TOLSTOY, Lev Nikolayeviç
625
mus’un bat›s›ndan bafllay›p Tokat-Zile ve Turhal aras›nda ilin en
genifl ova düzlü¤ü olan Kazova’y› oluflturur. Daha güneyde, Çe-
kerek Vadisi’nde yer alan Artova, ilin ova düzlüklerinin en yük-
se¤idir. Tokat ili iklimi, Orta Karadeniz k›y›lar›yla ‹ç Anadolu
aras›nda tipik bir geçifl iklimi niteli¤indedir. Örne¤in, il merke-
zinde en so¤uk ay›n ortalamas› 2,5, en s›cak ay›nkiyse 22,2 de-
recedir. Görüldü¤ü gibi, en so¤uk ay 2,5 dereceye kadar düfl-
mekle birlikte, s›cakl›k rejimi bak›m›ndan yine Karadeniz k›y›la-
r›na benzer; fakat y›ll›k ya¤›fllar 500 mm.nin alt›na düfler (Tokat
461 mm.) ve bu bak›mdan ‹ç Anadolu koflullar› belirir. Tokat,
orman bak›m›ndan oldukça zengin bir ilimizdir. Ormanlar da¤-
l›k yörelerde yayg›nd›r. Tozanl›’n›n kolu Behzat Suyu vadisinde
kurulmufl olan il merkezi Tokat, Karadeniz’in öteki illerine göre
anayollar›n biraz sapa¤›nda kalmas› nedeniyle fazla gelifleme-
mifltir. 1927’de 20.000 kadar olan kent nüfusu, 1950’lere kadar
hemen hemen de¤iflmemifltir. Bunda, geçici ya da sürekli ola-
rak Türkiye’nin öteki illerine gidenlerin rölü büyüktür. Ancak
1950’den sonra nüfus art›fl› h›zlanm›fl, 1980’de 60.000’i geçe-
rek üç kattan fazla artm›flt›r. Tokat’ta sanayi fazla geliflmemifltir;
yeralt› kaynaklar› da linyit, antimon gibi baz› yataklar d›fl›nda
zengin say›lmaz. Bafll›ca sanayi kurumlar› flunlard›r: Turhal fie-
ker Fabrikas› (Türkiye’nin ilk dört fleker fabrikas›ndan biri), To-
kat flarap, konserve, kereste, tu¤la imalathaneleri; Almus Baraj›
(alan› 31,3 km
2
). Tar›m ürünleri bak›m›ndan Karadeniz Bölge-
si’nden çok, ‹ç Anadolu illerini hat›rlat›r; Karadeniz Bölgesi’nin
esas ürünleri ya tamamen ortadan kalkar ya da üretimleri önem-
siz bir düzeye düfler. Tah›l, özellikle bu¤day bafl üründür. Bak-
lagiller içinde birinci s›ray› nohut ve mercimek al›r. Sanayi bit-
kileri içinde tütün, az miktarda kenevir ve flekerpancar› bulun-
maktad›r. Meyve üretiminde ‹ç Anadolu türleri egemendir. Top-
lam meyve üretimi içinde üzüm, elma ve erik baflta gelir; f›nd›k
yok gibidir. Hayvan say›s› ve y›ll›k süt üretimiyle orta düzeyde
gelen illerimiz aras›ndad›r. Tokat ili, ulafl›mda demiryollar›ndan
az yararlan›r. Sivas-Samsun demiryolu ilin bat›s›ndan, Artova-
Zile-Turhal ilçelerinden geçer. Ulafl›mda as›l önemli rol oyna-
yan, karayollar›d›r. En önemli iki yol; Sivas-Y›ld›zeli üzerinden
gelerek il merkezinden geçen, burada biryandan kuzeyde Nik-
sar’da Kelkit Vadisi’ne, öte yandan da bat›da Turhal üzerinden
Amasya ve Samsun’a ba¤lanan flose ile, ili do¤u-bat› yönünde
kesen ve Refladiye’den bafllayarak Niksar (burada, Ünye’de Ka-
radeniz’e inen yollar birleflir), Erbaa, Taflova üzerinden Amasya-
Samsun flosesine ba¤lanan yoldur.
TOKATLI, Attilâ
(1934 Denizli-1988 ‹stanbul), çevirmen,
yazar. Ortaö¤renimini Galatasaray Lisesi’nde yapt›. Uzun y›llar
Paris’te bulundu. ‹lya Ehrenburg’dan “Paris Düflerken”, Ost-
rovski’den “Ve Çeli¤e Su Verildi” Gorki’den “Foma”, M. de Sa-
int Pierre’den “Milyarder”, Roger Vailland’dan “Yaln›z Adam” ve
“Kanun”, Zaharia Stancu’dan “Çingenem”, Elsa Triolet’den “Be-
yaz At” (1971 TDK Çeviri Ödülü kazand›) bafll›ca çevirileri ara-
s›ndad›r. “Ça¤dafl Diyalekti¤in Kayna¤› Hegel” (1981) adl› bir
de inceleme kitab› vard›r.
TOKS‹N,
çeflitli canl›lardan kaynaklanan ve baflka organiz-
malar için de¤iflik derecelerde zehir etkisi yapan madde. Tok-
sinler bitkisel, hayvansal ya da bakteri kökenli olurlar. Organiz-
mada antitoksin ad› verilen özel ba¤›fl›kl›k cisimlerinin oluflma-
s›na yol açarak antigen ödevi görürler. Organizman›n savunma
gücünün üstündeki miktarlara ulaflt›klar›ndaysa hastal›klara yol
açarlar. Bitkisel kökenli toksinlere örnek olarak kimi bitkilerin
reçine vb. salg›lar› gösterilebilir. Y›lan, akrep gibi hayvanlar›n
zehirleri hayvansal kökenli toksinlerdendir. Bakteri kökenli tok-
sinler ekzotoksin ve endotoksin olmak üzere ikiye ayr›l›r. Ekzo-
toksinler yaflayan bakteriler taraf›ndan salg›lanan zehirlerdir.
Bakterilerin metabolizma ürünü olan ekzotoksinler, endotoksin-
lerden daha etkilidir. Canl›ya fl›r›nga edildiklerinde bakteri türü-
ne göre belli bir hastal›¤›n belirtilerini do¤ururlar. Endotoksin-
lerse bakterilerin yap› maddelerini olufltururlar ve ancak onlar›n
ölümlerinden sonra serbest kalarak zehir etkisi gösterirler. Ek-
zotoksinlere göre daha dayan›kl›d›rlar. Ancak canl›daki antikor-
larla çökeltilebilirler. Yüksek s›cakl›¤a dayanabilirler (baz›lar›
100º C). Toksinler organizmaya çeflitli yollarla girebilirler (a¤›z,
deri vb.). Bütün mikroplu hastal›klar›n nedeni bakteri kökenli
toksin zehirlenmesidir.
TOLSTOY, Lev Nikolayeviç
(1828 Yasnaya Polya-
na/Tula-1910 Astapovo/ Ryazan), Rus yazar. Bir kontla bir
prensesin o¤luydu. Küçük yaflta annesiyle babas›n› yitirdi. Ka-
zan Üniversitesi’ne girdi (1844). Birkaç fakülte de¤ifltirdikten
sonra üniversiteden ayr›ld› (1847). Kendine miras kalan çiftli¤i-
ne döndü. Çiftli¤inde çal›flan serflere yard›m etmek gibi insanî
giriflimleri baflar›s›zl›kla sonuçland›. 1851’de Kafkasya’ya gitti.
Kafkas ordusuna al›nd› ve subay olarak K›r›m Savafl›’na kat›ld›.
Bir dergide bas›lan “Detstvo” (Çocukluk) adl› otobiyografik öy-
küsüyle ad›n› duyurdu (1852). Görevli gitti¤i Moskova’da ede-
biyat çevrelerine girdi. Ordudan ayr›larak (1856) Avrupa’y› gez-
di. Çiftli¤inde Rousseau’nun e¤itim ilkeleri do¤rultusunda bir
okul açt›. Bir doktorun k›z› olan Sonya Behrs (Sofiya Bers) ile
evlendi (1862). Bu evlilikten on üç çocu¤u oldu. Bu arada sü-
rekli olarak yeni yap›tlar verdi, ders kitaplar› yazd›, köylü çocuk-
lar›n›n e¤itimiyle u¤raflt›. Hristiyanl›k kilisesinden koparak ken-
di dinini yaratmaya bafllad›. Çevresine bir sürü çömez toplad›.
Kar›s›yla aras› giderek aç›ld›. Arad›¤› huzuru ne evinde ne de
kendi içinde bulabildi. Bir güz gecesi gizlice evden kaçt›. Bindi-
¤i trende hastaland›. Rusya’n›n ortalar›nda küçük bir istasyonda
öldü. Dünya edebiyat›n›n devlerinden, gerçekçili¤in en önde
gelen yazarlar›ndan biridir. Yap›tlar›nda bütün toplumsal s›n›f-
lara ayna tuttu, insanlar›n ruhsal durumlar› üzerinde özellikle
