TOROS DA⁄LARI
627
lilerinin kald›klar› binalar bulunurdu (hastane, hamam, ko¤ufl-
lar, odun ambar›, ah›rlar, f›r›n, mutfak, vb). Burada kalanlara da
“birun halk›” denilirdi. Enderun k›sm›nda padiflahlar, sadrazam-
lar›, vezirleri, defterdarlar›, elçileri vb. kabul ederlerdi. Bayram-
laflmalar da burada olurdu. Divan›hümayun toplant›lar›n›n yap›l-
d›¤› Kubbealt›, Arz Odas›, Hazine Dairesi, Kutsal Emanetler Da-
iresi bu bölümdeydi. Burada “enderun a¤alar›” denilen enderun
görevlileri hizmet ederlerdi. Harem dairesi padiflah›n, saray ka-
d›nlar›n›n ve flehzadelerin oturduklar› yerdi. Burada “harem a¤a-
lar›” hizmet ederlerdi. Topkap› Saray› alan›nda ayr›ca zaman za-
man çeflitli köflkler de yap›ld›. Bunlardan günümüze kalanlar;
Sepetçiler Köflkü, Çinili Köflk, Sofa Köflkü, Ba¤dat Köflkü, Re-
van Köflkü ve Mecidiye Kasr›’d›r. Topkap› Saray› 699.000 m
2
’lik
bir alan› kaplar. Saray alan› içinde bir cami ve Bizansl›lardan
kalma bir de kilise (Aya ‹rini) bulunur. Abdülmecit’e kadar Os-
manl› padiflahlar› Topkap› Saray›’nda oturdular. Abdülmecit,
Dolmabahçe Saray›’n› yapt›rarak buraya tafl›nd›. Topkap› Saray›,
Atatürk’ün iste¤i üzerine, 3 Nisan 1924’te Bakanlar Kurulu tara-
f›ndan al›nan bir kararla müze hâline getirilerek halka aç›ld›.
TOPLAMA KAMPI,
tutsaklar›n ya da de¤iflik nedenlerle
yönetime ters düflen kimselerin bir araya getirilerek gözalt›nda
bulundurulduklar› yer. Toplama kamplar›nda, plânl› bir terör
politikas› uygulan›r. Toplama kamp› terimi ilk kez, ‹spanyol ge-
nerali Valeriano Weylery Nicolau’nun Küba’da gerçeklefltirdi¤i
uygulama için kullan›ld›.
TOPLARDAMAR,
kan›, vücudun her yan›ndan kalbe tafl›-
yan damar. Çeperi atardamarlardan daha ince ve çap› daha ge-
nifltir. ‹çinde yer yer, kan›n geri dönmesini engelleyecek kapak-
ç›klar bulunur. Toplardamarlar üç tabakadan oluflurlar. En içte
epitel hücrelerinden oluflan içzar, ortada kas tabakas› ve en d›fl-
ta da ba¤dokudan oluflan d›fl tabaka vard›r. Toplardamarlar, ge-
nellikle atardamarlar› izlerler. Bunlarda kan ak›fl› k›lcaldamarlar-
dan sürekli gelen kan›n ve kaslar›n kas›lmas›n›n yaratt›¤› ba-
s›nçla sa¤lan›r. Toplardamarlarla vücuttan toplanan kan, alt ve
üst ana taplardamarlar ve kap› toplardamar›ndan geçerek kalbe
ulafl›r. Alt ana toplardamar vücudun alt bölgesinden, üst ana
toplardamar üst bölgesinden, kap› toplardamar›ysa iç organlar-
dan gelen kan› toplar. Akci¤erlerdeki kan› kalbe getiren toplar-
damarlar›n rolüyse de¤ifliktir. Bunlar temiz kan tafl›rlar. Akci¤er-
lerden gelen kan, akci¤er toplardamar› yoluyla kalbe girer. Kan
dolafl›m›ndan baflka lenf dolafl›m›nda da toplardamarlar vard›r.
TOPLUMB‹L‹M
→
SOSYOLOJ‹
TOPOGRAFYA,
engebelerini belirtecek biçimde bir kara
parças›n›, k⤛t üzerinde çizgilerle gösterme ifli. Co¤rafya hari-
talar› büyük ölçeklidir. Bunlarla da¤lar, tepeler, vadiler gösteri-
lir. Daha küçük tümsekler, çukurlar gösterilemez. Bunlar›n gös-
terilmesi için haz›rlanan 1/20.000’e eflit ya da daha küçük öl-
çekli haritalara topografya haritalar› denir.
TOPRAK,
yerkabu¤unun, üzerinde bitkilerin büyüdü¤ü ve
tüm yaflam›n dolayl› ya da dolays›z olarak kendisine ba¤l› bu-
lundu¤u en üst katman›.
TOPRAK, Ömer Faruk
(1920 ‹stanbul-1979 ‹stanbul),
flair, yazar. Ortaö¤renimini Kütahya Lisesi’nde tamamlad›
(1941). ‹stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okudu. Anka-
ra ve ‹stanbul flubelerinde çal›flt›¤› Petrol Ofisi’ndeki memurlu-
¤undan emekliye ayr›ld› (1972). Servet-i Fünun, Dikmen, Yeni
Edebiyat’ta (1940-1941) ç›kan ilk fliirlerinden sonra yönetimine
kat›ld›¤› Yürüyüfl. P›nar, Ant, Y›¤›n, Yeni Sanat, Fikir ve Sanat
(1943-1950) dergilerinde yazd›. Bu dönem çal›flmalar›nda ken-
dine özgü kurulufl ve ses olanaklar› arayarak kiflili¤ini kuran
Toprak, y›llar boyunca ülke ve insan gerçeklerini kendi içinde
zenginlefltirme yollar› denedi. Kaynak, Beraber, fiairler Yapra¤›,
Seçilmifl Hikâyeler, Yeni Ufuklar, Pazar Postas›, Yelken, Ataç,
Yön, Papirüs, Gelecek, Yans›ma, Türkiye Yaz›lar› (1952-1979),
dergilerinde ç›kan fliirlerinin yan› s›ra kitap tan›tma ve elefltirme
yaz›lar› da yay›mlad›.
TOPUZ, H›fz›
(1923 ‹stanbul), yazar ve gazeteci. Ortaö¤re-
nimini Galatasaray Lisesi’nde, yüksekö¤renimini ‹stanbul Üni-
versitesi Hukuk Fakültesi’nde (1948) tamamlad›. Strasbourg’da
Uluslararas› Gazetecilik E¤itim Merkezi’nden yüksekö¤renim
diplomas› ald› ve Strasbourg Hukuk Fakültesi’nde “Türk Bas›-
n›nda D›fl Haberler” konulu teziyle doktora yapt›. 1947’de Ak-
flam’da gazetecili¤e bafllayan Topuz, on y›la yak›n bu gazetede
sekreterlik, yazarl›k, yaz›iflleri müdürlü¤ü yapt›.
TORNA,
metal parçay› yuvarlak bir kesit verecek biçimde ifl-
leyen üniversal tak›m tezgâh›. Parça, tornan›n “ayna”s›na ba¤la-
n›r ve aynan›n karfl›s›ndaki “punta” ile s›k›flt›r›l›r. Aynayla birlik-
te dönen parça, “k›zak” üzerinde sa¤a sola hareket eden “ara-
ba”ya ba¤l› kesici “kalem”in küçük “paso”larla yaklaflt›r›l›p de¤-
dirilmesiyle ifllenir. Bu s›rada parçadan helisel biçimde ç›kan
çapak “talafl” olarak adland›r›l›r. Bu nedenle torna, “talafll› ifllem”
yapan bir makinedir. Elektrik motoruyla çal›fl›r. Günümüzde
elektronik donan›ml› tornalar, kopya tornalar› ve bilgisayarl› tor-
nalar da giderek yayg›nlaflmaktad›r. Marangozlukta kullan›lan
tornalar, mekanik tornaya benzer; ancak daha basit makinelerdir.
TOROS DA⁄LARI,
Anadolu’nun güney k›y›lar› boyunca
uzanan, ‹ç Anadolu’yu Akdeniz k›y›lar›ndan ve Do¤u Anadolu’yu
Güneydo¤u Anadolu’dan ay›ran, uzan›fl yönleri, yükseklikleri
farkl› s›ralardan oluflan da¤lar›n tümüne verilen ad. Güneybat›
Anadolu’nun Akdeniz k›y›lar›ndan, Türkiye’nin güneydo¤u köfle-
si olan Hakkâri yöresine kadar uzanan bu genifl da¤ sistemi flu
gruplardan oluflur: 1) Bat› Toroslar: Antalya Körfezi’nin iki yan›n-
