ULUSLARARASI PARA FONU
639
1890 y›l›nda Almanya ile ‹ngiltere aras›ndaki bir antlaflmayla bu
yöre ‹ngiltere’ye verildi. 1894’te Buganda’da ‹ngiliz yönetimi ku-
ruldu. Bu durum II. Dünya Savafl› sonras›na dek sürdü. 1962’de
Buganda’y› da kapsayacak biçimde, Uganda ba¤›ms›z oldu.
UHUD SAVAfiI,
Medineli Müslümanlar ile Mekkeli Arap-
lar aras›nda yap›lan savafl (23 Mart 625). Bedir Savafl›’nda
(624) u¤ran›lan yenilgiden sonra Medineli Müslümanlara karfl›
harekete geçen Mekkeliler, Süfyan komutas›nda 3.000 kiflilik
bir kuvvetle Medine üstüne yürüdüler (11 Mart 625). Hz. Mu-
hammet’in yönetiminde 1.000 kiflilik bir Müslüman kuvveti Me-
dine’den d›flar› ç›kt›. ‹ki ordu 23 Mart 625’te savafla tutufltu. An-
cak savafltan önce Abdullah bin Übeyd bin Selül’ün komutas›n-
daki 300 kifli savafl alan›n› terk etti¤inden Müslümanlar›n say›-
s› 700’e inmiflti. Bununla birlikte savafl Müslümanlar›n üstünlü-
¤üyle sürerken Medineliler bulunduklar› yeri terk ettiler. Bun-
dan yararlanan Mekkeli komutan Halit bin Velit, Müslümanlar›
arkadan vurmay› baflard›. Müslümanlar Uhut Da¤›’na do¤ru çe-
kildiler. Hz. Muhammet, at›lan bir taflla yaraland›. Ancak savafl,
her iki taraf için de kesin sonuç vermeden sona erdi.
ULAÇ,
eylem kök ve gövdelerinden (ulaç ekleriyle) türetilmifl
sözcük. Ulaçlar, yap›l›fllar›na göre ikiye ayr›l›rlar: Eylem kök ve
gövdelerinden özel eklerle türetilen ulaçlar; ad eylemlerden ya
da belirtme ortaçlar›ndan ulaç görevi yapan sözcüklerle türeti-
len ulaçlar, “-ip” yap›l› ulaçlar, özneleri, kipleri ve çekimleri eflit
olan eylemleri dile getirirler. Durum ulaçlar› ise eylem köküne
“-erek”, “-ken” ekleri getirilerek yap›l›rlar. “-ince” ekiyle yap›lan
ulaçlara da artç›l ulaçlar denir. “-eli” ekiyle türetilen ulaçlar,
bafllama ulaçlar›d›r. Bitirme ulaçlar› ise “-inceye dek” ekiyle tü-
retilmifl ulaçlard›r. “-dikçe”, “-meden”, “-dikten sonra” ekleri,
zaman ulaçlar›n› oluflturmada kullan›l›rlar. “-e kadar” ekinden
ad eylemlerden ulaç yapmada yararlan›l›r.
ULAN BATUR
→
URGA
ULEMA,
‹slâm ülkelerinde Kuran ve hadisleri aç›klay›p yo-
rumlayan din bilginlerine verilen ad.
ULUCAM‹,
çok kubbeli camilere verilen genel ad. Ulucami-
lerin kökeni, ilk dönem ‹slâm mimarîsinin payeler ve sütunlar
üzerine oturan düz damla örtülü avlulu camilerine dayan›r. Bu
camilerin s›cak ülkelerde aç›k b›rak›lan avlusu, Anadolu’da kü-
çültüldü ve caminin içine al›nd›; cami de her yandan d›flar›ya
kapat›ld›. Ulucamiler, Selçuklular döneminde düz bir damla ör-
tülürken, Osmanl›larda çok say›da kubbe kullan›ld› ve ilk kez
an›tsal bir mekân ortaya ç›kar›ld›. Anadolu’daki ulucamilerin en
önemlisi, Bursa’da bulunan ve Y›ld›r›m Bayezit zaman›nda yap-
t›r›lan Ulucami’dir. Ulucami, damla örtülen Selçuklu camilerinin
kubbeli düzene çevrilmifl ilk örne¤idir. 12 paye ile 5 nefe bölü-
nen bu caminin 20 kubbesi vard›r. Türkiye’de hiçbir camide bu
kadar çok kubbe yoktur. Duvarlar›n kal›nl›¤› ve büyüklü¤üyle
ça¤›n›n yap›tlar› aras›nda önemli bir yer tutar. ‹ç süslemeleriyle
de dikkati çeken Ulucami’nin eski kütüphanesinin içinde yazma
kitaplar ve alt›n ifllemeli bir Kuran bulunmaktad›r.
ULUDA⁄
(eski ad›: Kefliflda¤›), Bursa’n›n güneyinde, kuzey-
bat›-güneydo¤u yönünde uzanan da¤l›k kitle ve bu kitlenin en
yüksek doru¤una verilen ad (2.543 m.). Bursa’dan düzenli bir
flose ve teleferikle ulafl›lan Uluda¤, Türkiye’nin en iyi örgütlen-
mifl k›fl sporlar› ve dinlenme merkezidir.
ULUSLARARASI AF ÖRGÜTÜ
(Amnesty ‹nternati-
onal), insan haklar›n› korumak amac›yla ‹ngiliz avukat Peter Be-
nenson öncülü¤ünde 1961 y›l›nda kurulmufl uluslararas› örgüt.
Özellikle dinî ve politik nedenlerden ötürü tutuklanan ve hüküm
giyen kimselere yard›ma çal›fl›r. 1977 y›l›nda 74 ülkeden yaklafl›k
100.000 gönüllü üye 1.700 kadar tutuklu ve hükümlü grubuyla
(bu gruplar genellikle biri sosyalist, biri Bat›l›/kapitalist ve biri de
3. Dünya ülkesinden seçilen üçer tutuklu ve hükümlüden olufltu-
ruluyordu) ilgilendiler. Örgütün yard›m edece¤i kimselerin seçil-
mesinde en önemli ölçüt, bunlar›n do¤rudan terör olaylar›na ka-
r›flmam›fl olmalar›yd›. Uluslararas› Af Örgütü, yard›m etti¤i kim-
selerin yaklafl›k 2/3’ünün kurtulmas›n› sa¤lad›. Bu çal›flmalar› ne-
deniyle 1977 Nobel Bar›fl Ödülü, Uluslararas› Af Örgütü’ne veril-
di. Örgüt ayr›ca birçok ülkede, politik nedenlerle kovuflturulanla-
r›n durumunun kamuoyuna aç›klanmas›n› da sa¤lamaya çal›fl›r.
ULUSLARARASI B‹R‹M S‹STEM‹
→
S‹ B‹R‹M S‹STEM‹
ULUSLARARASI PARA FONU
(
‹
nternational
M
one-
tary
F
und [‹MF]), esas olarak uluslararas› para kurlar›n› denge-
de tutmak amac›yla kurulmufl, BM’ye ba¤l› özel kurulufl. Fon,
1944’te New Hampshire/Bretton Woods’da toplanan BM Para
ve Maliye Konferans›’nda al›nan kararlar uyar›nca, 1945’te ku-
ruldu. Macaristan’›n da kat›lmas›yla May›s 1982’de üye say›s›
146’ya ç›kt›, 1988’de ise 151’e ulaflt›. Kuruluflun iki temel hede-
fi, d›fl ticaret iliflkilerinde do¤abilecek dengesizlikleri önlemek
ve çeflitli ulusal para kurlar›nda güveni sa¤lamakt›r. Kurulufl
antlaflmas› uyar›nca, üyeler fona belli paylarla kat›l›rlar. Bu pay-
lar›n 1/4’ü alt›nla, geri kalan› ulusal paralarla ödenir. Kurulufl 12
üyeden oluflan bir yönetim kurulu, bir müdür ve müdüre ba¤l›
teknik ve idarî kadrolarca yönetilir. Yönetim kurulu üyelerinden
5’i Fon’da en büyük paya sahip 5 üye aras›ndan seçilir. Oy hak-
k›ysa üyelerin kat›l›m pay›na göre belirlenir. Kuruluflundan beri
örgütün üyesi olan Türkiye, kat›l›m pay›n› gerçeklefltirdikten
sonra, Fon’ca belirlenen koflullara uymak kayd›yla çeflitli za-
manlarda kredi alm›fl ve kullanm›flt›r. Fon’un sa¤lad›¤› kredile-
rin ilk 1/4’lük bölümü ülkelerce serbest kullan›labilir. Ancak on-
dan sonraki dilimlerin kullan›labilmesi ‹MF’nin ülke ekonomisi
üzerinde koyabilece¤i birtak›m denetleyici kurallar›n uygulan-
mas›yla mümkündür.
