V‹fiNE BAHÇES‹ (Viflniyov›y Sad)
651
V‹DEOTEYP,
e¤itim amac›yla ya da evlerde kullan›lan, vi-
deo kamerayla çekilmifl filmleri ya da videobant üzerine kayde-
dilmifl resim ve sesleri bir televizyon al›c›s›nda göstermeye ve
bir televizyon al›c›s›ndan televizyon programlar›n› kaydedip bu-
nu al›c›da yeniden göstermeye yarayan, manyetik bantla çal›flan
bir tür teyp. K›saca video da denir.
V‹K‹NGLER,
9. yüzy›l›n bafl›ndan 11. yüzy›l›n sonuna kadar
‹skandinavya’da yaflayan ve denizafl›r› ülkelere seferler düzenle-
yen denizci ve savaflç› Kuzey Avrupa kavmi. Bugünkü Danimar-
kal›, ‹sveçli ve Norveçlilerin atas› olarak kabul edilen Vikingler,
Do¤u’ya yapt›klar› seferlerde Varyaklar, güneye yapt›klar› sefer-
lerde de Norseman ya da Norman (Kuzeyadam›) olarak adland›-
r›ld›lar. 790 y›l›ndan itibaren Avrupa’n›n k›y› bölgelerinde görül-
meye bafllad›lar. ‹rlanda’ya, iskoçya’ya, ‹ngiltere’ye, Fransa’ya,
‹zlanda’ya, Grönland’a ve hatta Kuzey Amerika’da Labrador k›y›-
lar›na ak›nlar düzenlediler ve koloniler kurdular.
V‹NÇ,
a¤›r yükleri kald›rmakta kullan›lan araç. De¤iflik çeflitle-
ri vard›r. Hemen hepsinde, bir içten yanmal› ya da elektrikli mo-
tor taraf›ndan döndürülen ve döndükçe bir halat› sararak (ya da
salarak) halata ba¤l› yükü kald›ran (ya da indiren) bir tambur bu-
lunur. Gerçekte “vinç” ad› arac›n yaln›zca bu bölümünü karfl›la-
makla birlikte, bu sistemle çal›flan ve de¤iflik adl› (kreyn vb.)
birçok araç da “vinç” ad›yla bilinir. Vinçler sabit olabildikleri gi-
bi bir tekerlekli ya da paletli tafl›ta da monte edilebilir ya da li-
manlarda oldu¤u gibi raylar üzerinde hareket edebilirler. Fabri-
kalarda da ço¤unlukla tavana döfleli raylar üzerindeki bir kafes
kirifl sistemine ba¤l› “gezer köprülü vinç”ler kullan›l›r. Bu tür
vinçler köprü üzerindeki operatör taraf›ndan ya da afla¤› sarkan
kablosunun ucundaki kumanda dü¤meleriyle yerdeki bir vinç
operatörünce yönetilebilir.
V‹RÜS,
bulafl›c› hastal›klara yol açan çok küçük boyuttaki
canl› varl›k, mikroorganizma. Bugüne kadar saptanabilen 600
virüsten 300’ünün insanlarda hastal›k yapt›¤› anlafl›lm›flt›r. Vi-
rüsler, bakterileri tutan çok s›k› süzgeçlerden geçerler ve normal
mikroskoplarla görülmezler. Virüslerin varl›¤› hakk›nda ilk ka-
n›tlar 1898’de Löffler ve Frosch’un çal›flmalar›yla ortaya ç›kt›.
Daha sonraki y›llarda, ültrasantrifüj ve elektron mikroskobu yar-
d›m›yla virüslerin ayr›lmas› ve görülmesi mümkün oldu. Virüs-
lerin çap›, çeflitli kolodyum süzgeçleriyle ölçülebilir. Buna göre
virüsler 10 ile 300 milimikron (milimetrenin milyonda biri) ara-
s›ndad›r. Sözgelimi, bakteriofajlar 10-50 milimikron, çocuk fel-
ci virüsü 15 milimikron, çiçek afl›s› virüsü 175 milimikron ve
uçuk virüsü 300 milimikrondur. Elektron mikroskobuyla yap›lan
incelemeler virüslerin tanecikler hâlinde oldu¤unu göstermekte-
dir. Virüsler, di¤er bakteriler gibi bilinen ortamlarda üremezler;
üremeleri için canl› dokulara gereksinim vard›r. Virüsler -20º C
s›cakl›¤a dayan›kl›d›rlar; ancak az çok yüksek s›cakl›klara daya-
namazlar. Doku kültürlerinde saf virüslerin büyük oranda üretil-
mesi, hem afl› yap›m›n› kolaylaflt›rm›fl hem de virüslerin kimya-
sal ve fiziksel yap›lar›n›n incelenmesini sa¤lam›flt›r. Yap›lan ça-
l›flmalar her virüsün, nükleik asit, protein ve ya¤dan oluflan tek
tanecikler oldu¤unu ortaya koydu. Çekirdekteki nükleik asit, ri-
bonükleik asit (RNA) ya da dezoksiribonükleik asit (DNA) zinci-
rinden ibarettir. Bu nükleik asit zinciri, virüsün kal›t›msal nitelik-
lerini içerir ve protein kabu¤uyla korunur. Her virüs türünün
proteini ayr› oldu¤undan protein tan›mlanmas›yla kolayl›kla vi-
rüs tan›mlanmas›na geçilebilir. Ancak bu proteinler di¤er hücre-
lerde oldu¤u gibi virüs taraf›ndan üretilmez; virüs girdi¤i hücre-
lerden edindi¤i enzimlerle, aminoasitler gibi hammaddeleri kul-
lanarak proteini oluflturur. Buradan, virüslerin ancak tafl›y›c› bir
hücre içinde asalak olarak yaflayabilecekleri ortaya ç›kar. Virüs,
yeni bir organizmaya girdi¤inde tafl›d›¤› kabu¤u kaybederek, ye-
ni hücredeki DNA ya da RNA zincirinin yerini al›r ve metaboliz-
maya kat›l›r. Bu flekilde içinde bulundu¤u organizmaya az ya da
çok zarar verir. Verdikleri zarar fazlaysa içinde bulunduklar› hüc-
re ölür; bu arada virüs bu hücreden edindi¤i yeni kabukla bö-
lünmelere u¤rayarak yeni hücrelere do¤ru yay›l›r. Grip, kabaku-
lak, k›zam›k, çiçek, nezle, sar›humma gibi bulafl›c› (intani) has-
tal›klar›n etmeni bu çeflit virüslerdir. Kimi virüsler, içinde bulun-
duklar› hücrenin ölümüne sebep olmazlar, ancak bu hücreler vi-
rüsün nükleik k›sm›n› içlerine alarak anormal bölünmelere u¤-
rarlar ve urlar› (kanser) ortaya ç›karabilirler. Vücudun virüslere
karfl› ortaya ç›kard›¤› koruyucu unsurlar (antikorlar) virüslerin
kabuklar›n› etkileyerek yok olmalar›n› sa¤lar. Virüsler çeflitli
hücrelerin yaln›zca baz› dokular›n›n protoplazmas›nda yaflayabi-
lirler. Çiçek, afthummas›, si¤il, uçuk gibi hastal›klar›n virüsleri
d›flderi dokusunda; çocuk felci, kuduz, ansefalit gibi virüsler si-
nirdokular›nda yaflarlar. Kimi zaman d›flderi virüsleri ikinci afla-
mada sinirdokular›nda yaflayacak özelli¤e kavuflurlar ve sinir
hastal›klar›na yol açarlar. Virüs hastal›klar›ndan korunmak için
ölü virüslerden haz›rlanan çeflitli afl›lar baflar›l› olmufltur: Kuduz,
çocuk felci, sar›humma afl›lar› gibi.
V‹SK‹,
tah›l tanelerinin ezilip mayaland›r›ld›ktan sonra ferman-
tasyona u¤rat›larak dam›t›lmas› sonucu elde edilen alkollü içki.
Viski yap›m›, çeflitli ülkelerde kullan›lan tah›l cinsi, fermantas-
yon, dam›tma ve eskitme tekni¤i bak›m›ndan farkl›l›k gösterir.
Ayr›ca viski yap›m›nda kullan›lan kaynak suyu da büyük önem ta-
fl›r. En iyi viski yapan ülkelerden ‹skoçya’da, ilk madde, bu ülke-
ye mahsus arpa malt›d›r. Viski, % 50 alkollüdür. Türkiye’de vis-
ki yap›m›na 1957’de bafllanm›fl ve yap›lan viskiler dinlendirildik-
ten sonra 1963’te “Ankara Viskisi” ad›yla piyasaya sürülmüfltür.
V‹fiNE BAHÇES‹ (Viflniyov›y Sad),
Anton Çehov’un
oyunu (1904). “Viflne Bahçesi”nde Çehov, Rus toplumunun ya-
flad›¤› toplumsal, ekonomik ve kültürel de¤iflimi; çürümüfl bir
dönemi ve onun yerini almakta olan yeni dönemi, bir viflne bah-
çesini simgesel bir biçimde kullanarak yans›tm›flt›r. Eski gele-
neklerin, toprak sahibi s›n›f›n›n temsilcisi olan Madame Ranevs-
ki’ye göre bahçe, gerçek Rusya’n›n, eski Rusya’n›n simgesidir.
Bahçeyi sat›n alan Lopakhin ise yeni geliflen düzene uygun ola-
rak, topra¤› gerçek bir iflletmeye dönüfltürecektir. Çehov, “Viflne
Bahçesi”nde, yaflam›n komik ve trajik unsurlar›n› ustaca sergiler.
Eski gelene¤in temsilcisi olan toprak sahibi s›n›f için, kendi top-
raklar›n›n ellerinden gidiflini seyretmek trajiktir. Bunun yan› s›ra,
yeni kufla¤›n ve yeni düzenin temsilcileri idealist ve çoflkuludur-
lar, gelece¤e güvenle bakarlar. Bu güven, genç entelektüel Trofi-
mov’un, “Rusya’n›n tümü bizim bahçemiz” sözleriyle ifade edilir.
Yaflam›, sahibine ve viflne bahçesine ba¤l› olan, kendini bunlar-
