TURGUL, Yavuz
632
de Hammamet ve Gabès körfezleri bulunmaktad›r. Kuzeybat›da,
Bizerte liman› yan›nda Blanc Burnu, Afrika’n›n en kuzey nokta-
s›n› oluflturur (37º 15
′
kuzey), Güney Tunus çok kurak, s›cak ve
yerleflmeye elveriflsizdir. Burada daha çok göçebelik egemen-
dir. Gabès Körfezi’nin güneyinde, k›y›dan dar bir bo¤azla ayr›-
lan Cerbe Adas› da ayn› fizikî koflullar› tafl›r. Petrol, demir cev-
heri ve fosfat en önemli yeralt› kaynaklar›d›r. Fakat Tunus daha
çok bir tar›m ülkesidir. Bafll›ca ürünleri tah›l, üzüm ve flarap,
hurma, incir, turunçgiller ve zeytindir. En önemli ihraç mallar›
da ham petrol, zeytinya¤›, fosfat, meyve, sebze ve flarapt›r. ‹.Ö.
12. yüzy›lda Fenikeliler taraf›ndan kurulan Tunus, Roma’n›n,
Vandallar›n, Bizans’›n egemenli¤i alt›nda kald›. 1574’ten 1881’e
kadar Osmanl› yönetiminde yaflayan Tunus, bu son tarihte Bar-
do Antlaflmas› ile Frans›z himayesine girdi, himaye statüsü
1883’te kesinleflti. Ülkenin ba¤›ms›zl›¤›n› kazanmas›n› amaçla-
yan ilk milliyetçi hareketler 20. yüzy›l›n bafllar›nda ortaya ç›kt›.
1907’de Genç Tunuslular Partisi, 1922’de Düstur Partisi ve
1934’te de Yeni Düstur Partisi kuruldu. Ülke Yeni Düstur Parti-
si’nin kurucusu Habip Burgiba’n›n önderli¤inde, uzun y›llar sü-
ren savafltan sonra 1956’da ba¤›ms›zl›¤›n› kazand›.
TURGUL, Yavuz
(1946 ‹stanbul), sinema yönetmeni ve
senaryo yazar›. ‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Gazeteci-
lik Enstitüsü’nde ö¤renim gördü. Ses dergisinde yaz› iflleri mü-
dürü olarak çal›flt›. Arzu Film’de yöneticilik ve senaryo yazarl›¤›
yapt›. “Çiçek Abbas” filmiyle 1982 Antalya Alt›n Portakal Film
fienli¤i’nde en iyi senaryo ödülü ald›. “Fahriye Abla” (1984) fil-
miyle yönetmenli¤e bafllad›. “Zü¤ürt A¤a” filmiyle 1985’te ikin-
ci kez Antalya Alt›n Portakal Film fienli¤i’nde en iyi senaryo
ödülü ald›. “Aflk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni” (1989) ve
“Gölge Oyunu”nu (1992) çeken Turgul, senaryosunu da yazd›-
¤› “Eflk›ya” (1995) filmiyle büyük baflar› sa¤lad›.
TURGUT RE‹S
(1485 Mentefle-1565 Malta), Osmanl› de-
nizcisi. Mentefleli fakir bir köylünün çocu¤udur. Gençli¤inde bir
korsan gemisine levent yaz›ld›. K›sa sürede “reis” oldu. Barba-
ros Hayrettin’in yan›na girdi. Birçok savafla kat›larak hepsinde
büyük yararl›klar gösterdi. Preveze Zaferi’nden sonra 1540’ta
Korsika’da, Cenova donanmas›n›n beklenmedik bir sald›r›s›na
u¤rayarak, Salih Reis ile birlikte esir düfltü. Üç y›l kadar düflman
gemilerinde forsa olarak çal›flt›. 1543’te Barbaros, Cenova’y›
kuflatarak Salih Reis ile birlikte Turgut Reis’i de kurtard›. Turgut
Reis, Barbaros’un yard›m›yla küçük bir donanma kurdu. Akde-
niz’de korsanl›k yapmaya bafllad›. Baflar›lar›n› çekemeyenlerin
oyunlar› yüzünden kendisine üçüncü derecede bir sancakbeyli-
¤i verildi. Turgut Reis az sonra görevinden ayr›ld›. Tunus beyi-
nin yan›nda çal›flmaya bafllad›. I. Süleyman, ona Trablus’u al›r-
sa, kendisini oraya vali yapaca¤›n› bildirdi. Turgut Reis, 1554’te
Trablus’u ald›ysa da valilik baflkas›na verildi. Turgut Reis, padi-
flaha Trablus valili¤i sözünü hat›rlatt›. Bunun üzerine ona bey-
lerbeylik rütbesiyle Trablus valili¤i verildi. On bir y›l kadar bu
görevinde kalan Turgut Reis, Kaptan›derya Piyale Pafla ile bir-
çok sefer yapt›. Osmanl› donanmas›n›n zaferiyle sonuçlanan
Cerbe Savafl›’nda bulundu (1560). Malta Savafl›’na donanma
komutan› olarak kat›ld› (1565), bu savaflta vurularak öldü. Me-
zar› Trablus’tad›r.
TUR‹ZM,
dinlenmek, e¤lenmek, tan›mak vb. amaçlarla yap›-
lan gezi ve bu amaca hizmet eden her türlü örgütlenmenin tümü.
Turizm etkinlikleri, amac›na göre, dinlenme ve e¤lence turizmi,
tedavi turizmi gibi s›n›flara ayr›l›r. Yayg›n bir s›n›rlama biçimi de
turizmi, iç ve d›fl turizm olarak ay›rmakt›r. ‹ç turizm, ad›ndan da
anlafl›laca¤› gibi, kiflilerin ülke s›n›rlar› içinde bir yerden bir ye-
re gitmesi, d›fl turizmse turistik amaçlarla yurt d›fl›na ç›kmas›d›r.
‹fl gezileri, genellikle turizm kapsam›na al›nmaz. ‹ki yüzy›l önce-
sinde turizm etkinlikleri oldukça s›n›rl›yd›. 18. yüzy›lda yaln›zca
soylular bu tür gezilere ç›kabilirdi. 19. yüzy›lda bunlara varl›kl›
burjuvalar da kat›ld›. O dönemlerde di¤er s›n›flar›n turistler ara-
s›na kat›lmas› “can s›k›c›” bir olay olarak nitelenmekteydi. Turiz-
min kitlesel boyutlar kazanmas› II. Dünya Savafl› sonras›ndaki
y›llara rastlar. Kuflkusuz bunda, özellikle geliflmifl ülkelerdeki
halk›n sat›nalma gücündeki art›fl›n yan›nda teknolojik geliflme-
lerin de pay› vard›r. Ayr›ca büyük seyahat firmalar›n›n düzenle-
di¤i toplu gezilerin de rolü olmufltur. Günümüzde turizm, dünya
mal ve hizmet piyasas›n›n % 5-6’s›n›, yaln›zca hizmet piyasas›-
n›n›nsa % 16’s›n› oluflturur. Toplam turist say›s›n›n % 80’ini,
sanayileflmifl Bat› ülkelerinin halk› oluflturuyordu. Bunun da
yaklafl›k yar›s› Federal Almanya, ABD, ‹ngiltere ve Fransa’dan
gelen turistlerdi. Bu oranlar›n nedeni, kuflkusuz, geliflmifl ülke-
lerde ifl saatlerinin k›salmas›, tatil zaman›n›n uzamas›, ücretlerin
artmas› ve bunlara ba¤l› olarak tatil gezisi gereksinimi ve al›fl-
kanl›¤›n›n da yayg›nl›k kazanmas›d›r. Böylece büyük ölçüde ge-
liflmifl ülkelerde do¤an turizm etkinli¤i, ortalama gezi uzakl›¤›-
n›n artmas›yla yavafl yavafl çevreye, geliflmekte olan ülkelere
do¤ru yay›ld› (bununla birlikte günümüzde geliflmekte olan ül-
kelerin turizm gelirlerinden ald›¤› pay ancak % 15 kadard›r).
TURNA,
turnagillerden, yaklafl›k 140 cm. boyunda göçücü
bir kufl
(Grus grus).
Genellikle Avrupa ve Kuzey Afrika’da
yaflar. Bafl› ve boynu beyaz, geri kalan yerleri gri, gözleri küçük-
tür. Bacaklar›n›n uzunlu¤uyla leyle¤i and›r›rlar.
TURNUSOL KÂ⁄IDI,
dald›r›ld›¤› çözeltide rengi k›rm›z›-
ya dönünce çözeltinin asidik, maviye dönünce bazik oldu¤unu
gösteren özel k⤛t. Laboratuvarlarda nitel analiz amac›yla çok
yayg›n biçimde kullan›lan turnusol k⤛d›, baz› likenlerin amon-
yak ve potasla muamele edilip aç›k havada b›rak›lmas›yla elde
