UZUNÇALAR
643
bir cilt hastal›¤›. Uyuzlu bir kimseden gelen döllenmifl difli uyuz
böceklerinin deriye yerleflmesiyle geçer. Hastal›k temizli¤e dik-
kat etmeyen kimseler aras›nda daha çok görülür. Kuluçka süre-
si 8-10 gündür. Erkek, difli uyuz böce¤ini dölledikten sonra yok
olur. Difliyse yumurtalar›n› b›rakmak için k›l diplerinden derinin
alt›na girerek 2-4 mm. uzunlu¤unda bir tünel açar. “Siyon” ad›
verilen bu tüneller ince esmer çizikler hâlinde görülür.
UZAY,
tüm s›n›rl› genifllikleri içine alan, bütün varl›klar› her
yönden saran uçsuz bucaks›z geniflli¤e verilen ad; feza. Uzay
çok eski dönemlerden beri insanlar›n büyük ilgisini çekmifl, so-
nu olup olmad›¤›; varsa, s›n›rlar›n›n nereye kadar uzand›¤› bil-
ginleri ve felsefecileri yak›ndan ilgilendirmifltir. Uzayda yer alan
gökcisimlerinin incelenmesi, bunlar›n hareketlerinin di¤er gök-
cisimlerinin davran›fllar›na yayg›nlaflt›r›lmas›, uzay hakk›nda çok
az da olsa kimi fikirlerin ortaya at›lmas›n› sa¤lad›. Ça¤lar geçtik-
çe insanlar›n daha güçlü teleskoplarla uzay› incelemesi uzay
hakk›ndaki bilgileri art›rd›. Uçan cisimlerin ortaya ç›kmas›yla
Dünya’y› çevreleyen yak›n uzay hakk›ndaki bilgiler, daha da art-
maya bafllad›. Nihayet, güçlü füzeler, yapma uydular, Ay’a in-
sanl› ya da insans›z araçlar gönderilmesi, Günefl Sistemi içinde
yolculuk yapacak yapma uydular›n gelifltirilmesi, çok güçlü rad-
yoteleskoplarla uzay›n derinliklerinin araflt›r›lmas›, 20. yüzy›l›n
ikinci yar›s›nda insanl›¤›n uzay hakk›ndaki bilgilerini önemli öl-
çüde geniflletti.
UZUN DALGA,
radyo yay›nlar› için kullan›lan, dalga boyla-
r› 1.000 ile 2.000 metre aras›nda de¤iflen elektromanyetik dalga
dizileri.
UZUN MEHMET
(19. yüzy›l), taflkömürünü Türkiye’de ilk
bulan kifli. Zonguldakl› bir köylüdür. Deniz eri olarak askerlik
yapt›¤› s›rada, II. Mahmut’un buyru¤uyla askerlere taflkömürü
örnekleri da¤›t›ld›. Askerlik görevinin ertesinde köyüne dönen
Mehmet, rastlant› sonucu örne¤e benzer tafl parçalar› buldu
(1829). Bunlar› yakarak kömür oldu¤u sonucuna vard› ve topla-
d›¤› örnekleri ‹stanbul’a götürdü. Yararl›l›¤›ndan ötürü 5.000 ku-
rufl ödül verildi ve 600 kurufl ayl›k ba¤land›. Ancak, bu durumu
çekemeyen ve kömür aramak için ferman alan Ere¤li Müteselli-
mi’nin adamlar› taraf›ndan öldürüldü.
UZUNÇALAR,
uzun bir müzik parças›n› ya da birden çok
müzik parças›n› içeren, genellikle 33 1/3 devirli plak. Bu tür
plaklar›n uzun parçalar› ya da birçok parçay› kapsayabilmesinin
nedeni daha yavafl dönmesidir. Uzunçalarlar ilk kez II. Dünya
Savafl›’ndan sonra piyasaya sürülmüfl ve k›sa sürede plak piya-
sas›nda bir devrime yol açm›flt›r.
