TRAKYA
629
lan, “k›fllar› ›l›k, yazlar› serin ve nemli; her mevsime oldukça dü-
zenli olarak da¤›lan bol ya¤›fll›” Karadeniz iklimi, Trabzon’da da
bu özellikleri yans›t›r. Bu iklim koflullar›, iç kesimlere fazla so-
kulmad›¤› için, bütün ilde önemli bir fark göstermeden yay›l›r.
Y›ll›k ya¤›fl tutarlar›, komflu Giresun ve Rize’ye göre düflüktür
(823 mm.). Fakat rejim genel karaktere uyar. Y›ll›k ortalama ya-
¤›fll› gün say›s› yüksektir (il merkezinde 140 gün). Bu iklim ko-
flullar› alt›nda, do¤al bitki örtüsü nemcil ormand›r. Fakat yo¤un
nüfuslu bir il olan Trabzon’da orman örtüsü, kültür bitkileri kar-
fl›s›nda, özellikle k›y›ya yak›n kesimlerde çok azalm›flt›r. 1997
say›m›na göre Trabzon ili nüfusu 858.687’dir. ‹l merkezi olduk-
ça yüksek nüfuslu bir kenttir. Fakat il, kentleflme bak›m›ndan,
özellikle Ege ve Marmara bölgeleri illerine göre, geri kalm›flt›r.
‹l merkezi nüfusu 239.663’tür (1997). Karadeniz k›y›lar›n›n en
eski kentlerinden biri olan tarihî Trabzon, Yoroz (ya da Fener)
Burnu’nun ve do¤al Polathane Liman›’n›n do¤usunda, De¤ir-
mendere Irma¤›’n›n hemen bat›s›nda, Boztepe ete¤inde ve bir-
kaç taraça düzlü¤ü hâlinde denize ulaflan yal›yarlar üzerinde ku-
rulmufltur. Bunlardan biri olan ve kentin merkezinde yer alan
Kale ya da Güzelhisar’›n meydana getirdi¤i ç›k›nt›n›n do¤usun-
da kentin liman› bulunur. Bugünkü modern liman kurulufllar›na
kavuflmadan önce Trabzon, f›rt›nalara karfl› aç›k bir limand›. Bu-
nunla birlikte, geçen yüzy›llarda, özellikle 19. yüzy›lda Karade-
niz k›y›lar›n›n en önemli ticaret iskelesiydi. Çünkü ‹ran Azerbay-
can›’n› denize ba¤layan en k›sa karayolu, Trabzon’da sona eri-
yor; ‹ran’›n bu yöresi, d›fl ticaretini bu liman üzerinden yap›yor-
du. Bu nedenle 19. yüzy›l›n bafllar›nda Trabzon, 50.000’e yak›n
nüfuslu bir kentti. Fakat, 20. yüzy›l›n bafllar›ndan beri Trabzon
eski önemini yitirmeye bafllad›. Bunun bafll›ca iki nedeni, Ku-
zeybat› ‹ran’› Poti ve Batum’a ba¤layan demiryolu ve Do¤u Ana-
dolu’yu Türkiye’nin bat› bölgelerine ba¤layan demir ve özellikle
karayollar›n›n yap›lmas›d›r. Bu koflullar alt›nda Trabzon, giderek
‹ran ve Do¤u Anadolu’nun zorunlu bir iskelesi olmaktan ç›kt›.
Ancak Türk-‹ran dostluk iliflkileri ve ‹ran’›n 1980’li y›llarda tica-
retini Türkiye üzerinden yapmak durumunda kalmas›, Trabzon
liman›n›n önemini yeniden art›rd›. Endüstri ve yeralt› kaynakla-
r› bak›m›ndan geliflmifl ve zengin bir il de¤ildir. Çimento, un,
f›nd›k, sütten mamul besinler (özellikle, hayvansal ya¤, peynir),
çay, yaprak tütün bak›m› ve iflletmesi, kereste, bak›r eflyalar,
lastik ayakkab›, deterjan, küçük deniz araçlar› yap›m› gibi fabri-
ka ve atölyeler bafll›ca endüstri kurumlar›n› meydana getirir.
Çinko, barit, demir, manganez gibi madenler iflletilirse de, mik-
tar olarak önemsizdir. Ekonomi daha çok tar›ma, hayvanc›l›¤a
ve bal›kç›l›¤a dayan›r. Tah›l üretiminin hemen tamam›na yak›n›,
tek bir türden, m›s›rdan oluflmaktad›r. Baklagiller üretiminin de
hemen tamam›na yak›n› fasulyedir. Patates üretimi bak›m›ndan
bafll›ca üretici illerimiz aras›nda yer al›r. Endüstri bitkilerinden
yaln›z tütün yetifltirilir. Toplam meyve üretiminin hemen hemen
hepsi f›nd›kt›r. Trabzon ilinin en önemli ürünlerinden biri de,
özellikle Rize’ye komflu do¤u ilçelerinde (orada do¤al koflullar
daha elverifllidir) yetifltirilen çayd›r. Sebze üretimi çeflitli ve faz-
la de¤ildir. Toplam üretimin bir k›sm› lahanad›r. Tar›m hayat›n-
da görülen belli ürünlere dayal› kalma durumu, kendini hayvan-
c›l›kta da gösterir. Trabzon, beslenen inek say›s› aç›s›ndan Tür-
kiye’nin baflta gelen illeri aras›nda yer almaktad›r. ‹nek sütü üre-
timi 161.000 tonu geçmifltir. Trabzon, sütten mamul besinlerde
bafll›ca illerimiz aras›ndad›r (özellikle ‹stanbul piyasas›nda tu-
tunmufl olan Trabzon ya¤›). Tavukçuluk ve bal›kç›l›k, ilin öteki
gelir kaynaklar›d›r. Trabzon il merkezi, düzenli seferlerle hava
ulafl›m›na ba¤l› illerdendir. Fakat ulafl›mda as›l önemli rol oyna-
yan, eflya ve yolcu trafi¤inin a¤›rl›¤›n› tafl›yan karayollar›d›r.
TRABZON VE HAVAL‹S‹ ADEM‹ MERKEZ‹YET
CEM‹YET‹,
Kurtulufl Savafl› arifesinde kurulan dernek. Trab-
zon ve çevresine ba¤›ms›zl›k kazand›rmak amac›yla ‹stanbul’da
1919’da kuruldu. Kurtulufl Savafl›’na karfl› ç›kt›. Ancak bu yöre-
de örgütlenme ve yay›lma olana¤› bulamad›, daha sonra Hürri-
yet ve ‹tilâf F›rkas›’na kat›ld›.
TRABZON MUHAFAZA‹ HUKUKU M‹LL‹YE CE-
M‹YET‹,
Kurtulufl Savafl› s›ras›nda merkezi Trabzon olmak
üzere kurulan bir cemiyet. 12 fiubat 1919’da Trabzon’da kurul-
du. Rize, Gümüflhane ve Ordu yörelerinde örgütlendi. Trabzon
ve çevresinde bir Pontus Rum Devleti kurulmas›na karfl› ç›kt› ve
gerekti¤inde silâhl› direnifli amaçlad›. Cemiyet daha sonra Vila-
yat› fiarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti ile s›k› iflbirli¤i
yapt›. Bu cemiyet de di¤er millî dernekler gibi Sivas Kongre-
si’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti içinde yer
ald›.
TRAHOM,
henüz kesin olarak saptanmam›fl bir virüsten kay-
naklanan müzmin (süre¤en) göz hastal›¤›. Bulafl›c› bir hastal›k-
t›r. Gözkapaklar›n›n kat›lgan zarlar›nda fliflkinlikler, torbac›klar
oluflturur. Bunlar kabuk ba¤larken gözkapaklar›n›n biçimini ve
kirpiklerini bozar. ‹ltihap göz yuvarla¤›n›n kat›lgan zar›na da ge-
çebilir. O zaman gözkapa¤› göz yuvarla¤›yla kaynafl›r ve kornea
yaralar› oluflur; kornea örtülür. Trahom, görmeyi, bazen tam
körlük yapacak kadar etkiler. Hastal›k bafllang›ç evresinde anti-
biyotiklerle iyilefltirilebilmektedir. Kabuklanmadan sonra kalan
izlerin yok edilmesi ise uzun bir tedaviyi gerektirir.
TRAJED‹
ya da
TRAGEDYA,
bir kahraman›n iyi bir du-
rumdan kötü bir duruma düflmesiyle izleyende ac›ma ve korku
duygular› uyand›rarak duygusal ar›nmay› sa¤lama amac›na yö-
nelik oyun türü; a¤lat›. Trajedi terimi Yunancadaki tragos (koç)
ve odi (flark›) sözcüklerinin birleflmesiyle oluflmufltur. 19. yüz-
y›lda tiyatro sanat›n›n geliflimi sonucu, trajedinin yerini dram
ald›. Tür olarak trajedinin en önemli niteli¤i, kendine özgü s›k›
kurallar› bulunmas›d›r. Bunlardan en önemlisi üç birlik kural›-
d›r. Buna göre bir trajedide olaylar en çok 24 saatte geçebilir ka-
n›s›n› uyand›rmal› (zaman birli¤i), ayn› yerde geçmeli (yer birli-
¤i), tek bir olay çevresinde geliflmelidir (olay birli¤i).
TRAKUNYA
→
ÇARPANBALI⁄I
TRAKYA,
Balkan Yar›madas›’n›n do¤usunda tarihî ve co¤ra-
fî bölge (Güneydo¤u Avrupa). S›n›rlar› ve siyasî durumu, tarih
boyunca birçok kez de¤iflmifl; birçok savafllara ve siyasî anlafl-
mazl›klara sahne ve neden olmufltur. Trakya, günümüzde iki
devlet aras›nda bölünmüfltür: Yunanistan’a ait “Bat› Trakya” ile
Türkiye’ye ait “Do¤u Trakya” ya da “Türkiye Avrupas›”. Bu iki
Trakya aras›ndaki s›n›r, Meriç Irma¤›’d›r. Bugün de çok say›da
