz küçülür buna “kuruma
eksilmesi” denir. F›r›nda piflirilen seramik hamurlar›nda da kü-
çülme görülür, buna “piflme eksilmesi” denir. Bu küçülmeler
%25 oran›ndad›r. Killere biçim verilirken hacimleri biraz büyük
tutulur. Hamurlar›n kurumaya b›rak›lmas›yla oluflan bu eksilme-
ler ve küçülmeler ayr›ca yap›lan eflyalar›n çatlay›p k›r›lmas›na da
neden olabilir. Bunlar› önlemek için kilden yap›lan hamura, fel-
dispat, kum, tebeflir, grafit, kuvars gibi maddeler kat›l›r. Seramik
eflya, kullan›lan topra¤›n cinsine ve yap›l›fl›na göre üçe ayr›l›r:
Piflmifl toprak eflya (çanak, çömlek, vazo, testi vb.); çini ve por-
selen. Seramik eflyalar, killerin ifllenmesi bak›m›ndan da göze-
