U
638
U,
Türk alfabesinin yirmi beflinci harfi. Sesbilim bak›m›ndan,
kal›n, dar ve yuvarlak ünlü. Küçük harfle matematikte genellikle
herhangi bir vektörü göstermekte kullan›l›r. Büyük harfle kimya-
da uranyum elementinin, fizikte elektriksel potansiyel fark›n›n ve
termodinamikte iç enerjinin simgesidir.
UÇAK,
havadan daha a¤›r olup kanatlar›n› yalayan hava
ak›mlar›n›n aerodinamik etkisiyle uçan, kendinden itimli araç.
Uçak, esas olarak planörlerin gelifltirilmesinin ürünüdür. Le-
onardo da Vinci’nin insan gücüyle uçan makine projesiyle
Wright Kardefller’in gelifltirdikleri “Flyer” aras›nda dört yüzy›l
kadar zaman geçmifl, bu süre içinde çeflitli ülkelerde insanlar
kollar›na kanatlar tak›p yüksek kulelerden atlayarak baflar›s›z
uçufl denemeleri yapm›fllard›. ‹ngiliz George Cayley’in, kald›rma
kuvveti, itme gücü ve havan›n sürükleme kuvveti problemlerini
ele al›p baflar›l› bir planör modeli yapmas›yla 1804’te konuyla
ilgili geliflme gerçek anlamda bafllam›fl oldu. Daha sonra 19.
yüzy›lda Alman Otto Lilienthal ve ABD’li Octave Chanute, insan-
l› planörü gerçeklefltirdi. Ancak havadan daha a¤›r araçlar›n
uçuflunu pratikte mümkün k›lan, Alman Gottlieb Daimler’in
1880’lerde görece hafif içten yanmal› motoru gelifltirmesi oldu.
Wright Kardefller, Kitty Hawk (North Carolina, ABD) Kill Devil
kumluklar›nda üç y›l boyunca uçurtmaya benzer araçlar›n› de-
nedikten sonra iki pervaneyi çeviren hafif bir benzinli motor
(179 libre) takarak 17 Aral›k 1903’te ilk uça¤› uçurmay› baflar-
d›lar. Wright Kardefller’in bu uça¤›n›n kanad› üst üste iki parça-
l›yd›. 1920’lere dek bu tür kanat modeli kullan›ld›.
UÇAKSAVAR,
hava sald›r›lar›na karfl› savunma amac›yla
kullan›lan silâhlar›n genel ad›. I. Dünya Savafl›’nda uçaklar›n
kullan›lmas›, uçaksavar silâhlar›n yap›lmas›na yol açt›. Öncele-
ri pek ilgi görmeyen uçaksavarlar, II. Dünya Savafl›’nda Alman-
lar›n gelifltirdi¤i uçaksavar sisteminin etkinli¤i sayesinde yay-
g›nlaflt›.
UÇUK, Cahit
(1909 Selânik-2004 ‹stanbul), romanc›. Ba-
bas› Ganizade ‹brahim Vehbi Bey’in kaymakam olarak çeflitli il-
çelerde görev yapmas› dolay›s›yla düzgün bir ö¤renim olana¤›-
n› bulamad›. Kendi kendini yetifltirdi. ‹lk gençli¤inden itibaren
Yar›m Ay, Cumhuriyet gazete ve dergilerinde yay›mlad›¤› öykü-
lerle tan›nd›. Yurt ve do¤a sevgisine dayanan konular› iflleyen
romanlar yazd›. Bafll›ca yap›tlar›: “Kirazl› P›nar” (roman, 1936),
“Dikenli Çit” (roman, 1937), “Türk ‹kizleri” (çocuk roman›,
1937), “K›rm›z› Mantarlar” (çocuk roman›, 1943), “K›rm›z› Ba-
l›klar” (roman, 1946), “Küçük Ev” (roman, 1947), “Kanl› Dü-
¤ün” (roman, 1956), “Siyah Dantel fiemsiye” (roman, 1956),
“De¤irmen Tafl›” (roman, 1966), “Gecenin Bu Saatinde” (ro-
man, 1968), “Hep Yar›n” (roman, 1968), “Özlem fiark›s›” (ro-
man, 1968), “Bir Ifl›kl› Pencere” (öyküler, 1969), “De¤iflen Sen-
sin” (öyküler, 1970), “Kurtlar›n Sayg›s›” (öyküler, 1970), “Bir
‹mparatorluk Çökerken” (1995), “Al›nteri” (2003), “Erkekler
Dünyas›nda Bir Kad›n Yazar” (2003).
UFO
(“kimli¤i saptanamayan uçan cisim” anlam›nda ‹ngiliz-
ce
U
nidentified
F
lying
O
bject’in k›saltma), gözlemci taraf›ndan
nedeni hemen aç›klanamayan optik olgu veya birçok kifli tara-
f›ndan baflka gezegenlerden geldi¤ine inan›lan cisim.
UGANDA,
Do¤u Afrika’da devlet. Kuzeyde Sudan, do¤uda
Kenya, güneyde Tanzanya, güneybat›da Ruanda ve bat›da da
Zaire ile s›n›rl›d›r. Yüzölçümü 243.000 km
2
, nüfusu 20.600.000
(1987), baflkenti Kampala; bafll›ca kentleri Jinja, Entebbe, Mba-
le, resmî dili ‹ngilizce, dini %33 Katolik, %20 Protestan, %10
Müslüman ve çeflitli yerli dinlerdir. Yerli halk› Bantular›n olufl-
turdu¤u Uganda’ya Avrupal›lar 1861’de geldiler. Bu dönemde
burada en büyükleri Buganda olmak üzere dört krall›k vard›.
